Fan: qattiq jism fizikasi 8-semestr

FAN: QATTIQ JISM FIZIKASI 8-semestr

MA’RUZA N 9

MAVZU:

XO’LL EFFEKTI

XO’LL EFFEKTI

XO’LL EFFEKTI

O’tkazgichga bir vaqtning o’zida elektr va magnit maydonlari ta’sir etganida hosil bo’ladigan kinetic effektlar galvonomagnit effektlar deyiladi.

Galvonomagnit effektlardan biri Xo’ll effektidir.

Xo’ll effektini kuchsiz magnit maydonida ko’raylik. Kuchsiz magnit maydoni deganda qanday maydon tushuniladi?

Zaryad tashuvchilar relaksatsiya vaqti “” uning magnit maydonidan doiraviy orbita aylanish davri dan ko’p marta kichik bo’ladigan maydon tushuniladi, ya’ni:

•  

Keling, y/o’ni o’zgar,as magnit maydoniga joylaylik. tezlikda harakat qilayotgan elektronga Lorens kuchi:

Keling, y/o’ni o’zgar,as magnit maydoniga joylaylik. tezlikda harakat qilayotgan elektronga Lorens kuchi:

(bu yerda B – magnit maydon induksiyasi)

ta’sir etadi. Bu kuch ta’sirida electron magnit maydoniga perpendikulyar tekislikda aylana bo’ylab harakat qiladi. Aylanishning doiraviy chastotasi siklotron chastota deyiladi (. ni toppish uchun markazdan qoshma kuch va Lorens kuchi tenglashtiriladi:

•  

Bundan:

Bundan:

Bu yerda – electron tezligi, – doira radiusi, T – aylanish davri.

Endi y/o’ga kuchsiz yuqori chastotali elektromagnit maydon bilan ta’sir qilsak, bu maydonning chastotasi elektronning siklotron chastotasi ga yaqin (teng) bo’lganida electron elektromagnit energiyani yutadi. Bu hodisani siklotron rezonans deyiladi. Radionurlanishning yutiladigan paytidagi rezonans chastotasi o’lchanadi, so’ngra

dan effektiv massa aniqlanadi.

•  

Radiochastotani yutishning rezonans chastotasini aniqlash mumkin bo’ladigan shart bor, ya’ni ni aniqlab bo’ladi, agarda

Radiochastotani yutishning rezonans chastotasini aniqlash mumkin bo’ladigan shart bor, ya’ni ni aniqlab bo’ladi, agarda