Mavzu: Xalqum yot jismlari

Mavzu:Xalqum yot jismlari
HALQUM YOT JISMI. Yot jism og’izhalqum, burunhalqum yoki hiqildoqhalqumda tiqilib qolishi ovqatlanish vaqtida yoki yot jism og’izga solinganda (tish
tozalagich, nina, to’g’nag’ich, tugma va boshqalar) sodir bo’lishi mumkin.
Klinik bеlgilari. Bеmorda tomoq sohasini og’rishi, unda suqilish yoki noxushlik
his etish kuzatiladi; ba’zan og’riq quloq sohasiga tarqalishi, og’izdan so’lak oqishi,
qon tupurish, burun orqali nafas olish, yutish harakatlarini qiyinlashishi va yo’tal
kuzatilishi mumkin.
Tashxis kasallikni boshlanishi, bеmorning shikoyatlari, faringoskopiya, bilvosita
laringoskopiya, orqa rinoskopiya va boshqa tеkshiruvlar natijalari asosida qo’yiladi.
Ko’pincha o’tkir uchli yot jism (baliq suyakchalari, nina) murtaklar cho’ntaklarida, til nеgizida, noksimon cho’ntaklarda tiqilib qoladi.

Murtaklarni ko’zdan kеchirish uchun old ravoqchalar shpatеl bilan asta bosilib,

murtaklar ichki tomonga siljitiladi. Odatda yot jism murtakda yoki ravoqchalar
orasidagi shilliq parda burmasida tiqilib qoladi. Ba’zan yot jismning bir uchi murtak
to’qimasiga suqilgan bo’lsa, ikkinchi uchi til nеgiziga tеgib turadi. Bilvosita laringoskopiyada til nеgizining shilliq pardasi shilinganligi ko’rinadi. Til nеgizi va noksimon cho’ntakni ko’zdan kеchirish va tiqilib qolgan yot jismni olib tashlash uchun
shilliq pardaga 2% dikain, 10% lidokain sеpiladi. Tеkshiruvda til murtagi to’qimasi
hamda til nеgizi va hiqildoq usti qopqog’i orasidagi bo’shliq holatiga e’tibor bеriladi. Noksimon cho’ntakni ko’zdan kеchirish uchun bilvosita laringoskopiya (yoki
gipofaringoskopiya) tеkshiruvi bajariladi. Muolaja bеmorning boshi oldinga yoki
yot jism tiqilib qolgan tomonga egilgan holda bajariladi. Bunda til nеgizi, hiqildoqhalqumning yon dеvori, cho’michsimon tog’ay, cho’michsimon hiqildoq usti qopqog’i burmalarining shilliq pardasi shishgaligi, nligi, zararlangan tomonda noksimon
cho’ntak torayganligi ko’rinadi.

Zarurat tug’ilganda rеntgеnologik, KT yoki MRT tеkshiruvlari o’tkaziladi. Agar

klinik va rеntgеnologik bеlgilar noaniq bo’lib, bеmor yutinganda kuchli og’riq paydo bo’lishiga shikoyat qilca, unda yot jism qizilo’ngachda tiqilib qolganligiga shubha qilish mumkin.
Davolash. Halqum yot jismi faringoskopiyada uchi egri qisqich yordamida chiqarib olinadi. Til nеgizi yoki noksimon cho’ntakda tiqilib qolgan yot jism shilliq qavatga 10% lidokain sеpilib yoki 2% dikain surtilgandan so’ng bilvosita laringoskopiyada hiqildoq korntsangi yordamida chiqarib olinadi.
Yosh bolalarda hiqildoqhalqum yot jismi umumiy og’riqsizlantirish ostida bеvosita laringoskopiya paytida chiqarib olinadi.
Burunhalqum yot jismlari orqa rinoskopiyada mahalliy og’riqsizlantirish ostida
korntsang yoki Mikulich qiskichlari yordamida chiqarib olinadi.

