Mavzu. Kislata va asos nazariyalari. Salvo-sistema nazariyasi

Mavzu.Kislata va asos nazariyalari.Salvo-sistema nazariyasi.

Reja:

• 1.Kislata va asos nazariyalari.
• 2.Salvo-sistema nazariyasi.
• 3.Kislata va asoslarning kimyoviy nazariyasi.

• Bu borada ilk tushunchalarni A.L.Lavuaze (1789)ifodalab,tarkibida kislorod bo‘lgan moddalar kislata bo‘ladi deb hisoblagan edi.Bu fikrga binoan,metallmaslar kislarodda yonganda kislotalar (CO2,SO2 va boshqalar)bo‘lishi kerak.Lekin tez orada Devining (1816)galoid-vadarodlar, sianin kislata (HCN)tarkibida kislorod atomi bo‘lmasa ham,bu moddalar kislotalarga xos jarayonlarda qatnashishi mumkinligi to‘g‘risidagi ma'lumoti kislata tabiatni Lavuaze nuqtai nazaridan tushuntirib bo'lmasligini ko'rsatdi.

Ley-Lyussak shunday kislarod tutmagan kislotalarni "vadarodli"kislatalar deb atadi. Bernellius atomlar o‘zaro qarama-qarshi zaryadlar orasidagi tortishish kuchlari orqali bog'langan va shu asosda kislata xossasi modda tarkibidagi u yoki bu atom borligi bilan emas,balki modda tuzilishi bilan bog'langan deb tushuntirdi.

Gey-lyussakning fikricha, bir moddaning o‘zi kislatali va asosli xossaga ega bo‘lishi mumkin(bu fikr xozirgi bizga ma'lum bo‘lgan amfoterlik xossani eslatadi).Bu nazariyada "kislata"va "asos"orasidagi neytrallanish jarayoni asosida tuz va suv hosil bo‘lishi yetadi.

Gey-lyussakning fikricha, bir moddaning o‘zi kislatali va asosli xossaga ega bo‘lishi mumkin(bu fikr xozirgi bizga ma'lum bo‘lgan amfoterlik xossani eslatadi).Bu nazariyada "kislata"va "asos"orasidagi neytrallanish jarayoni asosida tuz va suv hosil bo‘lishi yetadi.

YU.Lubix fikricha o‘z tarkibidagi vadarod atomini metallga almashtira oladigan modda kislata bo‘lishi kerak.

Kedi va Franklin suvsiz eritmalar (masalan, suyuq ammiakda kuzatiladigan jarayonlar)ni o'rganish natijasida salvent nazariyasini yaratdilar.Bu nazariyaning mohiyati quyidagicha:kislata va asoslarni suv, ammiak, vadarod sulfid kabi tipik moddalarning xosilalari deb qaraladi,kislata tipik modda (masalan, HOH) tarkibidagi vadarod atomi metallmas yoki elektaramanfiy radikalga almashgan mahsulot deb tanilishi mumkin,masalan, HONO2, HNO3, HOCL lar.

Kedi va Franklin suvsiz eritmalar (masalan, suyuq ammiakda kuzatiladigan jarayonlar)ni o'rganish natijasida salvent nazariyasini yaratdilar.Bu nazariyaning mohiyati quyidagicha:kislata va asoslarni suv, ammiak, vadarod sulfid kabi tipik moddalarning xosilalari deb qaraladi,kislata tipik modda (masalan, HOH) tarkibidagi vadarod atomi metallmas yoki elektaramanfiy radikalga almashgan mahsulot deb tanilishi mumkin,masalan, HONO2, HNO3, HOCL lar.

Asos esa, tipik modda tarkibidagi vadarod atomi elektramusbat zarracha yoki metallar bilan almashish natijasida hosil bo‘lgan moddalar, masalan: KOH, KNH2, KHS VA BOSHQALAR.

Asos esa, tipik modda tarkibidagi vadarod atomi elektramusbat zarracha yoki metallar bilan almashish natijasida hosil bo‘lgan moddalar, masalan: KOH, KNH2, KHS VA BOSHQALAR.

