А.Абдумаликов Наманганга

ОИЛАНИ МУСТАҲКАМЛАШДА ВА МАЪНАВИЙ–АХЛОҚИЙ ТАРБИЯДА ХОТИН-ҚИЗЛАРНИНГ ЎРНИ
Абдумаликов Абдулатиф Абиджанович
Фарғона давлат университети катта ўқитувчиси,
фалсафа фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD)
Жамият тараққиётини хотин-қизларнинг иштирокисиз тасаввур қилиб бўлмайди, чунки улар жамиятда оила ва оналикни асраш, соғлом авлодни тарбиялаш учун масъул бўлиб, жамиятнинг турли жабҳаларида меҳнат қиладилар. Оилани мустаҳкамлаш, оналик ва болаликни муҳофаза қилиш, фарзанд тарбиясида ота-онанинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари қонун билан белгилаб қўйилиши, давлат томонидан нафақат ижтимоий-иқтисодий, ҳуқуқий ва маънавий манфаатлари ҳимоя қилиниши, балки мураккаб бозор иқтисодиётига ўтиш жараёнида уларни қўллаб-қувватлашга қаратилган махсус қарорлар, қонунлар, фармонлар ва давлат дастурларининг қабул қилиниши муҳим аҳамиятга эга бўлди.
Таъкидлаш жоизки, мустақиллик йилларида республикада оила, хотин-қизлар, ёшлар, болалар масаласига оид муаммоларни ҳал қилиш борасида кўплаб тадбирларнинг амалга оширилаётгани, илмий-амалий лойиҳаларнинг ишлаб чиқилаётгани аёллар масаласининг давлат сиёсати даражасига кўтарилганидан далолат беради.
2004 йил 25 май «Ўзбекистон хотин-қизлар қўмитаси фаолиятини қўллаб-қувватлаш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» ПФ-3434 сонли Президент фармонининг чиқарилгани муҳим ғоявий асосга эга бўлиб, аёллар ҳаётий фаолиятининг барча соҳа ва тармоқларини қамраб олади ҳамда хотин-қизларнинг аҳволини яхшилаш учун турли тадбирларнинг амалга оширилишини белгилаб берди.
Ушбу қарор асосида мамлакатдаги барча маҳаллаларда диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия бўйича маслаҳатчилар тизими бунёд этилди. Улар зиммасига “хотин-қизларга диний билимлар ва миллий-диний анъаналар асосларини эгаллашда ёрдам кўрсатиш, хотин-қизларнинг диний бағрикенглик, барча бошқа диний конфессияларга ҳурмат билан муносабатда бўлиш руҳида тарбиялаш, жамиятда дунёвий ва диний қарашлар қарама-қаршилигига йўл қўймаслик”, шунингдек “диний экстремизм ва ақидапарастликнинг мамлакатимиздаги осойишта ҳаёт ва ижтимоий-сиёсий барқарорликни бузишга қаратилган, ғайри инсоний, зарарли ғояларининг жамиятда тарқалишига қарши курашиш” каби вазифалар юклатилди.
Диний маърифат ва маънавий–ахлоқий тарбия бўйича маҳалла маслаҳатчилари тизимининг жорий этилиши давр талаби бўлиб, жамиятнинг энг кичик бўғинларидан бўлган маҳалла орқали экстремизм ва ақидапарастликнинг ҳар қандай кўринишларига қарши қуйи звенода фаолият олиб бориш мажбуриятининг амалий натижаси эди.
Мазкур тизим турли мафкуравий тазийқларга қарши хотин-қизлар орасида мафкуравий иммунитетни юзага келтириши лозим бўлган жамоатчилик институтларидан биридир. Табиий равишда, маҳалла маслаҳатчилари зиммасида диний эътиқод ва маърифат масалаларида кенг аҳоли ичида давлат сиёсатини тўғри тушунтириш, давлат сиёсатининг дунёвийлик ва инсонсеварлик моҳиятини тарғиб-ташвиқ қилиш вазифаси ҳам юклатилган эди. Диний маърифат ва инсон маънавиятини ошириш йўналишида маҳалларда олиб борилган ишлар кўлами бу тизимнинг нечоғли ўз вақтида ташкил қилинганини исботлайди.