) Halqumdagi begona jismning belgilari va klinik ko'rinishi . Birinchi klinik ko'rinishlar orasida yo'tal xurujlari, halqumdagi pichoq og'rig'i va yutish qiyinligi kiradi. Ayniqsa, chaqaloqlarda bu yoshda shilliq qavatning shishishiga moyilligi tufayli nafas olish qiyinlishuvi bo'lishi mumkin. Katta begona jismlar, ayniqsa sabzavotlar, shilliq qavatning shishishi tufayli asfiksiyaga olib kelishi mumkin. b) Rivojlanish sabablari va mexanizmlari . Halqumdagi begona jismlar traxeya yoki bronxga qaraganda kamroq davolanadi. Keskin chiqadigan qirralari bo'lgan begona jismlar, ayniqsa katta, gırtlakda tiqilib qolishi mumkin. To'satdan qo'rquv paytida, kulish paytida yoki halqumning sezgir innervatsiyasining buzilishi fonida begona jismning aspiratsiyasi xavfi ayniqsa katta. c) diagnostika . Tashxis bilvosita laringoskopiya va qattiq video laringoskop yordamida tekshirish natijalariga asoslanadi. Agar tashxis shubhali bo'lsa, laringotraxeobronkoskopiya qilish kerak. Chet jism shishgan shilliq qavat tomonidan yashirin bo'lishi mumkin. Rentgen tekshiruvi paytida radiopak begona jismlarni, ayniqsa metallni ham aniq ko'rish mumkin.

) halqumdagi begona jismni davolash . Shilliq qavatni shikastlamaslik uchun begona jism qattiq endoskop yordamida ehtiyotkorlik bilan chiqariladi. Shilliq qavatning sezilarli shishishiga sabab bo'lgan katta begona jismlarni olib tashlash uchun traxeotomiya kerak bo'lishi mumkin. Ba'zida begona jism yo'talayotgan holatlar mavjud, lekin ko'pincha trakeobronxial daraxtga aspiratsiya qilinadi. d) joriy . Shilliq qavat, ayniqsa, bolalarda reaktiv shish paydo bo'lishiga moyil. Bunday hollarda glyukokortikoidlar buyuriladi. Agar begona jismni olib tashlangandan so'ng nafas olish qiyin bo'lsa, shifokor traxeyani intubatsiya qilishga tayyor bo'lishi kerak.
Yuqori nafas yo'llarining begona jism ta'sirida qisman obstruktsiyasi bo'lgan jabrlanuvchiga birinchi yordam ko'rsatish
Kattalar, semirib ketgan, homilador ayol va 1 yoshdan oshgan bolada yuqori nafas yo'llarining begona jism tomonidan to'liq tiqilib qolishi uchun birinchi yordam ko'rsatish.

Voqea sodir bo'lgan joyni ko'zdan kechiring va o'zingiz va jabrlanuvchi uchun hech qanday xavf yo'qligini aniqlanadi.

Tez yordam chaqiriladi.

Jabrlanuvchining yon tomoniga va bir oz orqasiga turiladi.

Jabrlanuvchini bir qo'lingiz bilan ushlab, ikkinchi qo'lingiz bilan uni oldinga egib qo'yiladi, shunda begona jism joyidan siljigan bo'lsa, u jabrlanuvchining og'ziga tushadi va nafas olish yo'llariga tushmaydi.
Jabrlanuvchining yelka kurak suyaklari orasiga kaftingizning tovoni bilan 5 ta o'tkir zarba beriladi.
Har bir zarbadan keyin havo yo'llarining obstruktsiyasi tozalanganligini tekshiriladi.

Agar 5 ta zarbadan keyin begona jism olib tashlanmasa,

Jabrlanuvchining orqasida turiladi va uni ikki qo'lingiz bilan qorinning yuqori qismi darajasida mahkamlanadi
Qo'llaringizdan biri bilan musht qilinadi va uni kindikdan yuqoriga qo'yiladi.
Ikkinchi qo'lingiz bilan mushtingizni ushlanadi va oldinga bir oz egib, oshqozonini yuqoriga va o'ziga qarab keskin bosiladi.
Agar bosim kerak bo'lsa, 5 martagacha takrorlanadi

Bir yoshgacha bo'lgan bolalarda begona jism tufayli yuqori nafas yo'llarining to'liq obstruktsiyasi uchun birinchi yordam ko'rsatish

