Мажмуали геофизик далилларни геологик изохлаш услубининг умумий асослари


Download 247 Kb.
bet1/10
Sana17.06.2023
Hajmi247 Kb.
#1545920
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
8-амалий машгулот. Мажмуали геофизик далилларни геологик изохлаш услубининг умумий


Мажмуали геофизик далилларни геологик изохлаш услубининг умумий
асослари
Табиий геофизик майдонлар, сейсмик тулкинлар майдони ва геоэлектрик кесимнинг асосий хусусиятларининг туплами, хар бир алохида районнинг умумий геофизик таснифини ташкил этади. ^идирув геофизикасида ишлатиладиган бошка маълумотларни тог жинсларининг физик хоссалари беради.
Геофизик маълумотларни изохлаш услуби алохида усулларга ишлаб чикарилган; алохида физик параметрлар орасидаги богланишлар (алокалар) геофизик далилларни комплексли изохлашнинг асосини беради; геофизик аномалияларни геологик объектлар билан такрорий солиштиришлар геологик-геофизик моделларни белгилашга ва урганилаётган объектнинг оркадаги ва унинг геофизик майдонларда аксланиши, барча алокалар (богланишлар) конуниятларини аниклашга йул куяди.
Геофизик аномалиялар ва геологик объектлар орасидаги алокалар шакли ва табиати бир маъноли эмас ва эхтимолли хусусиятга эга. Турли худудларда хар хил богланишлар кузатилгани сабабли уларни конун сифатида ишлатиб булмайди.
Изохлаш тажрибаси асосида бир нечта эхтимолли богланишлар, пастулатлар ифодаланган ва куп тадкикотчилар томонидан кабул килинган ва геофизик далилларни геологик изохлашда ишлатилади.

  1. Геофизик таснифи узига хос булган участкалар геологик тузилиши билан фарк килади. Х,ар бир ишончли геофизик аномалияга геологик тушунтириш топилиши лозим.

Бундан чакадики; хамма геофизик аномалиялар ва уларнинг зоналари геологик тузилишларда хисобга олиниши керак, тузилмали-тектоник, геологик ва бошка хариталарда акс этдирилиши лозим.

  1. Бир турдаги геологик объектлар (бурмалар, интрузиялар в хк), айникса турли худудларда жойлашганда ва аксланувчи геофизик аномалиялар орасида узгармас стандартли узаро нисбатлар булмайди. Бу коида хар бир районда узининг богланишларини урганишни талаб этади, шошилув экстрополяцияни, солиштириш ва оддийлаштиришни утказишда эхтиёт килади.

  2. Геологик объектлар физик хоссалар буйича сигдирувчи (уз ичига олган) жинслардан канча куп фарк килса, аксланган геофизик майдон шунча кузга ташланадиган фарк билан кузатилади, аномал самарасининг кескинлиги шунча юкори булади. Аномалияни хосил килувчи объектнинг шакли, ётиш чукурлиги, калинлиги, экранлашиш ходисалари кушни объектлар ва бошка тускинликлар таъсири аномал самарасининг кучлигига хам боглик булади ва бу тугри богланишни мураккаблаштиради.

Магматик ва кимёвий ёткизиклардаги контактларга (тушунган жойларга) одатда физик хоссаларнинг терриген , карбонат ва метаморфик калинликларга нисбатан кескин булим чегаралари тугри келади. Турли (комплекслар) мажмуалар жинсларининг орасидаги контактларига физик хоссалар ундан хам мухим булим чегаралари богланган.

  1. Сейсмик ва электроразведка усуллари горизонтал-катламли геологик объектларни ажратишда юкори кобилиятга эга, гравиразведка ва магниторазведка - тик катламли объектларни ажратишда юкори кобилиятга эга. ^иялик бурчаги 25-300 ва ундан хам ортик ётган мухитларни, сейсморазведка ва электроразведкада тик катламли деб курилади. Бундай мухитларни сейсморазведка ва электроразведка тадкикотларининг услуби хали яхши урганолмаган.

  2. Таянч сейсмик ва электрик булим чегаралари катламланиш, ювиш ёки номослик юзаларни таърифлайди. Бу чегараларни дастлабки ётиши горизонтал булган, замонавий шакли кейинги тектоник дислокациялар йигиндиси таъсирида шартли килинган. Таянч горизонтлар жинсларнинг литологик таркиби кескин узгарган ёки чукиндилар хосил булишининг танаффус даври юзаларига тугри келади ва худуднинг тектоник хаётидаги кайсидир боскичнинг бошланиши ёки охирини таърифлайди.

