Mavzu: Shaxs sotsiologiyasi. Ijtimoiy nazorat

Shaxsning sotsial meʼyori va sotsial nazorati.

Reja:

1.Shaxs sotsiologiyasi. Shaxsning ijtimoiylashuvi tushunchasi.

2.Ijtimoiy maqom.

3.Shaxs rollari nazariyasi. Shaxs normative nazariyalari.

4.Ijtimoiy nazorat va amalga oshirish usullari.

5.Og’uvchi (deviant) xulq-atvori va uning turlari.

6.Deviatsiya nazariyalari.

7.Deviant va delinkvant xulq-atvor.

8.Og’ish va rang-baranglik.

Shaxs sotsial o’zaro ta’sir va munosabatlarning birlamchi omili bo’lib hisoblanadi. Individ- bu insoniyat zotining yakka vakili, insoniyat hamma sotsial va ruhiy jihatlarining idrokiy irodasi, ehtiyojlari, manfaatlari va hokazolarni sohibi hisoblanadi.

Shaxs sotsial o’zaro ta’sir va munosabatlarning birlamchi omili bo’lib hisoblanadi. Individ- bu insoniyat zotining yakka vakili, insoniyat hamma sotsial va ruhiy jihatlarining idrokiy irodasi, ehtiyojlari, manfaatlari va hokazolarni sohibi hisoblanadi.

Insonning 2 xil ehtiyoji mavjud:
tabiiy va ijtimoiy.

Tabiiy- bu barcha biologik ehtiyojlar.

• Tabiiy- bu barcha biologik ehtiyojlar.
• Ijtimoiy- mehnat faoliyati, ijtimoiy faollik, ma’naviyat va boshqalar.

Shaxs bu insonning jismoniy tabiati emas, balki uning ijtimoiy sifatidir. Shaxs ehtiyojlari uning manfaatlari orqali namoyon bo’ladi.
Shaxsning ijtimoiy roli nazariyasida belgilangan va erishilgan ijtimoiy mavqeylari o’zaro farqlanadi. Belgilangan mavqe – bu shaxs xizmati va xatti-harakatlaridan qatiiy nazar, jamiyat tomonidanbelgilab qo’yiladi.

Shaxsning ijtimoiy roli nazariyasida belgilangan va erishilgan ijtimoiy mavqeylari o’zaro farqlanadi. Belgilangan mavqe – bu shaxs xizmati va xatti-harakatlaridan qatiiy nazar, jamiyat tomonidanbelgilab qo’yiladi.

Shaxsning ijtimoiy roli nazariyasida belgilangan va erishilgan ijtimoiy mavqeylari o’zaro farqlanadi. Belgilangan mavqe – bu shaxs xizmati va xatti-harakatlaridan qatiiy nazar, jamiyat tomonidanbelgilab qo’yiladi.

Shaxs faoliyati deganda uning ichki va tashqi tendensiyalarining ijtimoiy hayotda namoyon bo’lish xususiyatlariga aytiladi. Ijtimoiy faollik insonning shaxs sifatidagi darajasining asosiy ifodasi bo’lib, uning yuksak qadryatli ehtiyojlarini qondirilishi va sifat ko’rsatkichidir.

Shaxs faolligi deb, uning hayotini boshqarish bilan bog’liq bo’lgan va qadryatlarning namoyon bo’lish xususiyatlariga aytiladi. Individ sifatida namoyon bo’lgan mavjudod ijtimoiy muhit ta’sirida shaxs sifatida shakllanadi. Shaxs – o’ziga xos intelektual, emotsional, irodaviy-shaxsiy belgi va sifatlarga ega bo’lgan subyektdir.

Shaxs faolligi deb, uning hayotini boshqarish bilan bog’liq bo’lgan va qadryatlarning namoyon bo’lish xususiyatlariga aytiladi. Individ sifatida namoyon bo’lgan mavjudod ijtimoiy muhit ta’sirida shaxs sifatida shakllanadi. Shaxs – o’ziga xos intelektual, emotsional, irodaviy-shaxsiy belgi va sifatlarga ega bo’lgan subyektdir.

-onglilik;

• -onglilik;
• -manaviy boylik;
• -ijtimoiy munosabatlar;
• -jamiyatga nisbatan nisbiy mustaqillik;
• -javobgarlik;

Shaxsning asosiy hislatlari, bular:

Insonning ijtimoiy sifatlarini belgilovchi omillar:

Insonning ijtimoiy sifatlarini belgilovchi omillar:

• Egallab turgan maqomi;
• Bajarayotgan ijtimoiy roli;
• Normalar va qadryatlar;

Shaxsning sotsial sifatlari 3ta kichik tizimdan iboratdir:

Shaxsning sotsial sifatlari 3ta kichik tizimdan iboratdir:

1.Shaxsning individualligi.

2.Shaxslararo munosabatlar.

3.Munosabatlar obyekti.

Shaxs ijtimoiylashuvining 2 fazasi mavjud:

Shaxs ijtimoiylashuvining 2 fazasi mavjud:

• 2.Sotsial interiorizatsiya, ya’ni sotsial norma va qadryatlarning individ ichki dunyosiga kirishish jarayonidir.

• 1.Sotsial adaptatsiya (moslashish). Bunda individning sotsial sharoitlarga, funksiyalarga, sotsial normalarga, sotsial guruhlarga, tashkilot va insitutlarga, ya’ni muhitga moslashishdir.

Adabiyotlar:

• Bekmurodov M. Sotsiologiya asoslari. T.:1997.
• Zborovskiy G.Ye., Orlov G.P. Vvedenie v sotsiologiyu. Yekaterinburg: 1995.
• Radugin A.A., Radugin K.A. Sotsiologiya. Kurs lektsiy. – M.: 1993.
• Kapitonov E.A. Sotsiologiya XX veka. Istoriya i texnologiya. Rostov-na-Donu. 1996.
• Sovremennaya zapadnaya sotsiologiya. Klassicheskie traditsii i poiski novoy paradigm. M.: 1990