Metodologik tamoyillari


Download 337.66 Kb.
Pdf ko'rish
Sana19.11.2020
Hajmi337.66 Kb.
#147923
Bog'liq
1-Maruzalar matni (2)


 

1-Mavzu: KIRISH. O‘ZBEKISTONNING ENG YANGI TARIXI O‘QUV 

FANINING PREDMETI, MAQSADI VA VAZIFALARI, NAZARIY-

METODOLOGIK TAMOYILLARI  

Reja: 

1. O‘zbekistonning eng yangi tarixi faniga kirish: fanning predmeti, maqsad va 

vazifalari 

2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi Fanlar 

akademiyasi huzurida O‘zbekistonning eng yangi tarixi bo‘yicha jamoatchilik 

kengashi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori va uning ahamiyati. 

3. O‘zbekistonning eng yangi tarixi fanining nazariy metodologik tamoyillari 

 

Tayanch so‘z va iboralar: eng yangi tarix, metodologiya, fan predmeti, fanning 

maqsad va vazifasi, fanlararo yondashuv.  

 

Mustaqillik  yillarida  ijtimoiy-siyosiy  jarayonlarning  tezkorligi,  voqea  va 



hodisalarning  shiddatliligi,  olam-u  odam  taqdiriga  daxldor  bo‘lgan  dunyoviy 

muammolar-u  serqirra  hayotning  barcha  jabhalarini  qamrab  olgan  umumiy 

qarashlarimizdan  tortib,  eng  kichik,  eng  shaxsiy  yumushlarimizgacha  bo‘lgan 

barcha  hodisalarni  o‘zida  mujassam  etadi.  Tabiiyki,  bunday  yalpi  yangilanishlar 

jarayoni  ijtimoiy-gumanitar  fanlar  qatorida  tarix  fani  oldiga  ham  yangi  vazifalar 

qo‘yadi.  Tadqiqotchilar  birinchi  navbatda  xalqimizning  mustaqillikka  erishish 

yo‘lidagi asrlar osha olib borgan tinimsiz kurashini, uni qo‘lga kiritish yo‘llari va 

vositalarini,  milliy  davlatchilik  qurilishiga  doir  tajribani,  mustaqillikni 

mustahkamlashning siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va ma’naviy omillarini o‘rganish va 

milliy  g‘oyani  yaratish  kabi  bir  qator  muhim  muammolarni  har  tomonlama 

mushohada qilmoqlari lozim. Darhaqiqat, tarix xotirasi inson taraqqiyotiga kuchli 

tasir o‘tkazadi, milliy g‘oyaning shakllanishida muhim omil bo‘lib xizmat qiladi. 

Milliy  ong,  milliy  tafakkur  xalq  tarixi,  uning  rivojlanish  bosqichlarini  nechog‘li 

o‘rganish, undan saboq chiqarish bilan bog‘liq. Ulug‘ allomalar aytganidek, tarix 

insonni  istiqbolga  davat  etadi,  ulkan  yaratuvchilikni  rag‘batlantiradi. 

“O‘zbekistonning  eng  yangi  tarixi”  fanining  vazifasi  –  O‘zbekiston  milliy 

davlatchiligining vujudga kelishi va taraqqiy topishining eng yangi tarixini tadqiq 

etish  va  o‘qitish,  ilmiy,  ilmiy-ommabop,  o‘quv-metodik,  marifiy  adabiyotlarni 

tayyorlash  va  chop  etish,  ilm-fanning  ta’lim  va  boshqa  ijtimoiy  sohalar  bilan 

integratsiyasi  mexanizmlarini  mustahkamlash  va  rivojlantirish  borasida  ilmiy, 

madaniy, ta’lim, jamoat muassasalari va tashkilotlari faoliyatini  muvofiqlashtirish 

ishlarining  samaradorligini  oshirish,  Yoshlarda,  avvalambor,  umumta’lim 

maktablari,  kasb-hunar  kollejlari,  akademik  litseylar  o‘quvchilarida,  oliy  ta’lim 


muassasalari 

talabalarida 

mamlakat 

tarixi 


haqidagi 

chuqur 


bilimlarni 

shakllantirishdir. 

