Mavzu: muhammad sodiq qoshg`ariyning pedagogik qarashlari

Mavzu:MUHAMMAD SODIQ QOSHG`ARIYNING PEDAGOGIK QARASHLARI

Bajardi: Abdumannonova Iroda
Barchamizga ma`lumki, inson ta`lim-tarbiyasida pedagogika fani muhim rol
o`ynaydi. Insonni qay tarzda kamol toptirish, uning odob-axloqiga, xulq-atvoriga
“javobgar” fan bu pedagogika desak, aslo mubolag`a bo`lmaydi. Aytish lozimki,
pedagogika fanining shakllanishi bugungi kundan emas, balki qadim tarix davrlariga
borib taqaladi. Ushbu fan haqida mutafakkirlar tomonidan bildirilgan fikrlar, turfa
mulohazalar pedagogika fanining qiymatini yanada oshiradi. Biz siz bilan tadqiq
qilmoqchi bo`lgan maqolada esa Mahmud Sodiq Qoshg`ariyning pedagogikaga oid
qarashlari ilgari suriladi.
Mahmud Sodiq Qoshg`ariy XVII-XIX asrlar oralig`ida yashab o`tgan tarixchi,
filolog, shoir hisoblanadi. “Tazkirai azizon”, “Tazkirai as`hob ul qahf”, “Risolayi
kasbdor” va shu kabi qator asarlar muallifi sanalmish Mahmud Sodiq Qoshg`ariy
“Sodiq” taxallusi ostida ijod qilgan. Bundan tashqari, Mahmud Sodiq Qoshg`ariy yetuk
tarjimon hisoblanib, Tabariyning “Tarixi Tabariy”, Muhammad Haydarning “Tarixi
Rashidiy” kabi asarlari aynan Mahmud Sodiq Qoshg`ariy tomonidan tarjima qilingan.
Mahmud Sodiq Qoshg`ariy ijodidan turli janrdagi asarlar o`rin olgan bo`lib, xususan,
g`azal, muxammas, ruboiy, masnaviy, qit`a va shu kabilarni misol qilib keltirishimiz
mumkin[
“Tazkirai
azizon”
“Tazkirai
as`hob ul qahf”
“Risolayi
kasbdor”
Mahmud Sodiq Qoshg`ariy pedagogika sohasida ham yetakchi olim hisoblanib, u
o`zining pedagogik qarashlarida turli fikrlarni ifoda etgan. Uning “Odob as-solihin”,
ya`ni “Solihlar odobi” asari pedagogik fikrlarning tayanch manbasi bo`lib hisoblanadi.
"Odob as-solihin” asarida odob-axloq qoidalarining guruhlanishi
Zohiriy
Botiniy
“Odob as-solihin” asarida quyidagi inson odob-axloqiga oid quyidagi pedagogik
qarashlar ilgari suriladi[3]:
- inson xulq-atvorining kundalik turmushdagi o`rni;
- xulq-atvorning yaxshi bo`lishi lozimligi;
- salom berish va salomga alik olish masalalari;
- muloqot odobi;
- suhbatlashishning o`ziga xos qonun-qoidalari va hokazo.
Odob-axloq qoidalarining yuqorida qayd etilgan ko`rinishlari inson , ayniqsa,
yoshlar hayotida muhim rol o`ynashi haqida batafsil fikrlar keltiradi. Mahmud Sodiq
Qoshg`ariyning “Odob as-solihin” asarida shaxs xulq-atvorining nega yaxshi bo`lishi
lozimligi va buning ahamiyati nimada ekanligi tavsiflangan.
E'tiboringiz uchun rahmat