Eski telefon

ESKI TELEFON
(hikoya)
Pol Villard 
Uyimizda telefon paydo boʻlganida, men hali juda kichkina edim. Bunaqa apparat hali tevarak-atrofdagilarda ham yoʻq edi. Devorga mahkamlangan va pardoz berilgan bu eski qutini juda yaxshi eslayman. Uning yaltiroq goʻshagiga yetish uchun boʻyim ancha kichkinalik qilardi, ammo men onamning telefonda suhbatlashishini maroq bilan tinglardim.
Keyinroq bu ajoyib qurilmaning qayeridadir “Maʼlumot bering, iltimos” nomli odam oʻtirishini kashf etdim. Va nazdimda, u bilmaydigan narsaning oʻzi yoʻq edi. U hammaning telefon raqamlaridan tortib, toʻgʻri vaqtgacha aytib bera olardi.
Mazkur “banka ichidagi jin” bilan ilk muloqotim onam qoʻshninikiga chiqib ketganida yuz berdi. Yertoʻladagi asbob-uskunalar dastgohi yonida oʻzimni ovuntirib oʻtirganimda barmogʻimni bolgʻa bilan urib oldim. Ogʻriq kuchli edi, ammo yigʻlashdan ham biron maʼni koʻrmadim, chunki baribir uyda menga hamdard boʻluvchi hech kim yoʻq edi.
Men ogʻriqdan loʻqillayotgan barmogʻimni soʻrgancha uy boʻylab yura boshladim va oxiri zina yoniga keldim.
Birdan telefon yodimga tushdi! Darhol katta xonadagi taburetka yoniga chopib bordim va uni sudrab telefon turgan joyga olib keldim. Kursining ustiga chiqib, goʻshakni joyidan chiqarib oldim va qulogʻimga tutdim. Soʻng shundoqqina boshim ustida turgan uskuna mikrofoniga yuzlanib, “Maʼlumot bering, iltimos!” dedim. Tugmachani bir-ikki bosganimdan soʻng qulogʻimga ayol kishining ingichka va tiniq ovozi eshitildi:
“Sizni eshitaman!”
— Barmogʻimni urib oldim… — yigʻlagudek boʻlib arz qildim men telefonga. Endi meni eshitadigan kimdir borligidanmi, koʻzimga yosh toʻldi. “Oying uyda emasmi?” degan savol eshitildi goʻshakdan.
— Uyda hech kim yoʻq, oʻzimman, — yigʻladim men.
“Qoʻling qonayaptimi?”
— Yoʻq — javob berdim yana. — Qoʻlimni bolgʻa bilan urib oldim, shunga ogʻriyapti.
“Muzxonani ocha olasanmi?” — soʻradi u. Men ocha olishimni aytdim.
“Muzdan ozgina koʻchirib ol-da, uni barmogʻingga qoʻy”, — degan ovoz keldi.
Shundan soʻng men bu “tanishim”ga telefon qilib, hamma narsa haqida soʻraydigan boʻldim. Bir safar undan geografiya fanidan yordam berishini soʻradim va u Filadelfiya qayerda joylashganini aytib berdi. Yana bir safar matematikadan uy ishini bajarishimga yordamlashdi. Bir kun oldin xiyobondan topib olgan olasichqonim meva va yongʻoq yeyishi mumkinligini ham u aytdi. Jajji kanareykamiz Piti oʻlib qolganida, “Maʼlumot bering, iltimos”ga telefon qilib, bu qushimiz haqidagi gʻamgin hikoyamni soʻzlab berdim. U hikoyamni eshitgach, menga bolalarni ovutish uchun kattalar aytadigan oddiy soʻzlar bilan taskin berdi. Ammo men yupanmadim va undan soʻradim:
— Nega shunday chiroyli kuylab, barcha xonadonlarga quvonch baxsh etuvchi qushlar oʻlishi bilan qafas ichidagi bir tutam patga aylanishlari kerak?
Mening qattiq iztirob chekayotganimni u sezgan boʻlishi kerak edi. Shunday boʻlsa-da, uning osoyishta ovozini eshitdim:
“Pol, doim yodingda boʻlsin, kuylash mumkin boʻlgan boshqa olamlar ham bor”.
Bu gapdan soʻng negadir oʻzimni ancha yengil his qildim. Boshqa bir kuni yana telefonni koʻtardim:
— Maʼlumot bering, iltimos!
“Eshitaman!” — javob qildi tanish ovoz.
— “Tuzatish” soʻzini qanday talaffuz qilasiz? — soʻradim men.