 

Zotan, uning ulug‘ murabbiylik, tarbiyachilik, yo‘naltiruvchilik qudrati ham 



xuddi ana shunda. Insoniyat tarixida XX asrning so‘nggi choragi va – XXI asr boshi 

ijtimoiy-siyosiy  o‘zgarishlarning  yangi  pallasini  boshlab  berib,  O‘zbekistonning 

milliy davlat mustaqilligini qo‘lga kiritishi aynan shu davrga to‘g‘ri keldi. Bu holat 

tarix fanida ham tub o‘zgarishlarni, nazariy va metodologik yangilanishni, bir so‘z 

bilan  aytganda  mustaqil  O‘zbekiston  nufuziga  munosib  bo‘lishni  taqozo  qildi. 

Mustaqillik yillarida tarix fani arsenali yangilanib, o‘zgardi. Tarix fanida kechgan 

chuqur  ichki  transformatsiya  jarayoni  fanning  nazariy-metodologik,  konseptual, 

mazmuniy, strukturaviy o‘zgarishlarida aks etdi. Yangi ijtimoiy impulslar tasirida 

ko‘pgina  mavzular  yangicha  mushohada  qilina  boshladi.  Haqqoniy  talqini  va 

tahliliga muhtoj bo‘lgan mavzular tarixchilar diqqat markazidan joy oldi va bugungi 

kunga qadar bazi konseptual jihatlari haqida qatiy bir xulosaga kelishda bu jarayon 

davom etmoqda.  

 

Sovet davrida o‘rganish taqiqlangan, noto‘g‘ri talqin etilgan mavzular ilmiy 



xolislik  asosida  -  milliy  mustaqillik nuqtai  nazaridan qaytadan  o‘rganildi. Tarixiy 

tadqiqotlar  diapazoni  kengayib,  yangi  ilmiy  yo‘nalishlar  vujudga  keldi. 

O‘zbekistonning  eng  yangi  tarixi  tarix  fanida  ana  shunday  yangi  ilmiy 

yo‘nalishlardan biri bo‘ldi. Bu bevosita milliy  mustaqil davlatning tashkil topishi 

bilan  vujudga  kelib,  zamonaviy  tarixiy  jarayonlarning  rivojini  o‘rganish,  tahlil 

qilish,  tarixiy  tajribani  umumlashtirish  va  bu  orqali  milliy  o‘zlikni  anglashga 

yo‘naltirilgandir.  ―O‘zbekistonning  eng  yangi  tarixi  hozircha  institutsional 

xarakter kasb etgan emas, yoinki o‘z metodologiyasi, tadqiqotchilik ishlari va o‘quv-

uslubiy  taminotiga  ega  bo‘lgan  mustaqil  fan  sohasigaajratilmagan.  So‘nggi  yillar 

davomida  mamlakatimiz  hayotida  ro‘y  bergan  voqealar  ko‘lami  va  rivoji  fan  va 

ta’lim  oldiga  ularni  tizimli  mushohada  qilish  masalasini  ilgari  surmoqda. 

 

O‘zbekistonning  eng  yangi  tarixini  o‘rganishning  nihoyatda  dolzarblashuvi 



munosabati  bilan  2012  yil  yanvarida  O‘zbekiston  Respublikasi  birinchi  Birinchi 

Prezidentining  ―O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  va  o‘rta  maxsus  ta’lim  vazirligi 

huzurida O‘zbekistonning eng yangi tarixi bo‘yicha jamoatchilik kengashini tashkil 

etish  to‘g‘risida‖gi  qarori  qabul  qilindi.  Kengashning  asosiy  vazifalari  qatoridan 

―demokratik  huquqiy  davlatni,  ijtimoiy  yo‘naltirilgan  bozor  iqtisodiyotini, 

fuqarolik jamiyatining asoslarini shakllantirishda «o‘zbek modeli»ning mohiyati va 

mazmunini,  inson  huquqlari  hamda  erkinliklarini  taminlash,  jamiyatda 

barqarorlikni,  millatlararo  va  dinlararo  totuvlikni  saqlash  bo‘yicha  keng  ko‘lamli 

ishlarni, hozirgi dunyoda O‘zbekistonning roli va o‘rnini chuqur o‘rganish va yaqqol 

ko‘rsatib berish‖ ham muhim o‘rin oldi.  



