Ikkinchi, uchinchi va yuqori tartibli determinantlar. Minorlar va algebraik to‘ldiruvchilar

Nyuton qonunlari

73-22-guruh talabasi Abdujabborova Nafisaning Fizika fanidan tuzgan

TAQDIMOTI

O`qituvchi:Yulchiyev I.
Farg`ona Politexnika Instituti

Taqdimot rejasi:

• Nyutonning qonunlari
• Kuch va Impuls.

Nyutonnning birinchi qonuni: Har qanday jismga tashqi kuch taʼsir qilmaguncha u oʻzining tinch holati yoki toʻgʻri chiziqli tekis harakatini saqlaydi.

Nyutonning birinchi qonuni

• Nyutonnning birinchi qonuni: Har qanday jismga tashqi kuch taʼsir qilmaguncha u oʻzining tinch holati yoki toʻgʻri chiziqli tekis harakatini saqlaydi.

Nyutonning ikkinchi qonuni

Moddiy nuqtaning olgan tezlanishi, taʼsir etuvchi kuch yoʻnalishiga mos kelib, shu kuchni moddiy nuqta massasining nisbatiga tengdir:
Nyuton ikkinchi qonunining umumiy ifodasi: Moddiy nuqta harakat miqdorining vaqt boʻyicha hosilasi jismga taʼsir etuvchi kuchga tengdir.
Nyutonning asosiy qonuni yoki dinamikaning asosiy printsipi deb nomlangan ikkinchi qonuni shuni ta'kidlaydi tanani kuch ishlatilsa tezlashadi, jasadni tortib olish yoki itarish kabi manevrani kuch bilan anglatadi.
Asosiy qonunni yaxshiroq tushunish uchun ikkita asosiy tushunchaga aniqlik kiritish kerak:
Tanaga tatbiq etiladigan kuch deyiladi aniq kuch.
Harakatlanuvchi tanada sodir bo'lgan tezlikning o'zgarishi deyiladi tezlashtirish.
Boshqacha qilib aytganda, jismning tezlanishi unga tatbiq etilgan aniq kuchga mutanosibdir. Ya'ni, biz ko'proq kuch sarf qilsak, tanamiz o'z tezlanishini oshiradi.
Nytonning uchinchi qonuni
Yer sizni pastga tortishidan xabaringiz boʻlsa kerak. Lekin siz ham yerni tepaga tortishingizni bilmasligingiz mumkin. Masalan, agar yer sizni 500 N gravitatsiya kuchi bilan pastga tortsa, siz ham yerni xuddi shunday 500 N gravitatsiya kuchi bilan tepaga tortasiz. Ushbu ajoyib haqiqat Nyutonning uchinchi qonuni natijasidir.
Nyutonning uchinchi qonuniga misollar topish juda oson. Doska oldida yurayotgan oʻqituvchi polga harakatiga teskari yoʻnalishda kuch bilan taʼsir qiladi. Pol esa oʻqituvchining harakat yoʻnalishi boʻylab kuch taʼsir etadi.
Shunga oʻxshash xodisani mashina gʻildiraklarining harakatida ham koʻrishingiz mumkin. Yaʼni mashina gʻildiraklari yerni harakatiga teskari yoʻnalishda itaradi, bunga qarshi yoʻnalishdagi yerning reaksiya kuchi mashina gʻildiraklarini itarib, uni harakatga keltiradi. Mashina gʻildiraklari orqaga kuch taʼsir etishini shagʻal yoʻlda mashina gʻildiragi aylanganda, toshlar orqaga otilishi misolida koʻrishingiz mumkin.
Nyutonning uchinchi qonunini odamlarning harakati misolida koʻrishimiz mumkin.

Kuch va Impuls.

Jism oʻzining tinch holatini yoki toʻgʻri chiziqli tekis harakatini tashqaridan boshqa jismlar taʼsir etmagunicha saqlab qoladigan sanoq tizimi inersial sanoq tizimi deb ataladi.
Tashqi kuch taʼsirida jism oʻzining harakat tezligini oʻzgartiradi, tezlanishga ega boʻladi yoki oʻzining shakli va oʻlchamlarini oʻzgartirishi mumkin – deformasiyalanadi. Kuch vektor kattalikdir. Vaqtning har bir belgilangan momentida, kuch oʻzining qiymati, fazodagi yoʻnalishi va qaysi nuqtaga qoʻyilgani bilan xarakterlanadi
Impuls – moddiy nuqtaning m massasini uning v tezligiga koʻpaytmasiga teng boʻlgan, tezlik yoʻnalishiga ega boʻlgan vektor kattalikdir
Bu yerda mmm massa va \mathbf{v}vv tezlik. Impulsning asosiy birligi \mathrm{kg \cdot m/s}kg⋅m/sk, g, dot, m, slash, s. Impuls vektor kattalik. Impuls massa va tezlikka chiziqli proporsional, sodda qilib aytganda, massa yoki tezlikdan ixtiyoriysini ikki marta orttirish impulsning ikki marta ortishiga olib keladi.