Bularning barchasi Tinch okeani shimoli-gʻarbidagi kichkinagina shaharchada boʻlib oʻtayotgan voqealar edi. Men toʻqqiz yoshga kirganimda, biz mamlakatdagi boshqa shahar — Bostonga koʻchib oʻtdik. Eski qadrdonimni juda sogʻinardim. Negadir “Maʼlumot bering, iltimos” deyuvchi ovoz sohibasi joylashgan oldingi uyimizdagi yogʻoch qutini keyingi xonadonimizdagi stoldan joy olgan baland, yaltiroq yangi telefonga sira oʻxshata olmasdim. Oʻsmirlik chogʻimda ham bolaligimdan yorqin xotira boʻlib qolgan bu suhbatlar yodi meni aslo tark etmadi. Shubhali va qiyin vaziyatlarda ayni shu qoʻngʻiroqlar tufayli endi oʻzimni xavfsiz his etayotganimni sezardim. Kichkinagina bir bolani tinglash bobida bu ayol qanchalar sabrli, tushunuvchan va mehribon boʻla olganini hozir juda yaxshi anglayman va uning qanoatiga tahsinlar aytaman.
Bir necha yil oʻtib, gʻarbdagi kollejga ketayotganimda, men uchayotgan samolyot yoʻl-yoʻlakay Sietlda qoʻnib, u yerdan boshqa reysga almashadigan boʻldim. Keyingi samolyotga oʻtirgunimcha bir yarim soat vaqtim bor edi. Men oʻn besh daqiqacha vaqtimni ayni paytda shu shaharda yashayotgan opam bilan suhbatlashib oʻtkazdim. Keyin esa nima qilayotganimni oʻylab ham oʻtirmay, ona shahrimdagi operator raqamini terdim va “Maʼlumot bering, iltimos!” deya murojaat qildim. Bu ne moʻjizaki, men oʻzim juda yaxshi biladigan oʻsha ayolning ingichka va tiniq ovozini eshitdim! Bu suhbat haqida oʻylamagandim, ammo tilimga oʻzim ham kutmagan holda shu soʻzlar keldi: “Iltimos, menga “tuzatish” soʻzi qanday talaffuz qilinishini ayta olasizmi?”
Goʻshakdan bir muddat ovoz eshitilmadi. Keyin esa muloyim ohangdagi javob yangradi: “Taxminimcha, shu vaqtgacha barmogʻing tuzalib ketgan boʻlishi kerak…”
Men kuldim.
— Shunday qilib, bu haliyam aniq siz ekanligingizni bildim! — dedim soʻng. — Qiziq, men uchun gaplaringiz qanchalar ahamiyatli boʻlganini hech xayolingizga keltirganmisiz?
“Qiziq, — dedi u ham, — sen ham qoʻngʻiroqlaring men uchun qanchalar ahamiyatli boʻlganini bilganmikinsan? Men umuman farzand koʻrmaganman, shu sababmi, qoʻngʻiroqlaringni kutib yashashdan baxtiyor edim”.
Men oʻtgan yillar davomida uni tez-tez eslaganimni aytdim va opamnikiga kelganimda yana telefon qilishga ruxsat soʻradim. “Albatta, qoʻngʻiroq qilaver, — dedi u, — Selli deb soʻrasang, kifoya”.
Uch oydan soʻng Sietlga qaytdim. Ammo bu safar operatorga qoʻngʻiroq qilganimda, boshqa ovoz javob berdi. Men Sellini soʻradim.
“Uning doʻstimisiz?” — soʻradi maʼlumot beruvchi ayol.
“Ha, juda qadrdon doʻstiman”, — javob qildim men.
“Sizga buni aytishdan qattiq afsusdaman, — dedi ayol, — oxirgi yillarda u toʻliqsiz ish kunida ishlayotgandi, chunki kasal edi. Besh hafta oldin u vafot etdi…”
Goʻshakni qoʻyayotganimda suhbatdoshim soʻrab qoldi: “Bir daqiqa, sizning ismingiz Polmi?”
“Ha”.
“Yaxshi, unda sizga Selli xabar qoldirib ketgan. U telefon qilib qolishingiz mumkinligini oʻylab shunday qilgandi. Bu xabarni sizga oʻqib berishimga ruxsat bersangiz. Bu yerda shunday yozilgan: “Unga aytingki, men haliyam kuylash uchun boshqa olamlar bor, deyman. U nima demoqchiligimni oʻzi bilib oladi”.
Men ayolga rahmat aytib, goʻshakni joyiga qoʻydim. Ha, Selli nima demoqchi boʻlganini tushungandim. Boshqalarda qoldirishingiz mumkin boʻlgan taassurotlaringizni hech qachon kamsitmang. Bu bilan sizdan shuni soʻramoqchimanki, inson boshqa kimningdir hayotida qancha oʻzgarishlar qila olishi mumkinligi yodingizda tursin!
Ingliz tilidan Muhabbat Sharifova tarjimasi.
QARZ