Металларни кесиб ишлаш усулларининг машинасозликдаги ўрни


Download 62.5 Kb.
Sana16.06.2023
Hajmi62.5 Kb.
#1514187
Bog'liq
Металларни


МЕТАЛЛАРНИ КЕСИБ ИШЛАШ УСУЛЛАРИНИНГ МАШИНАСОЗЛИКДАГИ ЎРНИ.
Режа:
1.Материалларни кесиб ишлаш.
2.Кесиб ишлаш усуллари.
3.Киринди ажралишини таъминловчи харакатлар.

Кириш
Бизга маълумки, куйма деталлардан ёки прокатлардан кесиб ишлаш
ёрдамида тайёрланади.
Кесиб ишлашнинг асосий усуллари куйидагилар:
1.Йуниш - бу процесс токарлик станокларида йунувчи кескич ёрдамида амалга оширилади. Иуниш процессида загатовка айланма харакат килади, кескич эса буйлама ёки кундаланг илгариланма харакатга келади. Загатовка харакати асосий харакат тезлиги кесиш тезлиги дейилади. .Рандалаш - б\ процесс буйлама ва кундаланг рандалаш станоклари ёрдамида амалга оширилади. Бу жараёнда асосий харакат кескичнинг илгариланма кайтма харакати, суриш харакати эса загатовканинг харакати хисобланади. Буйлама рандалаш станокларида аксинча.
З.Уйиш - бу процесс уйиш станоклари ёрдамида амалга оширилади. Бу жараённи асосий харакат кескичнинг илгариланма кайтма харакати суриш харакати эса загатовканинг харакати хисобланади.
4.Пармалаш - Бу процесс пармалаш станоклари ёрдамида амалга оширилади. Бу жараённинг бош харакати парманинг айланма харакати, суриш харакати эса унинг загатовка томон илгариланма харакати хисобланади.
5.Фрезалаш - бу процесс, фрезалаш станокларида куп тигли, кесувчи асбоб фреза ёрдамида амалга оширилади. Бунда бош харакати фрезанинг айланиш харакати, суриш харакати эса загатовканинг фрезалаш томон буйлама, кундаланг ва илгариланма кайтма харакат килади.
6.Жилвирлаш ва жилолаш - процесси махсус жилвир тошлар ёрдамида амалга оширилади. Бу жараёнда загатовка хам айланма, хам илгариланма кайтма жилвир тош эса айланма харакат килади. Физик-механикавий хоссаларига, химиявий таркибига ва хоссасига караб конструкцион материалнинг баъзилари кийин, баъзилари осон кесиб ишланадиган булади.
Кесиб ишланувчанлик - материалнинг кесувчи асбоб билан йунила олиш хусусиятидир. Материалларнинг кесиб ишланувчанлиги, кесиш тезлиги, кесувчи асбобнинг тургунлиги, кесиб ишлашга сарф килинадиган кувват, кесиш кучи, ишлаш аниклиги ва йуиладиган юзанинг тозалиги билан характерланади. Шу сабабли хар хил буюмлар учун материал танлашда конструктив характердаги талабларнигина эмас, балки кесиб ишланувчанлигини хам хисобга олиш керак.
Углерод пулатни кесиб ишланувчанлигига караб катта таъсир курсатади. Пулат таркибидаги углерод микдорининг 0,20-0,30% дан оша бориш билан пулатнинг механик мустахкамлиги ортиб, кесиб ишлаш хоссаси ёмонлашади, иссиклик утказиш пасаяди, бу эса кесиш зонасида хароратни кутарилишига сабаб булади, натижада кесиш тезлиги пасаяди, кесиш кучи ортади, юзанинг тозалиги хам ортади.
Кремний пулатда силикат абразив кушимчалар хосил булишига олиб келади.
Марганец пулатнинг пластиклигини пасайтиради ва мустахкамлигини оширади. Пулат таркибида углерод микдори 0,20% дан кам марганец микдори эса 1,5% гача булса, пулатнинг кесиб ишланувчанлиги яхшиланади.
Фосфор микдори 0,15% гача булса, пулатларнинг кесиб ишланувчанлиги яхшиланади, аммо фосфор микдори бундай ортиши билан пулатнинг пластиклиги пасаяди.
Олтингугурт темир билан узаро таъсир этиб темир сульфиди хосил килади ва пулат доналарини ураб олади, бу хол пулатни кесиб ишлашини осонлаштиради.
Легирловчи элементлар - Ma, V, Cr, W, Ti ва бошкалар пулатнинг кесиб ишланувчанлигига катта таъсир этади, бу элементлар процент микдорининг ортиши билан пулатнинг пухталиги ва ковушкоклиги ортади ва иссиклик утказувчанлиги пасаяди.
Чуяннинг кесиб ишланувчанлиги легирланган пулатдан пастрок булади. Бунинг сабаби шуки, чуяннинг иссиклик утказувчанлиги етарли даражада булмаслиги билан бирга, унда цементит карбидлари ва кумдан иборат каттик котишмалари булади. Бу кушилмалар борлиги чуяннинг кесиб ишланувчанлигини пасайтиради.
Материалнинг кесиб ишланувчанлигини бахолаш кесиш тезлигини кесувчи асбоб тургунлигига богликлигининг аниклашни бир неча усули бор.
Материални кесиб ишланувчанлигини тавсифловчи энг аник натижаларни кесиш тезлигини кесувчи асбоб тургунлиги, кесиш чукурлиги ва суриш кийматларига богликлигини ифодаловчи муносабатдан олиш мумкин.
V=f(T,t,S)
Агар икки материални кесиб ишланувчанлигини аниклаганимизда иккисининг хам бир хил шартда кесиб курилади, ва кесиш тезлиги тургунлиги орасидаги богланиш аникланади.
V=Ca/Tma ва V=Cбмб
