Mavzu: ekologik ekspertiza munosabatlari qatnashchilarning huquqlari va majburiyatlari

Mirzo Ulug’bek nomidago O’zbekiston Milliy
Unverseteti Ekalogiya fakulteti 2-kurs talabasi
Samadov Fazliddining Ekalogik siyasat fanidan tayyorlagan
KURS ISHI.
TOSHKENT_2023
MAVZU: EKOLOGIK EKSPERTIZA MUNOSABATLARI QATNASHCHILARNING HUQUQLARI VA MAJBURIYATLARI.
O’zbekistondagi ekologik vaziyat va uni ekspert
baholash.
I.Kirish.
II.Asosiy qism.
2.1. Ekologik ekspertizaning asosiy prinsiplari.
2.2. Ekologik ekspertizaning huquqiy asoslari.
2.3. Jamoat ekologik ekspertizasi va ekologik audit.
III.Xulosa.
IV. Foydalanilgan adabiyotlar.

O’zbekisO’zbekistondagi ekologik vaziyat va uni ekspert baholash. Tondagi xozirgi ekologik vaziyatning ekologik ekspertiza nazoratida hisobga olinishi zarur bo’lgan asosiy xususiyatlaridan quyidagilarni ko’rsatish mumkin: respublikada atrof muhitning ekologik talablarga to’la javob beradigan (xavo, suv, tuproqninig ifloslanishi belgilangan standart talablari darajasida bo’lgan) hududlar mamlakat umumiy maydonining 27%ni (120ming kv.km ) tashkil etadi va mazkur xududda O’zbekistonning 45%ga yaqin aholisi (15mln kishi) yashaydi. Qolgan hududlarda ekologik vaziyat turli darajada buzilishlarga uchragan;

- iqtisodiyotning xomashyo va tabiatni eksplutatsiya qiluvchi resurs va energiyani ko’p iste’mol qiladigan tarmoqlarning tez rivojlanishi (ayniqsa an’anaviy qishloq xo’jaligi, foydali qazilmalarni qazib olish va eksport qilish, energiya va xom ashyoni ko’p iste’mol qiladigan tarmoqlar) tabiiy muhitga salbiy ta’sir qilish bosimining kuchayib borishiga va me’yordan oshib ketishiga olib kelgan.

• - tabiat komponentlarining barchasida ekologik xolat sezilarli o’zgarishlarga uchragan. Bular qatoriga xavoning ifloslanishi , yer usti va yer osti suvlarining ifloslanishi, tuproqning sho’rlanishi va degradatsiyaga uchrashi, biologik maxsuldorlik va xilma-xillikning kamayishi, yaylovlarning digressiyasi, o’rmonlarning kesib yuborilishi cho’llashuv jarayonlarining kuchayishi va boshqalar kiradi.

- tabiiy va texnogen xalokatlar (sel, ko’chki, o’pirilish, zilzilalar) xavfining kuchayib borishi; - Orol dengizining qurishi va Orol bo’yidagi salbiy ekologik o’zgarishlarga bog’liq bo’lgan xalokat va inqirozlar, ijtimoiy ofat, ekologik noqulayliklarning mavjudligi; - alohida muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar maydoni va strukturasining talabga javob bermasligi; - qo’shni davlatlarning chegaralaridan o’tib kelayotgan ifloslantiruvchi ta’sirning mavjudligi va boshqalar.

Prinsip so’zi lotincha «principium» so’zidan olingan bo’lib «boshlash», «asos» ma’nosini bildiradi. Ekologik ekspertiza printsiplari uning asosiy ilmiy qoidalari bo’lib, ular eklogik ekspertiza faoliyati uchun rahbariy ilmiy va amaliy ko’rsatkma va qo’llanma ahamiyatiga egadir. Printsiplarni ekologik ekspertiza metodlari sifatida ham tushunish mumkin. Ekologik ekspertiza printsiplari ekologik ekspertiza faoliyati tajrabalarini o’rganish va umumlashtirish, ulardan foydalanish asosida shakllanadi va rivojlanib boradi. Printsiplar tabiat va jamiyatning o’zaro ta’sirini optimallashtirish extiyojlariga maksimal darajada mos kelishi kerak.

1. Ekologik ekspertizaning asosiy prinsiplari.

Xozirgi zamon ekologik eksspertizasi printsiplarining quyidagi uchta yo’nalishini ajratish mumkin: 1) umumiy printsiplar; 2) konkret ilmiy printsiplar; 3) yuridik ( huquqiy) printsiplar. Ekologik ekspertizaning umumiy printsiplari ekologiya (shu jumladan iqtisodiy ekologiya) va tabiatdan foydalanish iqtisodi fanlarining aniqlangan va ekologik ekspertiza uchun muhim ahamiyatga ega bo’lgan printsiplariga asoslanib ifodalangan printsiplaridan iboratdir.

Ekologik ekspertizaning boshqoruv tarmog’i va faoliyat chifatidagi mazmuni va mohiyatini ekologik huquqiy tartibga soluvchi ekologik huquqiy normalar, institutlar belgilaydi. Ekologik ekspertizaning huquqiy normalari faqat O’zbkiston respublikasi Konstitutsiyasiga asoslangan qonunlar bilan belgilanadi. Bu baravar darajada ekologik ekspertiza bo’yicha O’zbekiston respublikasi Prezidentining Farmonlari va farmoyishlari (buyruqlari), O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining (xukumatining) qaror va farmoyishlariga ham taalluqlilidir. Shunday qilib, ekologik ekspertizaning huquqiy asoslari ekologik huquqiy normalarni o’z ichiga olgan normativhuquqiy aktlar (rasmiy xujjat) hisoblanadi. Normativhuquqiy aktlar tegishli vakolatli orgonlar tomonidan chiqariladigan xujjatlardan iborat bo’ladi.

2.2. Ekologik ekspertizaning huquqiy asoslari.

Jamoat ekologik ekspertizasi jamoat tashkilotlari (uyushmalari), fuqarolar, shuningdek maxalliy boshqaruv organlari ( maxallalar) tashabbusi bilan tashkil etiladi va o’tkaziladi. U ekologik asoslanish talab qilinadigan har qanday faoliyat sohasida nodavlat, notijorat tashkilotlarining va fuqarolarning ishtirokida o’tkaziladi. Qonunga binoan ekologik ekspertizani amalga oshirishga to’sqinlik qilish taqiqlanadi.

2.3. Jamoat ekologik ekspertizasi va ekologik audit.

Jamoat tashkilotlari( uyushmalari) qonun xujjatlariga muvofiq quyidagi xuquqlarga ega: ekologik ekspertiza uchun zarur bo’lgan xujjatlarni buyurtmachidan olishga ; jamoat ekologik ekspertizasi xulosalari davlat ekologik ekspertizasi komissiyalarining majlislarida muhokama qilinayotganda o’z vakillari bilan kuzatuvchi sifatida qatnashishga. Jamoat ekologik ekspertizasi uni o’tkazish to’g’risida jamoat tashkilotlarining ( uyushmalarining) arizasi davlat ro’yhatidan o’tkazilga n taqdirda amalga oshiriladi. Jamoat ekologik ekspertizasining xulosasi tavsiya xususiyatiga ega bo’ladi. Bu xulosalar ommaviy axborat vositalaridan e’lon qilinishi va manfaatdor tomonlar va shaxslarga berilishi mumkin.

E’tiboringiz uchun raxmat.