 

Mustaqillik  yillarida  tarix  fani  dolzarb  muammolarini  aniqlash,  ilmiy 

jamoatchilikning bu muammolar yechimini izlashdagi yondoshuvlari va faoliyatini 

aks ettirishda ilmiy anjumanlar muhim o‘rin tutdi. Tarix fani nazariy-metodologik 

asoslarini,  tarix  tadqiqotlariga  yondoshuvlarni  yangi  davr  talablari  va  mezonlari 

asosida  ishlab  chiqish,  uning  oldida  turgan  vazifalarni  aniqlashda  bu  muammolar 

muhokamasiga bag‘ishlab o‘tkazilgan ―O‘zbekistonning yangi tarixi: konseptual 

metodologik  muammolar‖  (1999  y.);  ―Novaya  istoriya  Sentralnoy  Azii. 

Pereotsenka  istorii,  sovremennqe  problemq  i  podxodq‖  (2004  y.)  mavzuidagi 

respublika va xalqaro ilmiy anjumanlarning ahamiyati katta bo‘ldi. 2013 yil may 

oyida Respublika Fanlar akademiyasi tomonidan tashkil etilgan ―O‘zbekistonning 

eng  yangi  tarixini  o‘rganishning  dolzarb  masalalari‖ga  bag‘ishlangan  matbuot 

anjumanida bajarilgan ishlar sarhisobi ilmiy jamoatchilikka taqdim qilindi, jamiyat 

rivojining  yangi  bosqichi  ehtiyojlari  tarixchilar  oldiga  jahon  tajribasidan  kelib 

chiqib,  tarix  fanini  yangi  nazariy-metodologik  darajaga  ko‘tarish  va  yangi  ilmiy 

yo‘nalishlarni  o‘zlashtirish  zarurligi  kabi  vazifalar  qo‘yildi.  Tarix  tadqiqotlarini 

amalga  oshirishning  zamonaviy  vositalaridan  bo‘lgan  turli  fondlar  bilan  ilmiy 

hamkorlik yangi loyihalarni amalga oshirish imkonini bermoqda.  

 

Chunonchi,  Tarix  instituti  va  Konrad  Adenaur  fondi  bilan  o‘zaro  ilmiy 



hamkorlikda bajarilayotgan ―Eng yangi tarix umumjahon jarayonlarining tarkibiy 

qismi sifatida‖ loyihasi doirasida o‘tkazilgan ―O‘zbekistonning eng yangi tarixini 

fanlararo o‘rganish‖ mavzuiga oid davra stolidagi (2014 yil, 24 sentyabr) maruzalar 

va  muhokamalar  eng  yangi  tarixning  dolzarb  masalalarini,  tadqiqot  usullarini 

aniqlashda tarixchilar hamjamiyati uchun muhim ilmiy tadbir bo‘ldi. Ilmiy jarayonni 

tashkil  etishda  dissertatsion  tadqiqotlar  ilmiy  bilimlar  rivojining  ko‘rsatkichi 

ekanligini  nazarda  tutadigan  bo‘lsak,  mustaqillik  yillarida  O‘zbekistonning  eng 

tarixiga  oid  ilmiy  bilimlarning  to‘planishi  va  rivoji  1991-2012  yillar  mobaynida 

himoya qilingan dissertatsion tadqiqotlarda o‘z ifodasini topdi.  

Mustaqillik 

tarixining  turli  jihatlari  doktorlik  va  nomzodlik  dissertatsiyalarining  mavzulari 

bo‘ldi. Shuni takidlash lozimki, ko‘rsatilgan yillarda O‘zbekiston tarixi ixtisosligi 

bo‘yicha  himoya  qilingan  doktorlik  dissertatsiyalari  nisbatida  O‘zbekistonning 

mustaqillik davri tarixini o‘rganishga bag‘ishlangan tadqiqotlar ko‘p emas. Dunyoda 

―O‘zbek  modeli‖  deb  etirof  etilgan  siyosiy,  ijtimoiyiqtisodiy  va  madaniy 

sohalardagi  tub  islohotlarning  bosqichma-bosqich  amalga  oshirilishi,  tarixiy 

jarayonlar  tarixchilar  tomonidan  qadam-baqadam  o‘rganilib  borildi  va  ilmiy 

tadqiqot obektiga aylandi. O‘zbekiston jamiyati hayotida kechayotgan demokratik 

o‘zgarishlar,  fuqarolik  jamiyatini  shakllantirish  vositalari,  ko‘ppartiyaviylik 

tizimining  vujudga  kelishi  va  rivojlanishi  kabi  mavzular  tarixchilar  tomonidan 

o‘rganila  boshlandi.  Mustaqillik  yillarida  ijtimoiy-iqtisodiy  va  madaniy  sohadagi 

o‘zgarishlar Respublika viloyatlari va shaharlari misolida tadqiq etildi. Mustaqillik 



yillarida  O‘zbekiston  aholisining  milliy  xususiyatlari  va  demografik  rivojlanishi 

jarayonlarini  o‘rganish  dolzarb  ahamiyat  kasb  etdi.  Tarixiy  o‘zgarishlarning 

demografik  jarayonlarga  tasiri  hamda  ularning  turli  jihatlarini  tahlil  etish 

mamlakatda  amalga  oshirilayotgan  kuchli  fuqarolik  jamiyatini  shakllantirishga, 

islohotlarning ijtimoiy samarasini oshirishga qaratildi.  

 

Tarixchilar  tadqiqot  obekti  bo‘lgan  malum  hududni  mustaqillik  yillaridagi 



rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatini o‘rganish orqali iqtisodiy, agrar, madaniy 

sohada amalga oshirilayotgan islohotlar va ularning natijalarini yoritdilar. Mazkur 

tadqiqotlarning davriy chegarasi, manbaviy asoslari turlicha bo‘lishiga qaramay, bu 

izlanishlarning umumlashmasi mustaqillik yillarida mamlakat iqtisodiy ijtimoiy va 

madaniy jarayonlarini yaxlit bir manzarasini shakllantirishda muhim material bo‘lib 

xizmat  qiladi  Mustaqillik  davri  ijtimoiy  jarayonlarini  turli  jihatlarini  malum 

xronologik doirada o‘rgangan tadqiqotlar vujudga keldi. O‘zbekistonning mustaqil 

taraqqiyot yo‘li ta’lim tizimini isloh qilishni taqozo qildi. Bu sohada O‘zbekiston 

o‘z  milliy  strategiyasini  ishlab  chiqib,  ta’lim  tizimini  isloh  qilishning  o‘ziga  xos 

yo‘lidan bordi. Ta’lim tizimidagi islohotlar jarayoni, Kadrlar tayyorlash Milliy ning 

ishlab  chiqilishi  va  amaliyotga  tadbiq  etilishi  natijasidata’limning  uzluksizligi, 

umumta’lim  va  professional  ta’limning  chuqurlashib  borishini  yorituvchi, 

shuningdek O‘zbekistonda ilm-fan rivojlanishi holati va taraqqiyot yo‘nalishlarini 

tahlil  qiluvchi  tadqiqotlar  amalga  oshirildi.  O‘zbekiston  mustaqilligi  sharoitida 

millliy manaviy qadriyatlarning tiklanishi va rivojlanishi, madaniyat rivojining turli 

jihatlarini  yorituvchi  tadqiqotlar  vujudga  keldi.  Mustaqillik  yillarida  amalga 

oshirilayotgan demokratik islohotlar muvaffaqiyati jamiyatning katta qismini tashkil 

etgan  ayollar  faolligiga  bog‘liq  ekanligi  O‘zbekistonda  xotin-qizlar  masalasida 

yangicha yondoshuvlar, muammolar yechimini izlash zaruriyatini taqozo qilganligi 

G.G‘anieva tadqiqotida o‘rganildi.  

 

Mustaqil  O‘zbekistonda  Yoshlarga  oid  siyosatning  ahamiyati  va  ularning 



mamlakat  ijtimoiy-siyosiy  hayotidagi  o‘rni,  milliy  mustaqillik  sharoitida  talaba 

Yoshlarda  axloqiy  qadriyatlarining  shakllanishi  tadqiq  qilindi.  O‘zbekistonning 

xalqaro munosabatlar tizimidagi o‘rni nomzodlik dissertatsiyalari mavzulari orasida 

eng faol o‘rganilgan muammolardan bo‘ldi. O‘zbekistonda diplomatiya xizmatining 

shakllanishi  va  rivojlanishi  o‘rganish  O‘zbekistonning  sovet  davri  va  mustaqillik 

yillaridagi tashqi aloqalari tarixini qiyosiy tahlil etish orqali bu soha rivojida muhim 

o‘rin tutgan omillarni aniqlash va tarixiy jarayonlarni umumlashtirib, ilmiy xulosalar 

chiqarish imkonini berdi.  

 

O‘zbekistonning  xalqaro  tashkilotlar  bilan  hamkorligi  va  Markaziy  Osiyo 



mintaqasida  xavfsizlikni  taminlashda  O‘zbekistonning  o‘rni  muammosi  bir  qator 

nomzodlik dissertatsiyalarida tadqiq qilindi. Ushbu tadqiqotlar O‘zbekistonning eng 

yangi  tarixini  yaratish  yo‘lida  Yosh  mustaqil  respublikaning  mintaqadagi 


barqarorlikni taminlashda jahon hamjamiyati va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik 

aloqalarini har tomonlama qamrab olinishiga va ilmiy jihatdanyoritilishiga yordam 

beradi.  

 

O‘zbekistonning  eng  yangi  tarixini  o‘rganishda  tizimli  yondoshuvning 



shakllantirilishi,  siyosiy,  ijtimoiy-iqtisodiy,  madaniy  sohadagi  tub  o‘zgarishlarni 

tadqiq  qilishda  har  bir  jarayon  xususiyatidan  kelib  chiqib  malum  xronologik 

ramkalarni  belgilab  olish  maqsadga  muvofiq  bo‘lishini  ko‘rsatdi.  Mazkur 

tadqiqotlar,  ularda  mujassamlashgan  manbaviy  malumotlarni  tanqidiy  va  tahliliy 

o‘rganish O‘zbekistonning eng tarixini yaxlit manzarasini yaratishga xizmat qiladi. 

Mamlakatimiz  tarixchilarining  O‘zbekistonning  mustaqillik  davri  tarixiga  doir 

izlanishlari  natijalari  shuningdek  ko‘plab  maqolalar,  risolalar,  monografik 

tadqiqotlarda  o‘z  ifodasini  topdi.  O‘zbekistonning  mustaqillik  davri  masalalarini 

o‘rganishda 

faylasuflar, 

iqtisodchilar, 

huquqshunoslar, 

sotsiologlarning 

izlanishlarini  etirof  etgan  holda,  ularning  tadqiqotlarida  mujassamlashgan 

malumotlar  va  xulosalarni  tarixiy  tadqiqotlarga  jalb  qilish  asnosida,  fanlararo 

yondoshuvga  asoslangan  O‘zbekistonning  eng  tarixini  yaxlit  yorituvchi  asarning 

yaratilishi  fursati  yetdi.  Bu  asar  jamiyat  tarixiy  tafakkurida  mamlakatimizning 

dunyoda  munosib  o‘ringa  egaligi  va  O‘zbekiston  tarixi  umumjahon  tarixiy 

jarayonlarining ajralmas bir qismi ekanligi haqidagi tasavvurlarni shakllantirmog‘i 

lozim.  


 

Har  bir  tarixiy  jarayon  shu  jarayonlar  sodir  bo‘layotgan  davrning  mahsuli. 

Malum bir davrda xalq tafakkuri, intellektual salohiyati, buyuk maqsadlari va ulug‘ 

kelajakka  bo‘lgan  ishonchlari  shakllanadi.  Voqeahodisalar,  xususan,  jamiyat  bir 

holatdan ikkinchi bir holatga o‘tayotgan, odamlar dunyoqarashida keskin burilishlar 

sodir bo‘layotgan, natijada yaxlit jamiyat, butun xalq hayoti yangi mazmun kashf 

etayotgan bir  jarayonda  tarixiy  davrni  butun ko‘lami,  mahobati  va  mohiyati  bilan 

o‘rganish fan oldidagi muhim ahamiyatga ega bo‘lgan masaladir. Ko‘p ming yillik 

taraqqiyot  yo‘lini  bosib  o‘tgan  va  o‘tmishida  katta  tarixiy  siljishlar  bilan  birga 

tanazzullar va inqirozlarga guvoh bo‘lgan o‘zbek xalqi hayotida XX asrning oxiri 

va XXI asrning boshlari yangi sahifa ochdi. Mustaqillikning o‘tgan davri tarix bilan 

qiyoslaganda  kapalak  umridek  qisqa.  Biroq,  ana  shu  davrda  xalqimiz  yaratgan 

buyuk bunyodkorliklar, siyosiy, iqtisodiy, huquqiy, ijtimoiy  va  manaviy  sohadagi 

beqiyos  yutuqlar  O‘zbekistonning  bundan  keyingi  uzoq  kelajakka  mo‘ljallangan 

taraqqiyotiga asos bo‘lib xizmat qiladi. Ushbu davrning mohiyati – butunlay yangi 

tuzum,  yangicha  turmush  tarzi,  zamonaviy  jahon  sivilizatsiyasi  talablariga  javob 

bera  oladigan  aqliy  salohiyat,  intellektual  imkoniyat  bilan  bog‘liqligi  muhim 

ahamiyatga ega.  

 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoyevning  2017-yil  30-



iyundagi “O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi huzurida O‘zbekistonning 

eng  yangi  tarixi  bo‘yicha  jamoatchilik  kengashi  faoliyatini  tashkil  etish 

to‘g‘risida”gi qarori elon qilindi. Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda tarix fani sobiq 

mustabid  tuzum  mafkurasidan  voz  kechish,  yangi  yondashuvlar  bilan  bog‘liq 

o‘zgarishlarga  yuz  tutdi.  Fan  taraqqiyoti  va  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanish 

O‘zbekiston tarixchilari zimmasiga jahon amaliyoti yutuqlaridan kelib chiqib, tarix 

fanini  yanada  yuqori  ilmiy-nazariy  darajaga  olib  chiqish  hamda  yangi  ilmiy 

yo‘nalishlarni  o‘zlashtirish  kabi  vazifalarni  yuklamoqda.  Davlatimiz  rahbarining 

2017-yil  30-iyundagi  “O‘zbekiston  Respublikasi  Fanlar  akademiyasi  huzurida 

O‘zbekistonning eng yangi tarixi bo‘yicha jamoatchilik kengashi faoliyatini tashkil 

etish to‘g‘risida”gi qarori kengash ishidagi kamchiliklarni bartaraf etish va uni yangi 

pog‘onaga ko‘tarish hamda bu boradagi ishlar samaradorligini oshirishga qaratilgan 

muhim hujjatlardan biri boldi.  

 

Qarorda  Jamoatchilik  kengashi  oldiga  O‘zbekistonning  eng  yangi  tarixini 



tizimli,  haqqoniy  va  xolis  tarzda  o‘rganishni  tashkil  etish,  yangi  avlod  ilmiy  va 

o‘quv-uslubiy adabiyotlarni yaratish hamda mamlakatimizning dunyodagi o‘rni va 

rolini ko‘rsatishga qaratilgan qator vazifalar qo‘yilgan. Mazkur hujjatda ko‘rsatilgan 

vazifalarni bir-birini to‘ldiruvchi ikki yo‘l orqali ro‘yobga chiqarish lozim. Birinchi 

yo‘l – yangi avlod ilmiy va o‘quv adabiyotlarini yaratish. Ikkinchi yo‘l  – mavjud 

bilimlarni Yoshlarga targ‘ib etish va o‘qitish. 

 

O‘zbekistonning eng yangi tarixi mamlakatimizning 1991-yildan keyin bosib 



o‘tgan  tarixiy  yo‘li  mohiyati  va  mazmunini  anglab  yetish  muhimdir.  Bu  jarayon 

qanday  borganligini,  mamlakatimiz  mustaqillik  arafasida  va  uning  dastlabki 

yillarida  qanday  muammolarga  duch  kelganini  tushunib  yetish  muhim.  O‘zbek 

jamiyatida  qadimgi  davrlardan  beri  ayrim  demokratiya  unsurlari:  o‘zini  o‘zi 

boshqarishning  jamoa  shakli,  mahalla  yig‘inlari,  oqsoqollar  kengashlari  va  xalq 

diplomatiyasi mavjud edi. Biroq hozirgi kunda ushbu institutlar tomonidan ananaviy 

funksiyalar bajarilishining o‘zi bilan qanoatlanib bo‘lmaydi. Biz ularning faoliyatini 

hozirgi  davr  talablariga  mos  yangi  mazmun  bilan  to‘ldirishimiz  maqsadga 

muvofiqdir. 

 

Rivojlangan demokratik davlatlarda siyosiy partiyalar fuqarolik jamiyatining 



eng  muhim  institutlaridan  birini  tashkil  etadi.  Mamlakatimiz  Birinchi  Prezidenti 

Islom Karimov fuqarolarning davlat va jamiyatni boshqarishda keng ishtirok etishini 

taminlovchi  siyosiy  institutlarning  xilma-xilligiga  asoslangan  yangi  demokratik 

tizim  negizlarini  shakllantirish  zarurligiga  alohida  etibor  qaratgan.  Sobiq  tuzum 

davrida  davlat  va  yakkapartiyaviylik  tizimi  shaxs  ustidan  yalpi  hukmronligini 

o‘rnatgan  edi.  Fuqaroning  huquqiy  himoyalanmagani,  boshqaruvning  mamuriy-

buyruqbozlik usullari, har qanday muqobil fikrlashning tazyiq ostiga olinishi ko‘p 

odamlarda  chorasizlik  tuyg‘usini  uyg‘otib,  real  hayotdan  uzoqlashish  istagini 



oshirdi.  “Siyosiy  autsayderlar”  deb  ataluvchi  kishilar  sonining  o‘sishi,  jamiyatda 

ijtimoiy pessimizm va boqimandalikning kuchayishiga sabab bo‘ldi. 

 

Afsuski,  bugungi  kunda  ham  jamiyatda  eski  davrga  xos  bo‘lgan  ijtimoiy 



ongning  retsidivlari muayyan  darajada  saqlanib  qolmoqda. Prezidentimiz  Shavkat 

Mirziyoyev ushbu holatni nazarda tutgan holda O‘zbekistondagi siyosiy partiyalarni 

jiddiy  tanqid  ostiga  olib,  quyidagilarni  takidladi:  “Ochiq  aytish  kerak,  siyosiy 

partiyalarda bu sohada haligacha xotirjamlik, qandaydir mudrab o‘tirish kayfiyati 

hukm surmoqda. Hech kimga foydasi bo‘lmagan majlislar soatlab davom etmoqda, 

tanqidiy tahlil o‘rniga mayda masalalar bilan o‘ralashib, dolzarb muammolarning 

yechimi chetda qolib ketmoqda”. Bugun kuchli fuqarolik jamiyatni qurish vazifasi 

tobora ko‘proq dolzarblik kasb etmoqda. Uning amalga oshirilishi real va faol ko‘p 

partiyali tizimni shakllantirishni talab etayotir.  

 

O‘zbekistonning  eng  yangi  tarixi  vazifasi  va  ahamiyati  O'zbekistonning 



zamonaviy  tarixini  o'rganishning  ahamiyati  mamlakatning  zamonaviy  hayotiga 

bevosita  ta'sir  ko'rsatadigan  ijtimoiy  ahamiyatga  ega  voqealarni  tushunishga 

qaratilganligi  bilan  belgilanadi.  Ushbu  voqealarning  tarixiy  ahamiyati  nimada  va 

ularning mohiyati nimada, ulardagi ayrim siyosiy arboblarning roli nimada, ushbu 

voqealarning  rivojlanishi  uchun  qanday  ssenariylar  mavjud  va  bu  voqealar 

zamonaviy jarayonlar bilan qanday bog'liq?  - zamonaviy tarix javob berishi kerak 

bo'lgan savollar. Bundan tashqari, yaqin tarix hozirgi zamon bilan bog'liq bo'lganligi 

sababli kelajak bilan bog'liq tendensiyalarni ko'rish uchun muhim ahamiyatga ega. 