Тургунликни кийматини Т=60 олиб тезликлар микдорини V60А ва V60Б аникланади ва кесиб ишланувчанлик коэффициенти билан ифодаланади.
Коб=V60А / V60Б
Материалнинг кесиб ишланувчанлигини аниклашни бундай усули аник натижалар беради. Шу сабабли синов даврини кискартириш учун, гарчи унча аник булмасада тез буладиган усул фойдаланилади. Тез буладиган усуллар жумласига торец йуниш усули, хароратли усулни ва реактив изотоплар усулини келтиришимиз мумкин.
Торец йуниш усули. Бу усулнинг мохияти шундан иборатки, синаладиган гардишнинг тореци марказдан бошлаб четига томон яъни тобора
Шу сабабли айланишлар сони кесувчи асбобнинг бир утиш давомида утмасланадиган килиб ишланади.
Синаладиган диск - намунанинг диаметри камида 300 мм, тешик диаметри эса 70 мм килиб олинади.
Ортиб борувчи кесиш тезлиги билан утказилган синовлардан кейин бу синовларни куйидаги богланишлар тарзида ифодалаш мумкин. V=f(t,S) ана шу ифода кесиб ишланадиган материални тавсифлайди.
Харорат усулнинг мохияти шундан иборатки кесиш харорати кесиш режимлари-тезлиги, чукурлиги ва суриш кийматига караб аникланади. Олинган натижалар асосида V=f(t,S) богланиш келтириб чикарилади.
Радиактив изотоплар усули - материалнинг кесиб ишланувчанлигини аниклаш учун асбобнинг кесувчи кисми радиактив нурлантирилади. Каттик котишма нурлантирилганда унда вольфрам, кобальт ва титаннинг радиактив изотоплари хосил булади.
Кесиш жараёнида кескич олд ва орка юзаларининг хамда, кескич кесувчи киррасининг ейилиши натижасида радиактив металл заррачалари йунилган юзага, кесиш юзасига ва чикиб кетаётган кириндига утади.
Ейилишнинг радиактив махсулотлари Гейгер курсаткичи ёрдамида аникланади. Йунилаётган деталнинг ёки кириндининг радиактив даражасига караб кескичнинг ейилиш интенсивлиги аникланади.
Хусусий холда операция бирта переходдан иборат булиши хам мумкин. У вакда шу иш жойида мазкур переходдан бошка переход булмайди. Переходларни вакт нуктаи назаридан бирлаштириш мумкин. Масалан, деталнинг учта паралле деворига жойлашган текис юзаларига туртта трецли фрезалар ердамида бир йула ишлов бериш ва шу кабилар. Загатовка (детал) га ишлов бериш учун аввало уни керакли аникликда мосламага, станок столига еки бошка ускунага урнатиш ва махкамлаш керак. Загатовка (детал) ни мосламага, станок столига еки бошка ускунага керакли аникликда куйиш физик жараени урнатиш деб ном олган. Бу жараен операция переходларини ташкил этувчи элементлардан биридир. Ишлов бериш еки йигиш натижасида керакли аникликда куйиш физик жараени урнатиш деб ном олган. Бу жараен операция переходларини ташкил этувчи элементлардан биридир. Ишлов бериш еки йигиш натижасида керакли аникликни олиш учун загатовка (детал) ни мослама еки станок столи юзаларига нисбатан холатини узгартирмай саклаш керак. Деталларга бутун жараен мобайнида, юкорида курсатиб утилгандек холатда саклаб ишлов беришни бир урнатиш билан ишлов бериш дейилади. Айрим холларда деталларга бир урнатиш билан ишлов бериб булмайди. Агар ишлов бериш мобайнида детални бир неча бор бушатиб, махкамланса, буни бир неча урнатишда ишлов бериш дейилади. Технологик жараеннинг айрим кисмларини бажариш учун мослама урнатилган ва махкамланиб ишлов берилаетган ишлаб чикариш объекти мослама билан биргаликда фазода катор холатларни олиши керак. Урнатилган ва махкамланган ишлаб чикариш объектининг мослама билан бирга олган хар бир янги холати иш позицияси еки оддий позиция деб аталади. Позиция ишлаб чикариш объектининг уз холатини технологик жараен мобайнида мослама билан биргаликда иш жойига еки ускунага нисбатан узгартирмай саклаши билан характерланади. Демак, детални урнатишда ишлаб чикариш объекти мосламага, станок столи, иш жойига нисбатан уз холатини узгартиради, позицияда эса аксинча, узгартирмайди. Технологик жараенларни рационаллаштириш ва ишчи томонидан сарфланувчи вакт хакида маълумот олиш максадида технологик жараен айрим кисмларини иш приѐмларига ва приѐм элементларига булишга тугри келади. Иш приѐмлари ва приѐм элементларини урганиш ва олинган маълумотларни математик йул билан ишлаб чикиш , уз навбатида янги технологик жараенларни ишлаб чикишда керак буладиган кул приѐмлари ва уларнинг элементларини нормаллаштиришга ѐрдам берувчи турли хил нормативдаги график хамда жадвалларни ишлаб чикишга имкон беради. Иш приѐми еки оддий приѐм деганда ишловчининг бир неча тугал харакатларидан ташкил топган переходнинг бир кисми тушунилади.


