Ionometrik va potensiometrik analiz usullarini asosiy prinsiplari va ularni sinflanishi

---

Ionometrik va potensiometrik analiz usullarini asosiy prinsiplari va 
ularni sinflanishi. 
Amalda 
qo‘llaniladigan 
analiz 
jarayonlaridagi 
vazifalariga 
ko‘ra 
potensiometrik analiz usullari bevosita potensiometriya va potensiometrik titrlash 
usullariga tasniflanishi mumkin. 
Bevosita potensiometriya usuli elektrod potensialini aniq o‘lchashga (E
muv.
) 
va Nernst tenglamasi bo‘yicha eritmadagi potensial aniqlovchi ionning aktivligini 
hisoblashga asoslangan. Bevosita potensiometriyaning o‘rganish predmeti qaytar 
oksidlanish-qaytarilish tizimlari bo‘lishi mumkin. Potensiometrik analiz usuli 
eritmadagi ionlarning aktivligini bevosita o‘lchaydigan yagona usul hisoblanadi. 
Bevosita potensiometriyaga quyidagi usullar kiradi (7-jadval):
1. pH-metriya-potensiometriyaning klassik usullaridan bo‘lib, muhim 
qo‘llanilishi sohasi bo‘lgan pH ni aniqlashdan tashqari protolitlarning 
dissotsiatsiyasi konstantalarini, ligandlardan hosil bo‘lgan va protolitik xossalarga 
ega bo‘lgan komleks birikmalarning barqarorligini topishda ham foydlaniladi. Usul 
ko‘p komponentli muvozanatdagi sistemalarni o‘rganishda yetarli darajada 
samarilidir.
2. 
Ionometriya-zamonaviy 
progressiv 
usul 
bo‘lib, 
pH-metriya 
rivojlanishining mantiqiy davomi hisoblanadi va unda membranali ion selektiv 
elektrodlarni o‘rganish bo‘yicha nazariy va amaliy tadqiqotlar olib boriladi. 
Ionometriya tadqiqot va analiz usuli sifatida tabiiy va atrof-muhit ob’yektlari, ishlab 
chiqarishning barcha texnik va texnologik sohalarida keng ko‘lamda 
qo‘llanilmoqda.
3. 
Redoksmetriya-oksidlanish-qaytarilish 
reaksiyalari 
va 
tizimlarini 
o‘rganishning potensiometrik usuli hisoblanadi. Bevosita redoksmetrik o‘lchashlar 
asosida standart va oksidlanish-qaytarilish potensiallari, binobarin, tadqiq 
qilinadigan tizimlarning o‘ziga xos redoks reaksiyalari uchun muvozanat 
konstantalari hamda boshqa termodinamik va kinetik kattaliklarini aniqlash 
imkoniyatlari katta.
4. Metall elektrodlar asosida bevosita potensiometriyadan cho‘ktirish-eritish 
va kompleks hosil bo‘lishiga asoslangan kimyoviy reaksiyalarni o‘rganishda 
foydalaniladi. Kam eruvchan elektrolitlarning eruvchanlik ko‘paytmasi qiymati va 
kompleks birikmalarning barqarorlik konstantalari aynan shu usul yordamida 
aniqlanadi.
Bevosita potensiometrik o‘lchashlar usuli bundan tashqari aktivlik 
koeffitsiyentlari, kimyoviy, kimyoviy reaksiyalarning stexiometrik koeffitsiyentlari, 
kimyoviy va elektrokimyoviy reaksiyalarda ishtirok etuvchi elektronlar soni va 
hokazo muhim tavsiflarni aniqlashda ham xizmat qiladi. 
Ionometrik va potensiometrik analiz usullarini asosiy prinsiplari va 
ularni sinflanishi.