Mavzu: Transkriptomika, transkripsiya faktorlari, oqsillar polimorfizmi, oqsil folding, molekulyar shaperonlar

---

Mavzu: Transkriptomika, transkripsiya faktorlari, oqsillar 
polimorfizmi, oqsil folding, molekulyar shaperonlar. 
 
REJA: 
1. 
Transkriptomika texnologiyalari haqida 
2. 
Transkriptomika usulidan vaqt o'tishi bilan foydalanish
 
Transkripsiya (biologiyada) - tirik 
hujayralarda
 irsiy axborot amalga 
oshirilishining birinchi bosqichi; 
DNK
 matritsasi asosida iRNK molekulasi 
sintezlanishi. DNK ga tobe RNKpolimeraza fermenti vositasida amalga 
oshadi. Ferment T.ning boshlanish joyi 
— promotorni tanib, unga birikadi; 
DNK qoʻsh zanjirini bir-biridan ajratadi va bu joydan boshlab, DNK 
zanjirlarining biridan nusxa oladi. Buning uchun ferment DNK zanjirlaridan 
biri boʻylab siljib boradi va komplementarlik prinsipi asosida sitoplazmadagi 
erkin 
nukleotidlarni oʻzaro tutashtirib i RNK zanjirini hosil qiladi. Ferment 
siljib borishi bilan iRNK uzunligi ortib borib, DNK zanjiridan uziladi; 
fermentning keyingi qismida DNK qoʻsh spirali yana tiklanadi. 
RNKpolimeraza fermenti nusxa koʻchirilayotgan DNK qismining oxiri 
(terminator)ga yetganida sintezlangan RNK matritsa (qolip)dan ajraladi. 
DNK qismlari har xil joyidan olinadigan nusxalar soni organizm rivojlanishi 
davomida oʻzgarib turishi mumkin. Katta Samara beradigan initsiatsiya 
(boshlanish) uchun koʻpincha promotorga nazorat qiluvchi oqsillar (mas., 
aktivator oqsillar)ning ulanishi lozim. Prokariotlarda iniatsiya bosqichidagi 
boshqarilishda oqsilrepressorlar qatnashishi mumkin. T.ning oxirini 
RNKpolimeraza, boshqa qismini maxsus oqsil "ro" tanib oladi. T.ning 
terminatsiya bosqichqdagi boshqarilishda antiterminator oqsillar va oqsil 
sintezi apparati komponentlari katnashadi. Eukariotlarda ribosomal, 
informatsion va transport RNK sintezi uchun alogʻida RNKpolimeraza 

---

fermenti mavjud. T. birligi skripton y
oki operonlar oʻzaro funksional 
bogʻlangan bir necha genlardan iborat. Eukariotlarda bu genlar har doim 
monogen boʻladi. Shish qosil qiladigan viruslarda teskari transkriptaza 
(revertaza) fermenti yordamida axborot RNK dan DNK ga oʻtkazilishi 
mumkin. Bu jarayon teskari T. deyiladi. Oqsil foldingi 
— bu 
polipeptid 
zanjirini
 
Wayback Machine
 saytida 
arxivlandi
 (2019-06-09). o'z-o'zidan 
noyob 3-D strukturalariga (oqsilning uchlamchu strukturasi deb nomlanadi) 
o'ralish jarayoni. 
Polipeptidning birlamchi strukturasini(chapda) uchlamchi strukturasiga 
(onda) aylanishi. 
Xar bir oqsil molekulasi boshida i-RNKdan sintezlangan polipeptid zanjiri 
bo'lib hosil bo'ladi. Lekin oqsil intezlangandan keyin o'zining funksiyalarini 
bajarish uchun uchlamchi strukturasiga ega bo'lish kerak. Polipeptid 
zanjiridagi aminokislotalarining xususiyatlari farqlanadi, va shu bois ular 3-
D modelda faqat o'ziga tegishli joyni egallaydi. 
Katta oqsillar foldingida maxsus 
shaperon
 deb nomlanadigan oqsillar 
ishtirok etadi. 
Oqsillar folding mexanizmlari hali oxirgacha o'rganilmagan. 
Transkriptom ma'lumotlar bazalari o'sdi va foydaliligi oshdi, chunki ko'proq 
transkriptomlar 
yig'ilib, 
tadqiqotchilar 
tomonidan 
baham 
ko'rildi. 
Transkriptomdagi ma'lumotlarni oldingi tajribalar kontekstisiz izohlash deyarli 
mumkin emas edi. 
Organizmning ifodasini o'lchash genlar boshqacha to'qimalar yoki shartlaryoki 
turli vaqtlarda genlar qanday ekanligi haqida ma'lumot beradi tartibga 
solingan va organizm biologiyasining tafsilotlarini ochib berish. Bundan 

---

tashqari, 
xulosa 
chiqarish 
uchun 
ham 
foydalanish 
mumkin funktsiyalari ilgari izohsiz genlar. Transkriptom tahlillari turli xil 
organizmlarda gen ekspressioni qanday o'zgarishini o'rganishga imkon berdi 
va insonni tushunishda muhim rol o'ynadi. kasallik. Genlarning ekspresiyasini 
to'liq tahlil qilish keng koordinatsiyalangan tendentsiyalarni aniqlashga imkon 
beradi, ularni aniqroq aniqlab bo'lmaydi tahlillar.