Makroiqtisodiyot suyunov azizbek

MAKROIQTISODIYOT

SUYUNOV AZIZBEK

IQTISODIY TIZIMDA YASHIRIN IQTISODIYOT
REJA
1.Yashirin iqtisodiyot haqida tushuncha
2.Yashirin iqtisodiyot turlari
3.Respublikamizda yashirin iqtisodiyot
Yashirin iqtisodiyot, xufiya iqtisodiyot — ishtirokchilar tomonidan oshkora olib borilmaydigan, davlat va jamiyat tomonidan nazorat qilinmaydigan, soliqlar toʻlanmaydigan, rasmiy davlat statistikasida qayd etilmaydigan iqtisodiy jarayonlar, iqtisodiy faoliyat turlari.
Yashirin iqtisodiyot oshkora payqab boʻlmaydigan tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirboshlash, isteʼmol jarayonlari — iqtisodiy munosabatlar boʻlib, uning negizida ayrim kishilar yoki kishilar guruhi manfaatlari yotadi.
2) gʻayriqonuniy, gʻayriiqtisodiy usullar bilan daromadlarni qayta taqsimlab oʻzlashtirib olish, mas, oʻgʻirlik, bosqinchilik, reket, poraxoʻrlik
1) jinoiy iqtisodiy faoliyat.
YA.i. murakkab koʻp bosqichli hodisa, uning tur va shakllari xilmaxil. Yashirin iqtisodiyot maqsadi, faoliyati va iqtisodiyijtimoiy oqibatlariga koʻra bir necha turlarga boʻlinadi:
5) qalbakilashtirilgan iqtisodiy faoliyat, bu iqtisodiyot davlat sektoriga xos boʻlib, davlatni aldashga qaratiladi.
4) mansabni suiisteʼmol qilish va korrupsiyaga asoslangan iqtisodiy xattiharakatlar. 
3) ikkilamchi iqtisodiyot — kishilarga zarar keltirmaydigan, ular uchun naf beradigan, lekin rasman ruxsat etilmagan va davlat roʻyxatidan oʻtmagan iqtisodiy faoliyat.
YA.i. miqyosi yashirin iqtisodiy aylanma, yaʼni ruxsat etilmagan tovar va xizmatlarni yaratish va ularni sotish hajmi bilan belgilanadi. Aylanma xufiyona boʻlganidan uning aniq hisobkitobi boʻlmaydi. Buning oʻrniga uni taxminan baholash usuli qoʻllaniladi.
Ayrim hisobkitoblarga koʻra, oʻtgan asr oxirlarida Yer yuzidagi yashirin iqtisodiy aylanma 8 trln. dollarga yoki jahon yalpi mahsulotining 27,5% ga teng boʻlgan. BiroqYa.i. miqyosi turli mamlakatlarda farqlanadi. Yashirin iqtisodiyot eng rivojlangan mamlakatlarga Lotin Amerikasi va Afrika mamlakatlari kiradi. 
O‘zbekiston yashirin iqtisodiyotning YAIMdagi ulushi bo‘yicha Markaziy Osiyoda birinchi o‘rinda
Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, 2019 yil O‘zbekistonda yashirin iqtisodiyotning YAIMdagi ulushi 52,11 foizni tashkil etgan. Marakaziy Osiyoning boshqa davlatlarida esa bu ko‘rsatkich nisbatan pastroq. Tojikiston YAIMda yashirin iqtisodiyot 40,7 foizni, Qozog‘istonda 36,6 foizni va Qirg‘izistonda esa 30,5 foizga to‘g‘ri kelgan.
Prezident Shavkat Mirziyoyev yashirin iqtisodiyotga yo‘l qo‘ymaydigan tizim joriy etish vazifasini qo‘ydi. Jumladan, 43 ta idoraning 270 ta nazorat funksiyasi tanqidiy o‘rganilib, yashirin iqtisodiyot va korrupsiyaga sabab bo‘layotgan vakolatlari qisqartiriladi.
Yashirin iqtisodiyot bo‘yicha ko‘rsatkichlar.
Jaxon mamlakatlari bo‘yicha yashirin iqtisodiyot ko‘rsatkichlari
AQSHda 8,0%,
Braziliyada 36,5%,
Ispaniyada 21,7%,
Italiyada 19,5%,
Portugaliyada 18,5%,
Koreyada 18,4%,
Xitoyda 14,5%,
Kanadada 11,0%,
Germaniyada 10,2%,
Buyuk Britaniyada 9,6%,
Avstraliyada 9,0%,
Singapurda 8,6%
Yaponiyada 8,1%
Qirg‘izistonda 30,53%
Qozog‘istonda 36,65%
Tojikistonda 40,76%,
O‘zbekistonda 52,11%,
O‘rta Osiyo mamlakatlari bo‘yicha esa (MIMIC modeli asosida hisob kitoblar) 2019 yil holatiga

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!