  3. Сейсмик ва электрик кичик киялик билан ётган чегараларни пастки тик ётиш чукурлиги пойдевор юзасига тугри келади. Бундан хам катта чукурликда ётган ишончлик билан кузатилган кичик киялик чегаралар жуда кам учрайди.

  4. Геофизик аномалияга геологик объектнинг тик калинлигини таъсири мухим. Тик калинлик гравитацион, магнит ва геоэлектрик аномалиялар кескинлигига ва сейсмик ва камрок электр кидирув усулларининг ажратиш кобилиятига таъсир этади.

  5. Геофизик далиллар буйича геофизик реперлар ётиш чукурлиги аник хатолар билан бахоланади. Аник натижалар - сейсмаразведка маълумотлари буйича олинади. Улар мажмуали изохлашда таянч далиллар сифатида ишлатилади. Электроразведкада, таянч горизонтларнинг ётиш чукурлигини катта кдйматлар оралигида аниклайди. Гравитацион ва магнит аномалияларни хосил булишига куп омиллар таъсир этгани сабабли объектлар ётиш чукурлиги катта хато билан аникланади.

  6. Магнит, гравитацион ва бошка геофизик аномалияларнинг шакли ва йуналиши геологик тузилмалар шакли ва йуналиши билан мустахкам богланган ва уларни акс эттиради. Гравитацион ва магнит аномалияларининг йуналиши бурмаланиш зоналари, тектоник бузилишлар ва чизикли булакларнинг йуналишини аник таърифлайди. Доирали аномалиялар магматик жинслар массивларини, туз ва бошка гумбазларни, доирали тузилмаларни акс этдиради.

  7. Узига хос геофизик майдонларнинг участкалари чегаралари чизикли хусусиятга эга, шунинг учун бундай участкаларнинг контурлари одатда булаклар, чегаралари деб куриб чикилади.

  8. Аномалияларни ёлгиз катори узилмани акс эттиради, максимумлар ва минимумлар чизикли - чузик йул-йулларнинг ёки чизикли-чузик антиклиналлар ва синклиналларнинг навбатлашганлиги чизикли бурмаланган тузилмани таърифлайди. Бу коида пойдеворни ва бурмаланган майдонларни тектоник районлашгирищда мухим маънога эга.

  9. Хар хил усуллар билан аникланган аномалияларнинг жойлашиши ва йуналиши тугри келмагани, одатда, пойдеворнинг ва юкорида ётган ёткизикларнинг тузилмали планлари тугри келмаганлигини курсатади. Бунда сейсмик ва электрик горизонтларга тугри келган калинликларнинг тузилмали плани, уларнинг узаро холатидан бахоланади; чукуррок ётган ёткизикларнинг тузилмали плани гравитацион ва магнит аномалиялари буйича бахоланади. Магнит ва гравитацион аномалияларнинг йуналиши тугри келмагани, катта чукурликдаги ёткизикларда тузилмали кайта курилмалар булганини курсатади.

  10. Геофизик аномалияларни таккосланиши тектоник тузилмаларнинг ривожланишида меросхурлик даражасини бахолашга имкон беради. Магнит ва гравитацион аномалияларнинг таккосланиши, пойдевор ёки оралик тузилмали каватидаги магматик жинслар таъсирида аномалиялар хосил булганини билдиради.

  11. а) Геофизик далиллар туплами буйича комплексли изохлашда пойдевор ва юкорида ётган тузилмали каватлардаги пликатив ва дизъюнктив дислокацияларнинг тузилмали плани ва умумий морфологияси бахоланади.

б) Пойдеворнинг ва устидаги кесимнинг таркиби, катлам ва чегаравий тезликлар, электрик каршиликлар, хисобланган ортик зичлик ва магнит хоссалари буйича бахоланади.

  1. Геофизик далилларни талкдн килиш натижасида аномалияни хосил килувчи геологик объектларнинг ёшини бахолаш имкони яратилади. Бунда сейсмик ва электрик горизонтларни узаро холати буйича ёшини бахолаш мумкин.

Худудий (регионал) геофизик тадкикотлар.
Худудий тадкикотлар 1:1000000, 1:500000 ва ундан майда масштабда олиб
борилади. (1:200000 гача).
Худудий тадкикотларнинг вазифалари;

  1. Ер пустининг чукурликдаги тузилишини урганиш;

  2. Г еотектоник районлантириш;

  3. Чукурли тузилмалар билан Ер пустининг юкори кисмидаги катламларнинг тузилиши ва уларда фойдали казилмалар жойлашиши орасидаги богланишларни аниклаш.

