Меҳнат бозорининг моҳияти, шаклланиши ва турлари маърузачи: PhD, саидрасулова холида бекпўлатовна

МЕҲНАТ БОЗОРИНИНГ МОҲИЯТИ, ШАКЛЛАНИШИ ВА ТУРЛАРИ
Маърузачи: PhD, САИДРАСУЛОВА ХОЛИДА БЕКПЎЛАТОВНА
Е-mail: [e-mail]
phone: + 998 71 209 05 76
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ

РЕЖА

МЕҲНАТ БОЗОРИНИНГ АСОСИЙ ТУШУНЧАЛАРИ

ИШЧИ КУЧИ ВА ИШСИЗЛИК

МЕҲНАТ БОЗОРИНИНГ ШАКЛЛАНИШИ

UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
2
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
3
Mehnat bozori – bu mehnatga qobiliyatli aholining ish bilan band bo‘lgan va band bo‘lmagan qismlari va ish beruvchilar o‘rtasidagi munosabatlarni, hamda ularning shaxsiy manfaatlarini hisobga oluvchi shartnomalar asosida “mehnatga qobiliyatlarini” xarid qilish-sotishni amalga oshiruvchi, shuningdek, ishchi kuchiga talab va taklif o‘rtasidagi nisbatlarni bevosita tartibga soluvchi murakkab ijtimoiy-iqtisodiy tizimchasidir.
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
4
Mehnat bozori tarkibiy qismining asosiy elementlari

• ishchi kuchiga talab
• ishchi kuchining taklifi,
• ishchi kuchi qiymati,
• ishchi kuchi bahosi
• ishchi kuchini yollashdagi raqobat

UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
5
Меҳнат бозорининг шаклланиши

•  Меҳнат бозори деганда ишчи кучи такрор юзага келишининг барча боскичларида: унинг етиштирилиши (ижтмоий-демографик жиҳат, янги ишчи кучи пайдо биўлиши), айирбошланиши (сотиб олиш - сотиш ҳаракати амалга оширилиши), тақсимланиши (ишчи кучининг ижтимоий, касбий ва ҳудудий кўчиши орқали тақсимланиши) ва меҳнат соҳасида фойдаланилиши босқичларида ходим билан иш берувчи ўртасида кечадиган ижтимоий муносабатлар тизими тушунилиши керак.

UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
6
Mehnat bozorining asosiy vazifalari

• ishchi kuchiga talab va taklifning hajmi, tarkibi va nisbatini shakllantirish;
• bozor uslubida xo‘jalik yuritishining iqtisodiy, ijtimoiy va huquqiy mexanizmlari yordamida ishchi kuchiga talab va taklifni tartibga solish;
• mehnat resurslarining oqilona bandligini ta’minlashga bevosita ta’sir ko‘rsatish;
• ishsizlar ish topishiga, ularning malakasi va raqobat qobiliyatini oshirishga ko‘maklashish;

UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
7
Mehnat bozorini davlat tomonidan tartibga solishning asosiy yo‘nalishlari
Mehnat organlari
Jamoaviy tartibga solish
ishlamayotgan aholini kasbga tayyorlash, ishchi kuchi raqobatbardoshligini oshirishga ko‘maklashish
Mehnat munosabatlarini huquqiy jihatdan ta’minlash. Egi-luvchan mehnat bozorini shakllantirish jarayonida ishchi kuchi va ish beruvchning moddiy manfaatdorligini ta’minlash
Ishsizlikdan zarar ko‘rganlar-ni manzilli ijtimoiy himoya qilishini yo‘lga qo‘yish. O‘z-o‘ziga yordam tizimini yaratish.
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
8
Mehnat bozorining turlari
Xududiy mezonlar asosida: xalqaro, umummilliy, mintaqaviy, mahal-
liy va ichki firma mehnat bozori.
Xalqaro mehnat bozori milliy va xududiy mehnat bozorlarini ham qamrab olib, mehnat va kapital migratsiyasini nazarda tutadi.
Umummilliy mehnat bozori mamlakat butun ijtimoiy ishlab chiqarishini kamrab oladi. U orqali xar bir tarmok uzi uchun zarur bulgan xodimlarni tanlab olish imkoniyatiga ega buladi.
Mintaqaviy mehnat bozori mehnat resurslarini ish kuchi ortikcha bulgan xududlardan ish kuchiga talab yukori bulgan xududlarga taksimlash imkoni- yatini beradi.
Mahalliy mehnat bozori ish kuchining xujalik yurituvchi sub’ektlar o’rtasida xarakatchanligini kuzda tutadi.
Ichki firma mexnat bozori esa xodimlarning bir korxona ichidagi xarakatlanishiga asoslangan, bunda xodim yoki uzi ishlab turgan ish joyida bajarayotgan ishlar va xizmati xususiyatiga uxshash yangi ish joyiga ugadi, yoki yukorirok xizmat mansabi va razryadiga utkaziladi.
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
9
Ёлланма ходимнинг иш берувчилардан ҳуқуқий ва ижтимоий ҳимоя қилинганлиги
Иш берувчининг ишчи кучига мустақил талаби
Иш ҳақи ва бошқа қонуний даромадлар чегарасини эркин белгиланганлиги
Ишчи кучининг эркин таклифи
Меҳнат бозорини шаклланиш тамойил-лари

Эътиборингиз учун рахмат!

UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
10