Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

O‟ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA 

KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 

TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI  

        

 

 

  

                                                     “ TT va KT ” FAKULTETI  

                            2– BOSQICH ATC 11-19 GURUH TALABASINING  

KIBERXAVFSIZLIK ASOSLARI           FANIDAN TAYYORLAGAN

 

 

                    

 

2.1-Amaliy mashg„uloti 

 

  

  

  

  

  

  

Bajardi:         Xamrayev Jamshid 

 Qabul qildi:        Bekkamov F  

 

 

 

 

                                                       QARSHI – 2020  

Sezar  usuli.  Sezar  shifri  oddiy  siljitish  shifrining  bir  qismi  xisoblanadi.  Bu 

shifrini rimlik imperator Gole Yuliy Sezar o`ylab topgan. Shifrlashda matining xar biri 

boshqa  xarf  bilan  quyidagi  qoida  asosida  almashtiriladi.  Xarflarni  almashtirishda 

kelayotgan  yozuv  xarflarni  k-ga    siljitib  alamshtirildi.  Bu  yerda  M-  butun  son 

xisoblanib, ochiq matni belgisini biror alfavitdagi o`rini, C  – butun son bo`lib, shifr 

belgini  biror alfavitagi o`rni. C=(M+k)modm, m – alfavit uzunligi. Deshifrlash ifodasi 

esa  M=(C-k)modm  ifoda  bilan  ifodalanadi.  Yuliy  Sezar  bevosita  k  =  10  bo`lganda 

ushbu usuldan foydalangan.  

Sezar usulining kamchiligi bu bir xil xarflarning o`z navbatida, bir xil xarflarga 

almashishidir.  

Berilgan ochiq matnimiz: T

0

=BEKKAMOV FAYZI  

Shifrlashda  ishlatiladigan  kalit  jur

naldagi  raqamimga  mos  ravishda  5  ga  teng:  K=5 

1)Lotin  alfabitida  26  ta  harf  borligi  uchun  jadvalni  shunga  moslab  olamiz,ya`ni 

jadvalimizda  26 ta  ustun  2 ta  qatordan  iborat  bo`ladi.Jadvalni  birinchi  qatorini  lotin 

alfabiti harflari ketma-ketligi bilan to`ldiramiz.(A,B,C,D.........X,Y,Z)  

2)Jurnaldagi raqamim 5 bo`lganligi u

chun jadvalni ikkichi qatorini 5 ta harf qoldirib 6-

harfdan boshlab lotin alfa

viti ketma-ketligi yozib chiqamiz.Bu yerda 1-qator oxiridagi 

Z harfiga 2-qatordan E harfi to`gri keladi,shunda 1-qatordagi A harfiga 2qatordan F 

harfi most ravishda yoziladi va shu tariqa davom ettiriladi   

A   B   C   D   E   F   G   H   I   J   K   L   M  N   O   P   Q   R   S   T   U   V   W  X   Y   Z  

F   G   H   I   J   K   L   M  N   O   P   Q   R   S   T   U   V   W  X   Y   Z   A   B   C   D   E  

  

Berilgan: T

0

= BEKKAMOV FAYZI  

Kalit: K=5  

1-qatordagi 

B harfiga 2-qatordan G harfi to`g`ri keladi,1-qatordagi A harfiga 2qatordan 

F harfi to`g`ri keladi va shu yo`sinda berilgan ochiq matnimiz  2-qatorda turgan mos 

harflarga almashtiriladi,shundan so`ng shifrmatin hosil bo`ladi.  

Natija: C=GJPPFRTA KFDEN  

Deshifrlash:  

Deshifrlashda bizga kalit va shifrmatin ma`lum bo`lsin.

  

K=5,

 C= GJPPFRTA KFDEN  

A   B   C   D   E   F   G   H   I   J   K   L   M  N   O   P   Q   R   S   T   U   V   W  X   Y   Z  

F   G   H   I   J   K   L   M  N   O   P   Q   R   S   T   U   V   W  X   Y   Z   A   B   C   D   E  

  

Deshifrlash uchun ham shifrlashda ishlatilgan jadvaldan  foydalanamiz,ya`ni jadvalni 

birinichi qatorini Lotin alfabiti harflarini tartibli ketma-ketligida to`ldiramiz,ikkinchi 

qatorni esa kalitimiz 5 ga teng bo`lganligi uchun,5 ta harf qoldirib Lotin harflari ketma-

ketligini yozamiz,bu yerda 2-qator F harfidan boshlanadi.   

Keyingi  qiladigan  ishimiz  2-qatordan  shifrmatndagi  harflarni  topamiz  va  1-qatorda 

turgan mos harfga almashtiramiz:  

Masalan,shifrmatndagi G harfini 2-qatordan topamiz va G harfi tepasidagi B harfi 

ekanligiga guvoh bo`lamiz,

 2-qatordagi J harfi,1-qatordan E harfiga to`g`ri keladi va 

shu yo`sinda davom etamiz.  

Deshifrlangan matn tayyor: T

0

= BEKKAMOV FAYZI  Dastur 

kodi:  

#include  #include  using 

namespace std;  int main() { char 

s1[50],s2[50];int k; 

cout<<"Shifrlash:"<

kiriting:"; cin.getline(s1,sizeof(s1)); 

cout<<"Kalitni kiriting:K=";cin>>k; for(int 

i=0;s1[i]!='\0';i++){   

if((int)s1[i]>=65 and 

(int)s1[i]<=90){  

 if((int)s1[i]+k>90)s2[i]=(int)s1[i]+k-26;     

 else s2[i]=(int)s1[i]+k;}  

  

else if((int)s1[i]>=97 and (int)s1[i]<=122){  

 if((int)s1[i]+k>122)s2[i]=(int)s1[i]+k-26;    

 else s2[i]=(int)s1[i]+k;}}   

for(int 

i=0;i<=strlen(s2)-1;i++)  

 cout<

 cout<<"Deshifrlash:"< 

for(int i=0;s2[i]!='\0';i++){    if((int)s2[i]>=65 

and (int)s2[i]<=90){   

if((int)s2[i]-

k<65)s1[i]=(int)s2[i]-k+26;      

else 

s1[i]=(int)s2[i]-k;}   

else if((int)s2[i]>=97 

and (int)s2[i]<=122){    if((int)s2[i]-

k<97)s1[i]=(int)s2[i]-k+26;      

else 

s1[i]=(int)s2[i]-k;}}   

cout<

 

 return 0;}  

Dastur natijasi:  

  

Topshiriq:  

1.  Har  bir  talaba  Familiya  ismini  lotin  alifbosi  jadvalidan  foydalanib  shifrlaydi, 

deshifrlaydi va shunga mos dastur tuzadi. Talaba uchun jurnaldagi tartib raqami kalit 

(K) hisoblanadi.  

---

Document Outline

• O‟ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI
• 2.1-Amaliy mashg„uloti