Marketing tizimida narx siyosati (2-soat)

---

MARKETING TIZIMIDA NARX SIYOSATI (2-soat)
1. Narx tushunchasi va uning moxiyati.
2. Narx siyosatini shakllantirish va narx darajasini hisoblash uslublari.
3. Tovarlarning yashash davri mobaynida narxlarning o’zgaruvchanligi.
 Narx tushunchasi va uning moxiyati
Narx bozor kategoriyasi bo’lib, tovarlar ayirboshlanganda yuz beradigan 
munosabatlarni anglatadi. Narx nazariy jixatdan olganda tovar kiymatining puldagi 
ifodasi, kiymatining bozordagi kurinishidir.
Narx bamisoli barometr kabi bozor xolatini kursatib turadi, narx pasayib ketsa, 
tovar bozori kasodlikka yulikkan buladi, tovar nafsiz bo’lib, uni boshka tovar bilan 
almashtirish yoki uning sifatini tubdan yaxshilash zarurligi pul tarkibiga kuyiladi. 
Narxning iktisodiy mazmunini uning funksiyalari kursatib beradi. Narx nimaga 
tegishli bulishidan kat’iy nazar (tovar, xizmat) beshta asosiy funksiyani bajaradi:
1. bozor muvozanatini ta’minlash funksiyasi
2. xisob-kitob, ulchov funksiyasi
3. iktisodiy regulyator funksiyasi
4. rakobat vositasi funksiyasi
5. ijtimoiy ximoya funksiyasi
Bozor iktisodiyoti sharoitida narxning kuyidagi turlari mavjud:
1. demping narx
2. nufuzli narx
3. milliy narx
4. arzonlashtirilgan narx
5. jaxon narxi
6. yashirin narx
7. erkin narx
8. standart narx
9. kontrakt (ulgurji) narx
10. chakana narx
11. uzgaruvchan narx
12. limit narx
13. muvozanat narx
Bozor narxining asosiy xususiyatlari ularning doimo uzgarib turish 
kobiliyatidir. Narxlar xech kachon sababsiz uzgarmaydi. Yukori narxlar esa yukori 
sifatli, yangi iste’mol kobiliyatiga ega bulgan tovarlarga urnatiladi. Narx darajasiga 
tovarning rakobatbardoshligi va bozordagi urni boglikdir.
Narx belgilash maqsadlari: bozor ulushini kupaytirish, kiska vakt ichida eng 
kup foyda olish, yukori foyda normasini uzok muddat saklab kolishdan iborat.
Birlamchi narxni aniklashga vakt buyicha narx darajasini anik xisoblash ta’sir 
kiladi. Bu xisoblash bozor segmentiga, tovarning yashash davriga, talab va 
taklifning potensial mikdoriga boglik buladi. Marketingda tovar siyosati ijtimoiy 

---

tovar ishlab chikarishning barcha bosqichlari, yangi ishlab chikarishning, 
taksimlashning, almashuv va iste’molchining uziga xos xususiyatlarini xisobga 
olgan xolda yuritiladi.
Narx bajaradigan ba’zi bir vazifalarni kurib utamiz: avvalo narxlar ishlab
chikarish va iste’moldagi o’zgarishlardan xabar beradi.
Narxlar fakat iste’moldagina emas, balki ishlab chikarishdagi o’zgarishlardan 
xam darak beradi.
Narxlarning boshka muxim vazifasi – ishlab chikaruvchilar va 
iste’molchilarni ragbatlantirishdir.
Narxlar mexanizmi ishlab chiqarilayotgan maxsulot mikdorini kupaytirishgina 
emas, balki ishlab chikarishning eng tejamli usullarini ishlashni xam ragbatlantiradi.
Narxlarning uchinchi vazifasi ikkinchisi bilan chambarchas boglik. Bu 
daromadlarnig taksimlanishiir. Tovar ishlab chikarish sharoitida xujalik faoliyati 
ishtirokchilari oladigan daromadlar ular uz shaxsiy yoki ishlab chikarish 
iste’mollarini kuplab sotadigan yoki sotib oladigan tovarlar va xizmatlarning 
narxlariga bevosita boglik buladi.
Narxlarning turtinchi vazifasi aloxida korxonalarga va xujalik soxalariga 
ishlab chikarish omillarini taksimlashdir.