Jahon iqtisodiyoti globallashuvi tushunchasining mohiyati va uning asosiy jihatlari

2-mavzu. Jahon iqtisodiyoti globallashuvi


Reja:

1. 
   Jahon iqtisodiyoti globallashuvi tushunchasining mohiyati va uning asosiy jihatlari.
   
2. 
   Globallashuv jarayonining asosiy manbalari, omillari va rivojlanish bosqichlari.
   
3. 
   Globallashuvning milliy iqtisodiyot barqarorligiga ta’siri.
   

Tayanchso’zvaiboralar
Globallashuv, global oligopoliya, baynalmilallashuv, nou-xau, xalqaro mehnat taqsimoti, xalqaro savdo, xalqaro migratsiya.

1. 
   Jahoniqtisodiyotigloballashuvitushunchasiningmohiyativauningasosiyjihatlari
   

XX-XXI asrlarbo’sag’asidajahoniqtisodiyotidayangitermingloballashuvdegantushunchapaydobo’lganedi. Ushbujarayonhozirgikundako’pginamamlakatlarningiqtisodchiolimlaritomonidanalohidailmiymuammosifatidatadqiqetilmoqda.

Globallashuvjarayoningrivojlanishinatijasidabutundunyoyagonaglobaltizimgaaylanishisodirbo’ladi. Globallashuvjarayoni 1990 yillardanjudadolzarbmasalagaaylandi, biroqmazkurjarayonningturlixiljihatlariilmiytadqiqotlarda 1960-1970 yillardanboshlabjiddiymuhokamaqilinaboshlaganedi.
Jahoniqtisodiyotininggloballashuvi – bu, dunyomaydoniniyagonahududgaaylanishinianglatadivabundatovarvaxizmatlar, kapital, axborotlaroqiminingerkinharakatiyuzagakeladi. Shuningdek, mazkurjarayonnatijasidazamonaviyinstitutlarrivojlanishinirag’batlantiruvchig’oyalarningtarqalishivaularnitashuvchilarningerkinharakatlanishigaimkonyaratiladi.
Globallashuvjarayonizamonaviyjahoniqtisodiyotiningmuhimtendentsiyalaridanhisoblanadi. Chunkiushbujarayonjaxoniqtisodiyotidaro’yberayotganboshqatendentsiyalarkuchsiznamoyonbo’layotganmamlakatlariqtisodiyotidahamkuzatilmokda. Rivojlanayotganmamlakatlarningaksariyatqismitransmilliylashish, integratsiyalashishvaindustriallashishjarayonlarngakamjalbetilgan. Shubilanbirvaqtdaushbumamlakatlarjaxontovarlar, xizmatlar, kapital (asosaniqtisodiyyordamko’rinishida), ishchikuchi (eksporterlarsifatida) vatexnologiyalarbozoriningfaolishtirokchilarisanaladi.
Jahoniqtisodiyotininggloballashuvi – jahoniqtisodiyotiningo’zarobog’liqbo’lganturliishlabchiqarishsohavajarayonlariningkuchayibborishi, jahonxo’jaligidatovarlar, xizmatlar, kapital, ishchikuchivatexnologiyalarbozoriniasta-sekinlikbilanyagonabozorgaaylanishinibildiradi.
Jahoniqtisodiyotidagloballashuvjarayoniungateskarijarayoniqtisodiyfaoliyatninghududiyintegratsiyalashuvjarayonibilanbirgakechmoqda. Ushbujarayoncheklanganmiqyosda, tovarlarvaishlabchiqarishomillariningerkinharakatigaasoslanganmamlakatlarguruhiniqamraboladi.
Hududiyintegratsiyalashuv, birtomondan, turlimamlakatlarningiqtisodiyjihatdanbirlashishjarayoninirag’batlantirsa, ikkinchitomondan, alohidaiqtisodiyguruhlaro’rtasidaqarama-qarshilikvaraqobatnikuchaytirishorqalijahoniqtisodiyotininggloballashuvjarayoninisekinlashtiradi.
Globallashuvjarayoniningquyidagijihatlarinialohidaajratibko’rsatishmumkin:

• 
  moliyaviymarkazlashuvningkuchayishi;
  
• 
  iqtisodiyotdaaxborotlarahamiyatiningoshishi. Shuningdek, axborotalmashinuvdarajasiningkeskinsur’atlardakuchayishi;
  
• 
  globaloligopoliyaningto’xtovsizkengayishi;
  
• 
  transmilliykorporatsiyalarsoniningortishi;
  
• 
  iqtisodiydiplomatiyaningshakllanishivarivojlanishi.