Bu nazariyani rasmiy xusxususiyatga ega deb qarash kerak, chunki turli solvosistemalarning orasidagi o‘xshashlikning fizikaviy asoslarini aniqlashga imkon bermaydi.

Bu nazariya o‘z vaqtida amalda ishlatiladigan ko'pchilik erituvchilar (masalan, suvsiz eritmalar, ayniqsa, suyuq holdagi ammiak)dagi jarayonlarni tushintiraolsa xam, keyinchalik aniqlangan hodisalarni o‘z tushintiraolish doirasiga qamrab ola olmaydi.

Bu nazariya o‘z vaqtida amalda ishlatiladigan ko'pchilik erituvchilar (masalan, suvsiz eritmalar, ayniqsa, suyuq holdagi ammiak)dagi jarayonlarni tushintiraolsa xam, keyinchalik aniqlangan hodisalarni o‘z tushintiraolish doirasiga qamrab ola olmaydi.

Kimyo tarixida payod bo‘lgan oxirgi 2nazariya o‘z doiralaridan chiqa olmadi,chunki ulardan biri kislata H+ ionini ajratadigan modda bo‘lishi kerak desa,ikkinchisi H+ionini tutgan modda kislata bo‘ladi deb ta'kidladi.

A. Pfeyfer va Verner nazariyalarida birinchi marta kislata va asoslarning erituvchi molekulalari bilan reaksiyaga kirishishiga ahamiyat beriladi.Masalan,ammiakning asoslik xossalari uning suv molekulasi bilan reaksiyasi natijasida ro'yobga chiqadi:

A. Pfeyfer va Verner nazariyalarida birinchi marta kislata va asoslarning erituvchi molekulalari bilan reaksiyaga kirishishiga ahamiyat beriladi.Masalan,ammiakning asoslik xossalari uning suv molekulasi bilan reaksiyasi natijasida ro'yobga chiqadi:

NH3+HOH=NH4+OH-

Bu sxema xozir ham biz uchun o‘z ahamiyatini saqlab qolgan.yangi nazariya angidro va akvo-asoslar bo‘lsa, NH4OH esa va akvo-asos bo‘ladi.

Verner g'oyasiga binoan suvli eritmada asoslik xossa, masalan, KOH ga emas, KOH×H2O yoki KOH2 +×OH- ga taluqli , angidro-kislata esa HCl ga emas, akvokislata HCL×H2O=HCLOH-+H+SXEMASI BO‘YICHA SODIR BO‘LADI.Bu nazariyaning ijobiy yutug'i-unda kislata va asoslarning dissosiyalanishda erituvchi molekulasi ishtirok etishiga ahamiyat berganligidadir.

Verner g'oyasiga binoan suvli eritmada asoslik xossa, masalan, KOH ga emas, KOH×H2O yoki KOH2 +×OH- ga taluqli , angidro-kislata esa HCl ga emas, akvokislata HCL×H2O=HCLOH-+H+SXEMASI BO‘YICHA SODIR BO‘LADI.Bu nazariyaning ijobiy yutug'i-unda kislata va asoslarning dissosiyalanishda erituvchi molekulasi ishtirok etishiga ahamiyat berganligidadir.

V.Ganchning kimyoviy nazariyasida kislata asoslar xossalari namoyon bo'lishda kuzatiladigan kimyoviy jarayonga katta ahamiyat beriladi.Ganj fikricha kislata o‘z xossasini quyidagi sxema bo‘yicha tasirlashuv natijasida namoyon qiladi:

V.Ganchning kimyoviy nazariyasida kislata asoslar xossalari namoyon bo'lishda kuzatiladigan kimyoviy jarayonga katta ahamiyat beriladi.Ganj fikricha kislata o‘z xossasini quyidagi sxema bo‘yicha tasirlashuv natijasida namoyon qiladi:

HCL+H2O=H3O+Cl-

E'tiboringiz uchun rahmat

E'tiboringiz uchun rahmat