Бугунги кунда диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия масалалари бўйича маслаҳатчилар фаолиятига оид намунавий Низом ва тавсиялар ишлаб чиқилди. Диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия масалалари бўйича маслаҳатчиларнинг функционал вазифаларини қамраб олувчи Низом лойиҳаси “Маҳалла” газетасининг 2005 йил 4 май № 18(452) сонида нашр қилинди. Ушбу тавсиявий хужжатлар мамлакатдаги барча маҳаллалар маслаҳатчиларига тарқатилди. Шунингдек, “Маҳаллада диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия ишларини ташкил этиш” бўйича услубий тавсияларнинг намунавий нусхаси чоп этилди.
Маҳалла маслаҳатчилари фаолиятини назорат қилиш, мониторингини ўтказиш, доимий равишда ўз билимлари ва дунёвий савияларини кўтариш мақсадида 2005 йил давомида республика бўйича 15 мингдан ортиқ маҳалла маслаҳатчилигига номзодлар доимий ишлайдиган комиссия томонидан ўрганиб чиқилди ва улардан муносибларигина ўз лавозимида қолдирилди.
Республика миқёсида маҳалла маслаҳатчиларнинг 17 нафари диний, 846 нафар ўрта, 3474 нафари ўрта махсус, 2541 нафари олий ижтимоий-гуманитар, 426 нафари олий техник, 97 нафари олий тиббий ва 7 нафари фан номзодидир4. Қорақалпоғистон Республикаси, Жиззах, Навоий, Наманган, Сирдарё, Сурхондарё, Тошкент, Фарғона, Хоразм, Қашқадарё вилоятларида махсус диний маълумотга эга бўлган мутахассислар мавжуд эмаслиги ойдинлашди. Демак, диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия ишлари бўйича маҳалла маслаҳатчиларини демократия асослари, дунёвий давлат тузилиши, динлар тарихи, ислом дини тарихи, толерантлик, Ўзбекистондаги конфессиялар тарихи, диний эътиқод эркинлигига доир давлат хужжатлари ва Олий Мажлис Қонунлари билан таништириб бориш ва улар малакаларини мунтазам ошириб бориш даркорлиги кун тартибига чиқди.
Диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия ишлари бўйича маҳалла маслаҳатчиларига қўйилаётган асосий вазифалардан бири диний ақидапарастлик йўлига адашиб кириб қолган ёшларни, аёллар ва қизларни бу йўлдан қайтариш, маърифат йўли билан улар онгини тўғри йўлга солишдан ҳам иборат. Масалан, Навоий вилоятида 292 нафар маслаҳатчилар томонидан 27та, Тошкент вилоятида 777 нафаридан 21та, Қорақолпоғистон Республикасида 316 нафаридан 20та шахслар тўғри йўлга қайтарилди.
2005 йилда маслаҳатчилар фаолиятларини мониторинг қилиш жараёнида улардан 1139 нафари ўз лавозимларида қолиб, 660 нафари ўз хоҳишларига кўра ишдан четлаштирилди. Мазкур фактлар маҳалла маслаҳатчилари тизимида фаол иш жараёни кетаётганлиги, маҳалла маслаҳатчилари институтининг шаклланиш босқичлари илдам кечаётганини кўрсатади. Мазкур ҳолатлар маслаҳатчи кадрлар томонидан ўз зиммаларига юклатилаётган вазифаларни англаш ва мазкур вазифаларни бажаришга тайёрлик ҳисси ва масъулияти ошиб бораётганидан дарак беради.
Бугунги кунда хотин-қизлар масаласида кескин сифат ўзгаришларни юзага келтириш учун хотин-қизлар ҳаракатларининг тарихий ривожланиш шарт-шароитлари ва ҳолатини аниқ баҳолаш талаб этилади. Ўзбекистон Республикасида демократик фуқаролик жамияти қуриш йўлидан борилмоқда. Мазкур жараён кенг халқ оммаси ичида янги сиёсий муносабатлар, янги сиёсий дунёқараш, янги сиёсий маданиятнинг шакллантирилишини талаб этади. Ўзбекистон учун янгилик бўлган демократик сиёсий маданиятни эса хотин-қизлар манфаатларининг янги миқёсда ва мазмунда намоён этилиши, тўлақонли амал қилиши, жамият онгида мунтазам жой олиши, ниҳоят, ҳар қандай шароит ва даврларда ҳам ўзлигини йўқотмаслигини тасаввур этиб бўлмайди.