Хулоса
Агар, листнинг ўлчами пичоқлар узунлигидан катта бўлса, материал бир неча маротаба қайтадан дастгоҳга узатилиб кесилади. Одатда, материал дастгоҳга механик узатмали рольганглар ёрдамида узатилади. Рулонли материални кесишда рольгангдан олдин механик ечгичлар ўрнатилади.
Оғир ва катта листларни айлантириш ва узатиш, цехдаги кранлар ёрдамида бажарилади. Гильотин қайчилар техник характеристикаларига қуйидагилар киради: кесилаётган листнинг эни ва қалинлиги; пичоқ ўқи ва станина орасидаги масофа; бир минутда бориб-келишлар сони; пичоқлар узунлиги; таянчлар орасидаги масофа; қурилма ўлчамлари.

Фойдаланилган адабиётлар.
1. В.Д. Авагимов «Машинасозлик материалларини кесиб ишлаш» Тош.Ук.
2. Н.Н. Чернов «Металл кесиш станоклари» Тош.Ук.
3. А.С. Турахонов «Металлар технологияси» Тош.Ук. 1979й.
4. Ф.А. Барбашев «Фрезалаш ишлари» Тош. Ук. 82й.
5. В. Мирбобоев «Конструкцион Материаллар технологияси»
Тош.Ук.
Download 62.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling