Mavzu: : «xvii-xviii asr yevropa klassik kompozitorlarining hayoti va ijodini o’rganish»

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM VA
INNОVATsIYaLAR VAZIRLIGI


Urganch Davlat Pedagogiga instituti
Musiqa ta`limi yo`nalishi (Sirtqi ta`lim) 221-guruh



fanidan tayyorlagan
mustaqil ishi


Mavzu:
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bajardi: __________________________________________________


Qabul qildi: _______________________________________________
Urganch - 2023 yil
Mavzu: Vol’fgang Amadey Mosart ijоdini o`rganish
KIRISH
Yevropa musiqiy sa’natining kuchayishi va taraqqiyotining tezlanishi XV-XVI asarlarga kelib sodir bo`ldi. Geidod Aretsio nomli mashhur musiqashunos tomonidan hozirgi nota yozuviga asos solindi. Bu nota yozuvining keng yoyilishi, xalq madaniy hayotining yuqoriligidan dalolat beradi. Sababi, X-X1 asarlarda bunday nota yozuviga O`rta Osiyoda asos solingan edi. Lekin xalqning madaniy saviyasi pastligi, maorif tizimining bo`lmaganligi va diniy qarshiliklar sababli ushbu ilm kitoblarda qolib ketdi. Yevropada esa aksincha, musiqa maktablari va oliy dargohlari bo`lib, ularda o`qib bitirgan musiqachilar juda faol faoliyat ko`rsatganligini, Yevropa kompozitorlari hayoti va ijodiy faoliyatlaridan bilish mumkin. Yevropada dastlab XV-XVI asarlarda xorlar, orkestrlar paydo bo`la boshladiki, ular sahna dramaturgiyasiga ham tadbiq qilina bordi. Ammo, Sohibqiron Amir Temur davrida Movoraunnaxrda Yevropadan 200 yil oldin harbiy orkestr bo’lganligi va ushbu hozirgi orkestr bilan taqqoslaganda katta simfonik orkestrning 10 barobariga teng kelgan deyish mumkin. Dastlab oddiy musiqiy spektakllar namoyish etilgan bo`lsa, XVII asr oxiri XVIII asr boshlaridan Opera san’atiga asos solindi va bu san’at turi hozirgacha jahon musiqa san’atining gultoji hisoblanadi. XVIII asr II yarmiga kelib balet san’atiga, XIX asri yarmiga kelib esa kino san’atiga asos solindi.
Xozirgi vaqtda Yevropa mamlakatlarida musiqa maorifi juda keng taraqqiy etgan. Barcha Yevropa mamlakatlarida konservatoriya, musiqa, oliy o`quv dargohlari, musiqa gimnaziyalari, musiqa maktablari mavjud. Bundan tashqari umumta’lim maktablarida ham musiqa fani keng yo’lga qo`yilgan ular haftaning har bir kunida musiqa darsi, orkestr sinfi o`tadilar. Har bir ota-ona farzandini fortepiano, organ, skripka, arfa va boshqa sozlarning birini mahorat bilan ijro eta oladigan bo`lishiga intiladilar. Musiqaning biror turi bilan shug’ullanmagan kishi Yevropada madaniyatli kishi hisoblanmaydi.
Bunday holat rivojlangan Yevropa mamlakatlari, ayniqsa, Italiya. Avstriya, Germaniya, Fransiya, Angliya, Daniya, Ispaniya, Portugaliya, Gollandiya kabi mamlakatlarda kuzatiladi. Chunki, musiqa bor joyda jaholat, xudbinlik kabi salbiy hislatlarning bo`lmasligini Yevropaliklar allaqachon anglab yetganlar.
Simfoniya eshitish va Simfonik orkestr san’atinining tomosha turlarini zamon va tomoshabin talabi darajasidagi yuksaklikda ushlab turish uni yanada rivojlantirish hamda unga fidoyilarcha hizmat qilish uchun esa avvalo, estetik madaniyat, ma’naviyat, tartib- intizom ushbu sohaning tarixini bilish, an’anada ijro etilgan yo kompozitorlar tomonidan yaratilgan turli janrlarni 5- simf yo kim bo’lmasin qat’iy nazar, eshitish qoniun qoidalariga amal qilinishi lozim. Yaxshi tinglovchi simfonik orkestrning har bir (tinq)- etgan cholg’u sozini ehita bilishi, ularning bir – biroviga qarama-qarshiligini, jozibaligini, vahimadorlikdagi kulminasiyalar, rang-baranglikda bir- biroviga o’xshamas bir kuyning garmoniyasini eshitib hayratga qolishi, ruhiy jihatdan bahraman bo’la olishi lozimdir.
Simfonik orkestr ijrochiligi va serqirrali janrlari san’ati kundan – kunga rivojlanib o’z muhlislari sonini ko’paytirib bormoqda. Shuning uchun bu san’at tarixini hamda nazariy asoslarini o’rganish, uning keng qamrovli bag’rida paydo bo’layotgan tomosha turlarini rivojlanish jarayonini hamda yangi shakllanayotgan usul va uslublari to’g’risida kitob yaratish masalasi dolzarb bo’lib qoldi. Ilk bor bajarilayotgan bu ilmiy bitiruv malakaviy ishi munozaralarga sabab bo’lishi mumkin. Chunki, Simfonik orkestr va undagi baynalmillal janrlar ijrochiligi san’ati to’g’risida har bir ijodkorning o’z fikri bor. Q’olaversa, Simfonik san’atini rivojlanishiga ulkan hissa qo’shgan rus ijodkorlari bu yo’nalish bo’yicha ko’plab o’quv qo’lanmalari va monografiyalar yaratganiga qaramasdan hamon darslik yaratmadilar. Bu harakat ilk bor O’zbekistonda boshlangani quvonchli hodisa deyish mumkin.
Yevropa musiqa madaniyati taraqqiyotida sharq mamlakatlari madaniyatining ta’siri; -Yevropa musiqa san’ati tarixi va rivojlanish bosqichlarida sharq mamlakatlari madaniyatining ta’siri; -Yevropadagi opera san’atining paydo bo`lishi;(opera san’ati musiqiy san’atning murakkab jarayonidir);- Italiya opera va skripka maktabi;- Fransuz katta opera san’ati; -Saroy va cherkov musiqa madaniyati va “klavesin” cholg’u davrining klassik kompozitorlari;-Iogan Sebostyan Bax ijodi;-Gendel’- Georg Fridrix;-Yevropada “fortepiano” va “rayal” cholg’ulari davrining klassik kompozitorlari;-Gaydn Yozef;- Vol’fgang Amadey Mosart ijodi;- Lyudvig Van Betxoven ijodi;- L. Betxovenning simfonik ijodij- L. Betxovenning “egmont” uvertyurasi;- L. Betxovenning “egmont” uvertyurasidan parcha tarzida namoishlar ko’rsatish. Yevropa kompozitorlari hayoti va ijodiy faoliyatini induktiv qiyoslash va ba’zi differension kompozitsiya turlarini ochib berish.



Mоtsart shu darajada kambag`al ediki, u o`zining faqirоna, g`arib uyini isitish uchun bir bоg`lam o`tin хarid qila оlmasdi. Shu bоis nоmini abadiylashtirgan ilоhiy musiqalarni yaratayotib, qo`llariga jun paypоq kiyib o`tirar, shu bilan issiqni saqlamоqchi bo`lardi. Mоtsart o`ttiz bеsh yoshida sil kasali bilan оg`rib, vafоt etgan. Bu davrga kеlib, uning hayotiy quvvati, darmоni tamоmila pоyoniga еtgan, оchlik, sоvuq va hayotning tartibga sоlinmagan uqubatlari bu оdamni adоyi tamоm qilgandi.