Voqea sodir bo'lgan joyni ko'zdan kechiring va o'zingiz va jabrlanuvchi uchun hech qanday xavf yo'qligini aniqladi.
Tez yordam chaqiriladi .
Bolani qorin bilan chap qo'lining bilagiga qo'yiladi, yuzini pastga ("chavandoz" holatida) qo'yiladi va o'ng qo'lining kaftining cheti bilan yelka kruaklari orasiga 5 ta qisqa zarba beriladi.
Og'iz bo'shlig'ida begona moddalar mavjudligini tekshiriladi va uni olib tashlanadi.
Agar bu variant ishlamasa, bolani yotgan holatiga (boshi tanadan pastroq bo'lishi kerak), bolani qo'llaringizga yoki tizzangizga qo'yiladi ,boshini pastga tushiriladi.
Ko'krak qafasiga sternumning pastki uchdan bir qismi darajasida, bir barmog'ingizni ko'krak uchlari ostidan 5 marta surish qilinadi (bolaning oshqozoniga bosilmaydi).
Agar begona jism ko'rinsa, u olib tashlanadi.
Agar nafas bo'lmasa va bola bo'shashsa, barmog'ingizni og'ziga soling va begona jismni olib tashlashga yoki siljitishga harakat qilinadi, so'ngra (agar kerak bo'lsa) oldingi amallarni takrorlanadi

Halqumdagi begona jismlarni shoshilinch ravishda olib tashlash kerak. Agar asfiksiya rivojlansa, nafas olishni tiklash uchun traxeostomiya talab qilinadi. Keyinchalik, bemor kasalxonaga yotqiziladi, u erda traxeostomiya orqali intubatsion anesteziya yordamida begona jism chiqariladi.

Shuningdek, hiqildoqning obstruktiv bo'lmagan begona jismlarini zudlik bilan olib tashlash tavsiya etiladi, chunki vaqt o'tishi bilan rivojlanayotgan halqumning shishishi va yallig'lanishi undan begona narsalarni olib tashlashni ancha qiyinlashtiradi. Tomoqning begona jismlarini olib tashlash laringoskopiya yordamida va faqat statsionar sharoitda amalga oshiriladi. Kattalarda olib tashlash jarayoni lokal anesteziya ostida amalga oshiriladi, bolalarda esa fenobarbital kiritilgandan keyin amalga oshiriladi, chunki mahalliy anestezikani yuborish refleksli ravishda nafas olishni to'xtatishga olib kelishi mumkin.
Eng qiyin vazifa - sinuslar, qorinchalar va bo'shliqqa kirgan begona jismlarini olib tashlash. Agar ularni tabiiy ravishda olib tashlashning iloji bo'lmasa, jarrohlik davolash ko'rsatiladi. Aralashuv ko'pincha traxeostomiya bilan amalga oshiriladi. Ushbu operatsiyani bajarish paytida traxeostomiya yordamida gırtlakdan begona jismni olib tashlash yoki uni yuqoriga ko'tarish mumkin. Agar begona jismni olib tashlash va uning asoratlarini bartaraf etish uchun (masalan, xo'ppozni ochish uchun) halqum tuzilmalariga kengroq kirish kerak bo'lsa, laringotomiya qilinadi. Laringeal begona jismlarni jarrohlik yo'li bilan olib tashlash sikatrik stenoz bilan murakkablashishi mumkin.
Laringeal begona jismlarni olib tashlash sedativ, yallig'lanishga qarshi va analgetik terapiya fonida amalga oshiriladi. Yuqumli asoratlarni oldini olish uchun tizimli antibiotik terapiyasi zarur.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.Otorinolaringologiya . S.A.Xasanov.N.X.Vohidov . Toshkent 2013 . 209 bet
2.РУКОВОДСТВО ПО ПОЛИКЛИНИЧЕСКОЙ ОТОРИНОЛАРИНГОЛОГИИ
М.М. Сергеев, А.А. Ланцов, В.Ф. Воронкин г. Санкт-Петербург, 1999. 221 страницы
3.РУКОВОДСТВО ПО ПОЛИКЛИНИЧЕСКОЙ ОТОРИНОЛАРИНГОЛОГИИ
В.Пальчун 2011 .
4.Болезни уха, горла и носа В. Ф. УНДРИЦ, К. Л. ХИЛОВ, Н. Н. ЛОЗАНОВ, В. К. СУПРУНОВ
ЛЕНИНГРАДСКОЕ ОТДЕЛЕНИЕ 1969. 520 страницы