Худудларнинг (регионал) чукурлик тузилиши буйича асосий маълумотлар манбалари, сейсмик ва майда масштабли дала гравиметрик ишлари, камрок- электроразведка (МТП, МТЗ ва бошка), аэрокосмик (магнитли, электромагнитли, гравитацион), аэро (магнитли, гравитацион, термин) ва денгизда (магнитли, гравитацион, сейсмик) хариталаш далиллари кисобланади.
Ер пустининг сейсмик тадкикотлари узига чукурли сейсмик зондлашни (азмойишлашни) - ГСЗ, синган тулкинлар ва кайтган тулкинлар усуллари билан кесмалашни, саноат портлатишлар ёрдамида кузгатилган тулкинларни кайд килиш, узок ва якин зилзилалардан косил булган алмашув тулкинларини (МСВЗ -русча) кайд килишни (зилзилашунослик) киритади. Сейсмик кесмаларни узунлиги бир неча юз ва минг км гача булади, китъалар ва океанлардаги асосий геотектоник сокаларни кесиб утадилар. Сейсмик тадкикотлари асосида литосферанинг эластик хоссалари буйича вертикал ва латерал тузатилишининг кар хиллиги урганилади.
Ер пустининг вертикал кесими бир жинсли булмаган катламлик табиати билан аксланади. Мохорвичич юзасига тугри келган Ер пустининг таги, кийматлари 7,6 км/с дан 8,7 км/с гача булмаган тулкин таркалиш тезлигидан кескиндир.
Тоглараро ботиклар, мегаантиклинорийлар, улар орасида антиклинорийлар ва синклинорийлар ажратилади. Худудий хариталашда ГСЗ, ГСП, КМПВ ва УЧН усуллар далиллари таянч далиллари кисобланади. Океанларда Буге аномалияси AqB(+300+400) мгал гача, континентал шелфи текисликларида ва паст тог сокаларида — (±100) мгал, баланд тогларда -(-500) мгалгача булади.
Электроразведка усулларидан катта чукурликни магнитотеллурик усуллари (МТЗ, МТП) ёрдамида урганиш мумкин. Улар ёрдамида 600 -700 км гача чукурликдаги геоэлектрик узгаришга олиб келувчи чегаралар аникланади. Чукинди ёткизикларда (гилофда) Р-тулкин тезлиги 1.5 дан 4.5 км/с гача. Тезлик узгариши чукинди ёткизикнинг калинлиги ва таркиби кар хиллиги билан боглик. Консолидирланган (цементлашган) пойдевор тезликни 5,0 ^ 6,4км/ c дан 6,9-7,0 км/с гача булган кийматлари билан таърифланади. Континентлардаги «Гранит катлами» деб аталган Ер пустининг юкори кисмида тезлик Vp = 5,5 ^ 6,3км / c «Базалт катламли» деб аталган Ер пустининг пастки кисмида Vp = 6,5 ^ 7,6км/ c булади.
Литосферанинг латерал кар хиллиги (бир жинслик эмаслигига) Ер пустининг ва унинг катламлари калинлиги, улардаги тезликлар узгаришида намоён булади. Чукурлик тузилиши кар хил булган Ер пустининг энг йирик элементлари китъалар, океанлар ва оралик зоналар кисобланади. Континетлар Ер пустининг калинлиги 30-75 км, океан хавзаларида - 15 км дан ортмайди. Океаник Ер пустида "гранит катлам" йук ва базальт катламининг тезлик таърифи континентал турига нисбатан бошкача булади.
Ер пустининг максимал калинлигини континетлардаги баланд тоглар тагида, минимал калинлиги эса, кадимий платформаларда кузатилади.
Сейсмик далиллар асосида Ер пустининг тузилиши ва эластик хоссалари фаркланиши буйича алокида катламларга ажратилади, Ер ёриклари зоналари аникланади.
Ер юзасидаги огирлик кучи аномалияларида Ер пустининг остки юзаси, алокида катламларнинг калинлиги ва таркиблари аксланади. Шунинг учун сейсмик далилларни кушни майдонларга таркатиш мумкин. Огирлик кучининг Буге аномалиялари ва Ер пусти калинлиги орасидаги аникланган эмперик богланишини ишлатиб, гравиметрик далиллар буйича Мохоровичич юзаси ётиш чукурлигининг харитасини тузиш мумкин.

Download 247 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling