Мавзу: 13-§. Йул ва куприкларни чизишда чизмани график расмийлаштириш


Download 348.5 Kb.
Pdf ko'rish
Sana22.04.2023
Hajmi348.5 Kb.
#1378520
Bog'liq
13-Ma\'ruza



Мавзу: 13-§. Йул ва куприкларни чизишда чизмани график 
расмийлаштириш 
Йул ва куприкларни чизишда уларни яратилиши модел ва макет 
сифатида пайдо этишли лозим. Айникса улчамли моделлар ёки макетлар OFир 
конструкциялардан иборат обьектларда куллаш унумли, уларда йул 
элементлари ва чоррахаларни куриб чикишга имкон беради. Бу моделлар 
оркали биз мураккаб мухандислик ечимларини батафсил куриш имконига эга 
буламиз. Унинг яна бир афзаллик тарафи камчиликларни бартараф этиш ва 
ташки эстетик гузаллигини кура олишдан иборат. 
Бундан ташкари моделлар расмга олиниб улар ёрдамида йул ва рельеф 
орасидаги боFликлик ва йулнинг грунтга кандай тушганлиги умумий обьект 
композицияси оркали куринади. 


лойихдсида улчамли моделлар лойихдси уз ичига уч нарсани инобатга олади: 
вазият ва жой рельефи модели, трасса модели ва автомобил йуллари ландшафт 
модели бундай принциплардан бири юкоридаги расмда курсатилган. 
Йулларни лойикалашда график расмийлаштириш мух,им уринга эга. 
Лойихддаги керакли булган технологик ёки техник маьлумот энг кулай график 
воситалар томонидан берилиши керак, уларга чизма, графиклар, 
диаграммалар ва бошкалар киради. Мухандис фикрининг ёритилиши унинг 
техник тили аник, мукаммал ва тартибли булиши, у томонидан фойдаланган 
график хужжатлар эса тулик ва чиройли булиши зарур. 
K,OFOздаги жойлашув чизманинг компоновка талабларига жавоб 
бериши керак. Бош элементнинг ажралиб туриши ва колган элементларнинг 
унга бирикиши, чизманинг аник укилиши, барча элементларнинг коFOЗда бир 
хил кажм ва улчамда берилиши, коFOЗ майдонидан унумли фойдаланиланиш 
имкониятини беради. Барча чизмалар ташкилотларнинг талаблари ва 
меъёрларига жавоб бериши керак. Чизманинг юзаси расмнинг бутун худуд 
буйича текис таксимланиши ва унинг 70-80% ташкил килиши зарур. 
График чизмалар турли куринишда тасвирланадиган шартли белгилар 
билан расмийлаштирилади: ортогонал, перспектив, аксонометрик, шунингдек 
уларнинг бирлашган чизикли тизими. Шуни таъкидлаш керакки чизмалар 
аник ва яккол ёзма матн билан тулдирилиши керак. 
Юкоридаги расмда механик комплексларнинг бетон копламаси устига 
Йул 
32-расм. Куприк куриниши 


автомобил йулини копланишининг чизмаси курсатилган. Бу ерда икки 
ортогонал проекция берилган. Планда ва тепадан куриниш, бутун ишни яхлит 
курсатиш учун икки хил киркимда тасвирланган. 
Мухим график хужжат сифатида дам олиш жойлари лойиха чизмасида 
йулга чикиш жойлари билан тасвирланади. Шунингдек автомобил тухташ 
жойлари ва уларни танлашдаги асосий принциплар хам берилади. Бу каби 
мисоллар билан йулларнинг лойихалари чекланиб колмайди, бошка график 
хужжатларни расмийлаштиришда хам ишлатилади. 
Мавзу: 20-§. Сув транспорти ва сув таъминоти гидротехник 
объектларини чизиш 
Денгиз карталари. Маълумки, денгизлар Ер шари юзасининг 71% ни 
ташкил килади. Демак, денгиз карталарининг роли нихоятда катта булиб 
давлат ахамиятига эгадир. Денгиз карталари асосан гидрографик карталар 
булиб, улардан денгиз навигация сохасида фойдаланилади. Шу билан бирга 
бундай карталар кемани бошкаришда, сузиш йулларини урнини аниклашда, 
янги денгиз йулларини очишда фойдаланилади. 
Сунгги вактларда очик ва ёпик денгизларнинг табиий ресурсларини 
урганиш максадида янги мавзули карталар тузишга эътибор берилмокда. 
Айникса, денгиз ости рельефини урганиш ва ундан фойдаланиш учун махсус 
карталар тузилмокда. 
Денгиз карталарида денгиз тубининг рельефини курсатувчи батиметрик 
курсаткичларнинг роли катта, бундан ташкари денгиз тубидаги кум, шаFал 
ёки денгиздаги хавфли жойлар, саёзликлар, рифлар, тошли кирFOклар, чуккан 
кемалар урни, денгиз окимлари ва уларнинг кучи, магнит OFиш бурчаклари, 
сув кутарилиши (прилив) ва кайтиши (отлив) вактлари, сузиб юрувчи музлар 
ва маяк курсатилади. 


33-расм. Денгиз навигация картасидан намуна 
Денгиз карталари Меркатор проекциясида тузилиб азимут йуналишлари 
туFри 
чизиклар 
билан 
ифодаланади, 
натижада 
нукталарнинг 
координаталарини аниклаш осон ва шу билан бирга бундай карталарда 
радионавигация турларини тушириш анча кулайдир. 
МДХ давлатларида тузилган денгиз карталарининг масштаби кирFOкка 
якин жойларда 1:25000 дан 1:75000 гача, очик денгизда эса асосан 1:1000000 
масштабда булиб, бундай карталар Денгизни бош карталари деб юритилади. 
Хозирги вактда дунёнинг 1:10 млн ва 1:3,5 млн масштабли денгиз карталари 
тузилган. Халкаро гидрографик ташкилот рахбарлигида денгиз карталарини 
стандартлаштириш устида иш олиб борилмокда. Натижада хамма денгиз 
карталаридан хохлаган мамлакатлар фойдаланиши мумкин булади. 
Курукликдаги картага нисбатан денгиз карталари тез-тез янгиланиб 
туради ва уларни Халкаро гидрографик ташкилот назорат килиб туради. 
Денгизларнинг мавзули карталари асосан, батиметрик, гидрометеорологик
геологик, геофизик йуналишларда тузилади. 


34-расм. Карта намунаси 

Download 348.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling