mavzu. Iste’mol, jamg‘arish va investitsiya funksiyalari investitsiyalarning mohiyati, grafigi va funksiyasi

6-MAVZU. ISTE’MOL, JAMG‘ARISH VA INVESTITSIYA FUNKSIYALARI
1

• Investitsiyalarning mohiyati, grafigi va funksiyasi.

2

• Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi foiz stavkasidan boshqa omillar.

Reja:
2-ma’ruza mashg’uloti
1. Investitsiyalarning mohiyati, grafigi va funksiyasi.
YaIMning ikkinchi komponenti bo‘lgan investitsiyalarga to‘xtalib o‘tamiz.
Investitsiyalar yoki kapital qo‘yilmalar – bu, hali buyumlashmagan, lekin ishlab chiqarish vositalariga qo‘yilgan kapitaldir. O‘zining moliyaviy shakliga ko‘ra, ular foyda olish maqsadida xo‘jalik faoliyatiga qo‘yilgan aktivlar hisoblansa, iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra investitsiyalar yangi korxonalar qurish, uzoq muddat xizmat ko‘rsatuvchi mashina va asbob-uskunalarni yakuniy sotib olishga hamda shu bilan bog‘liq bo‘lgan aylanma kapitalning o‘zgarishiga ketgan xarajatlardir. Shuningdek investitsilar tarkibiga uy-joy qurilishiga ketgan xarajatlar ham kiritiladi.
Investitsiyalarning turli guruhlash mumkin. Makroiqtisodiy tahlilda eng ko‘p duch kelinadigan guruhlashda investitsiyalar investitsiyalash obyektiga ko‘ra uch turga bo‘linadi.
Investitsiyalarning manbalaridan biri bo’lib aholi keng qatlamlarining jamg’armalari hisoblanadi. Shuningdek, iqtisodiyotda faoliyat yurituvchi sanoat, qishloq xo’jalik va boshqa korxonalar jamg’armasi ham investitsiya manbai bo’lib hisoblanadi.
Investitsiya faoliyati quyidagi manbalar hisobiga amalga oshirilishi mumkin:
Real foiz stavka narxlar darajasining o‘zgarishini aks ettirib, nominal stavkadan inflatsiya darajasi ayirmasi ko‘rinishida aniqlanadi. Masalan, nominal foiz stavkasi 16% ga teng bo‘lsa, inflatsiya darajasi yiliga 12% ni tashkil etsa, unda real foiz stavkasi 4 foizini (16%-12%) tashkil etadi.
Kutilayotgan sof foyda normasi
Agarda kutilayotgan foyda me’yori foiz stavkasidan yuqori bo‘lsa, investitsiyalash foydali va aksincha, foiz stavkasi kutilayotgan foyda miqdoridan yuqori bo‘lsa, investitsiyalash foydali bo‘lmay qoladi.
Misol uchun, zavodga 100000 so‘mlik yangi stanok sotib olindi. Yangi stanokni qo‘llashdan zavod 10.000 so‘m sof foyda olgan bo‘lsin. Kutilayotgan sof foyda normasi quyidagicha aniqlanadi:
KSFN = 10000 / 100000 x 100 = 10%.
Agar real foiz stavkasi bilan investitsiya xarajatlari miqdori o‘rtasida teskari bog‘liqlik bo‘lsa, kutilayotgan sof foyda normasi (KSFN) dinamikasi bilan investitsiya xarajatlari o‘rtasida to‘g‘ri bog‘liqlik bor.
Makroiqtisodiy tahlilda investitsiyalar dinamikasini belgilovchi omil sifatida real foiz stavkasi qaraladi. Real foiz stavkasi ortishi bilan investitsiyalar hajmi kamayishini kuzatishimiz mumkin. Chunki investorlar uchun qarz bahosi ortib, ular ko‘rsatadigan foyda normasini pasaytirib qo‘yadi.
Avtonom investitsiyalarning grafigi investitsiyalar hajmi foiz stavkasi dinamikasiga teskari proporsional tarzda o‘zgarishini ko‘rsatadi.
1-rasm. Avtonom investitsiyalar grafigi.
Grafikning e nuqtasi shuni bildiradiki, banklar nolga teng foiz stavkasi bilan kredit berganlarida hamda ularning kredit resurslari cheksiz ko‘p bo‘lganda ham mamlakatdagi boshqa resurslari miqdorining cheklanganligi tufayli investitsiya xarajatlari ma’lum miqdor bilan chegaralanadi.
2. Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi foiz stavkasidan boshqa omillar.
Investitsiya xarajatlari dinamikasiga ta’sir etuvchi boshqa omillar

• I = f(Y), ya’ni investitsiyalar (I) YaIM (Y)ning funksiyasi ekan.

Investitsiyalar hajmining YaIM yoki daromadlar darajasiga bog‘liqligini akselerator modeli aks ettiradi:

• I = + Y
• bu yerda:
• = =
• - rejalashtirilgan investitsiyalar; Y – YaIM (daromad) hajmi.

Akselerator modelining to‘liqroq ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi:

• I = f(Y), ya’ni investitsiyalar (I) YaIM (Y)ning funksiyasi ekan.

Investitsiyalar hajmining YaIM yoki daromadlar darajasiga bog‘liqligini akselerator modeli aks ettiradi:

• I = + Y
• bu yerda:
• = =
• - rejalashtirilgan investitsiyalar; Y – YaIM (daromad) hajmi.

Akselerator modelining to‘liqroq ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi:
Akseletator modelini hisobga olib, investitsiya funksiyasini quyidagicha yozish mumkin:
I = e - dR + γY
MODEL
lotincha modulus so‘zidan olingan bo‘lib, o‘lchov, me’yor degan ma’noni anglatadi.
tor ma’noda – o‘rganilayotgan ob’ektning, jarayonning yoki hodisaning muhim xususiyatlarini, xossalarini aks ettiruvchi yordamchi ob’ekt.
keng ma’noda – biror ob’ekt yoki ob’ektlar tizimining namunasi.
1- rasm. Model tushunchasi
E’tiboringiz uchun rahmat!!!