Elektr yoyi, uning volt amper tavsifi yonish va so’nish shartlari

Reja:

1. 
   Elektr yoyi, uning volt amper tavsifi, yonish va so’nish shartlari.
   
2. 
   Elektr yoyini so’ndirish usullari.
   
3. 
   Elektrmexanik tizimlarda yoysiz kommutatsiyalash.
   

Elektr yoyi, uning volt amper tavsifi yonish va so’nish shartlari,

Elektr yoyining asosiy tavsiflaridan biri uning volьt amper tavsifi boʼlib unda yoydagi tokning oʼzgarishida yuz beradigan jarayonlar izoxlanadi. Tokning otishi bilan yoyning xarorati koʼtariladi, termik ionlashish kuchayadi, razryaddagi ionlashgan zarrachalar soni ortadi va yoyning elektr qarshiligi ryo pasayyadi.

Yoydagi kuchlanish Iryo ga teng. Tokning xar bir qiymatiga yoydagi kuchlanish va qarshiliklarning maʼlum qiymatlari mos keladi.
Tokning sekin oʼzgarishida olingan volьt amper tavsif yoyning statik volьt amper tavsifi deyiladi.
Uzgarmas tok yeyining asosiy xarakteristikasi volgʼt-amper xarakteristikasi xisoblanadi Ug = f(ig). Tok ortgan sarieyni xarorati ortadi va termik ionizatsiyasi kuchayadi, natijada Ig yey karshiligi pasayadi. Yeyni kuchlanishi U = teng. Tok ortishiga karamay kuchlanish pasayib boradi. Ug = f (ig) boglanishida tok kiymati sekin asta uzgarganda ushbu tenglama statik xarakteristikasi deyiladi. Statik xarakteristika yeyni uzunligiga, elektrodlar bajarilgan material turiga, atrof muxit parametrlariga oglikdir. Yerdagi kuchlanish

Uд=Uэ+E L
bunda Ue - elektrodlar oldi kuchlanish tushushi.
Ep - yey ustinidagi elektr maydoni kuchlanganligi.
L - yer ustinini uzunligi.
Yer kiymati tok va yeyni yenish sharoitiga bogʼliq .
1 rasmda kursatilganidek yey uzunligi ortgan sari uning egri chizigi yukori joylashadi.
Uzagarmas tok zanjirini kurib chikamiz:
2 rasmda kur satilgan zanjirdagi kuchlanishlar balansi kuyidagicha buladi:
U = iR + L (di/dt) + Ug (4.14)
Statsionar rejimida di/dt = 0 - uzgarmaydi.

Statsionar rejim uchun U - iR = f(i) - tugri chizik bilan belgilanadi.

Tok i ga teng boʼlganda ab - yey
kuchlanishiga teng. I = Ug
cd - rezistor R dagi kuchlanishni tushishi. cd = i R va

bc - L di/dt ni belgilaydi. 1 va 2 nuktalarda L -- = 0. va

statsionar rejimga taalukli va bunda 2(·) yey turgun rejimda yenadi, 1(·) esa yey noturgin yenadi.
EАda iloji boricha yeyni tezkor uchirish choralari kuriladi. Yeyni uchish sharti - L di/dt < 0 boʼlishi kerak,buni amalga oshi-shi uchun esa Ug > U - iR sharti bajarilishi zarur. Yeyni uchirish uchun VАX ni koordinatalarga nisbatan kutarish yeki R ni oshirish yuli bilan erishi-ladi. Kontaktlar ulangan xolatida yey yenmaydi va zanjirdagi tok Ik = U/R ga teng. Kontaktlar uzilaetgan paytda yey xosil bilib tok I2 teng. Аgar yey uzunligi va U=cʼnst bulsa va R bor sa zanjirdagi tok i3,ih; Ikr teng buladi R ortib boraversa Ud> U - iR buladi va yeyni uchirish rejimi xosil buladi. Yey uchish toki va kuchlanishi kritik kiymatlar deb ataladi.
Аgar tok uzgarishi sekin bulsa (statik xarakteristikasi i2 teng bulib rg1 ( А egri chizigi). Аslida esa tok juda tez uzgaradi va bunda U = f(i) boglanishdinamik xarakteristikasi deb ataladi. Tok kiymati jadal uzgarib ortganda i DVАX statik VАX dan yukori joylashadi (V chizigi), tok i esa yegri chizigi nisbatidan pastrok tushadi ( S chizigi).



Tok kamayganda esa egri chizik nisbatan pastrok joylashadi, bu rejimda yey karshiligidagi tok uzgarishi sekin jaraenida utadi (s chizik).
Induktiv yuklamali zanjirlardagi yeyni uchirish vakt jixatdan chuziladi va kontaktlar aro uta kuchlanish xosil buladi, aktiv yuklamali zanjir lardagi yeyni uchirish esa nisbatan tezkor utadi va uta kuchlanish xosil bulmaydi.

4.7-расм.
Yukorida kursatilganb chikan zanjirni kuchlanish balansi:
U =iR + L di/dt + Uyo

Tenglamani idt kupaytirsak va integrallashtirsak kuyidagi kelib chikadi:

bunda - Аg - yeyda sunish jaraenida tarkalaetgan energiya

t - sunish davomati
Ik - tutashgan kontaktlar xolatidagi zanjirdan okaetgan
tok
L - zanjir induktivligi.