- Urganch davlat universiteti tarix fakulteti tarix ta’lim yo’nalishi 181-guruh talabasi Gurbanbayev Allanurning Jahon tarixi fanidan mustaqil ish taqdimoti
- Rim imperiyasi istilo qilingan vaqtda varvarlarda ishlab chiqaruvchi kuchlarning darajasi qanday bolgan bolsa, G`arbiy Yevropa jamiyatining ishlab chiqaruvchi kuchlari X asrda unga qaraganda ancha usgan edi. Bu vaqtda qishloq xojaligining rivojini kursatadigan asosiy narsa uch dalali ekishning tarqalishi edi. Uch dalali sistema Karolinglar davridagi (IX asr) xujjatlarda ham tilga olinadi. X—XI asrlarda bu sistema Yevropadagi boqsha mamlakatlarga tarqaldi Biroq keyingi vaqtlarda XII—XIII asrlarda ham bu sistema ikki dalali sistemani, ba'zi joylarda esa hatto yerni partov qilish sistemasini ham butunlay siqib chiqara olmadi
- O`rta asrlar Yevropasida qishloq xojaligining yutuqlarini kursatadigan ikkinchi narsa utzorchilik, bordorchilik, polizchilikning rivojlanganligi edi Karl Buyukning mashhur «Pomest`elar togrisidagi kapitulyariy» sining ayrim moddalari bunga juda ravshan dalildir. XI va XII asrlarda Angliya, Frantsiya va Italiyada agronom yazuvchilar bolib, ularning hosilni oshirish masalalari togrisida yezgan maxsus traktatlari saqlanib qolgan Xosilni oshirish yer haydashning sifatiga bog`liq edi Shuning uchun X va XI asrlarda yer haydashga qattiq e'tibor berilar edi
- Agar bahori ekin uchun yer odatda bir marta (don sepish oldidan) haydalsa, kuzgi ekin uchun
- (bu asosiy ekin edi) yer ikki marta, ba'zan hatto uch marta haydalar edi. Yerning xususiyatiga qarab, yer 6—8 hokiz qoshilgan plug bilan chuqur qilib yoki bir juft hokiz qoshilgan plug bilan yuzaroq qilib haydalar edi Shu bilan bir vaqtda ilgariroq pomest`elarda gung, qisman mineral (mergel`) utit ishlatila boshladi. Klyuniy monastirining yezuvlariga
- ko`ra, janubiy Frantsiyada donli osumliklar hosili XI asrda besh (sam) boshgacha yetib borgan,
- hosilsizroq yillarda esa hosil odatda tort bosh, uch bosh va hatto ikki bosh ham bulgan
- Shundan qilib, G`arbiy Yevropaning ishlab chiqaruvchi kuchlari Rim imperiyasi davrining oxirgi asrlaridagiga va xalqlarning buyuk kochishi davri deb atalgan davrdagiga nisbatan ancha osdi Ekin maydonlari ancha kengaydi Uy hayvonlarining soni kopaydi. Polizchilik va bordorchilik rivojlandi, uzumchilik keng tarqaldi. Yevropada aholining ozi ham juda tez kopaydi. XI asrda yangi yerlar ozlashtirish kerak bolib qoldi. Xuddi shu maqsad bilan Yevropaning deyarli barcha mamlakatlarida ormonlarning daraxtlarini zor berib yiqitish boshlandi Yangi ishlab chitsarish usuli ozidagi barcha sotsial ziddiyatlarga va
- juda qattiq ekspluatatsiya hukm surishiga karaqasdan
- Yevropa mamlakatlarining iqtnsodiy jihatdan rivojlashgshini ta‘minlab, ishlab chiqarishning asta-sekin kengayib borishiga imkon berdi Biroq o`rta asrlarning bu ilk davrnda ishlab chitsaruvchi kuchlar har holda juda sekin usdi. Varvarlar Yevropasining nihoyat, uch dalali sistemani ozlashtirib olishi uchun besh yuz yil vaqt ketdi Ortacha hosil (ayniqsa dehkonlar yerida) hali ham juda past edi. Dehqonlar
- tabiatning stihiyali kuchlariga tola ravishda qaram edi
- X—XI asrlardagi Yevropada hosilsizlik, qahatchnlik, ochlik, epidemiyalar juda tez-tez bolib turadigan hodisa edi .
- Bu narsa o`sha vaqtdagi xronikalarda juda ravshan aks ettirilgan. Ayrim oblast` va okruglar
- xojaligining biqiqligi va natural xujalik hukm surishi tufayli, bir okrugda qattiq ocharchilik bolib turgan bir vaqtda undan 200—300 km naridagi ikkinchi bir okrugda oziq-ovqat
- mol-kol bolishi mumkin edi
- Aholi ommasining moddiy turmush darajasi juda past edi. Usha vaqtdagi dehqonlarning goyat katta kupchiligi sifatsiz, kuchsiz ovqat yeb, yamon, juda xarob kulbalarda yashar, qolda yasalgan besunakay jixozlar tutib, dagal, qolda tuqilgan kiyim, yegoch kavush (ya'ni usti kun, tagi yegoch kavush) kiyib turmush kechirar edilar
Do'stlaringiz bilan baham: |