 

O'zbekistonning  eng  yangi  tarixi  ilmiy  bilimlar  va  o'quv  sohasi  sifatida  bir 



qator  muhim  vazifalarni  bajaradi.Ta'lim  funksiyasi  ilmiy  va  tarixiy  bilimlarni 

o'zlashtirish, tarixiy  narsalarni ko'rish qobiliyatidan  iborat  zamonaviy  O'zbekiston 

hududida jamiyatning rivojlanishi turli xil ilmiy nazariy va uslubiy yondashuvlar va 

tushunchalar  prizmasi  orqali  amalga  oshiriladi.Kognitiv  va  tarbiyaviy  vazifa 

talabalarning  mustaqil  ish  ko'nikmalarini  shakllantirish,  ma'lumot  izlash,  turli 

manbalar  bilan  ishlash,  ularni  baholash,  attestatsiya,  sharhlash  va  tahlil  qilish 

tizimlari  Ta'lim  funksiyasi  fuqarolik  pozitsiyasini,  qadriyatlarga  yo'naltirilgan 

tarixiy  xotirani  va  vatanparvarlik  tuyg'usini  shakllantirish  bilan  bog'liq.  Biz  o'z 

tarixiga  ega  bo'lgan  va  ular  bilan  faxrlanadigan  ko'plab  o'zaro  ta'sir  ko'rsatuvchi 

davlatlar, xalqlar va madaniyatlardan tashkil topgan dunyoda yashayapmiz. Tarixiy 

ovozlarning ushbu polifoniyasi O'zbekiston ovozini o'z ichiga olishi kerak. Uning 

ahamiyati shundan iboratki, odamlar tomonidan tarixiy o'ziga xoslikni yo'qotishi va 

tarixiy  xotirani  beparvo  qilish,  boshqa  xalqlarning  ularga  nisbatan  munosabatiga 

ham  ta'sir  qiladi.  Shu  sababli,  O'zbekiston  tarixini  o'rganish  bilimlar  yig'indisini 

mexanik  assimilyatsiya  qilish  emas,  aksiologik  (qimmatli)  rangli  bo'lishi  kerak  - 

Vatanimizda  g'urur  tuyg'usi,  unga  bo'lgan  sevgi  hissini  shakllantirish.  Yozish  va 

evristik funktsiyalar tarixiy bilimlar asosida kelajakdagi rivojlanish stsenariylarini 


bashorat  qilishga  imkon  beradi.  Tarix  fanining  bashorat  funktsiyasi  prognozlarni 

amalga oshirish bilan bog'liq; loyihani rejalashtirish  - kelajak uchun stsenariylarni 

yaratish bilan, "mumkin bo'lgan dunyolar" dizayni; evristik - ilmiy kashfiyotlardagi 

tarixiy  bilimlarning  roli,  bashorat  orqali  ilmiy  bilimlarni  kengaytirishda.  Hozirgi 

kunni  tahlil  qilish  va  kelajakka  kirish  o'tmishni  bilmasdan  iloji  yo'q.  Shunga 

qaramay, bir qator ta'limotlar tarixiy tadqiqotlar asosida prognozlarga shubha bilan 

munosabatda  bo'lishadi  (masalan,  bu  ibora  britaniyalik  faylasuf  K.  Popper 

tomonidan  "Tarixni  qidirish"  asarida  tan  olingan)  20,  aksariyat  sotsiologlar  va 

siyosatshunoslar 

bilishadi. 

Ushbu 

turdagi 


prognozlarning 

samaradorligi 

shubhasizdir. 

 

O'zbekistonning eng yangi tarixini o'qitishning metod va yonalishlari 

 

Tarixiylik  prinsipi.  Ushbu  prinsipga  ko'ra,  tarixiy  voqealar  va  jarayonlar 



ushbu voqealar va jarayonlar qanday paydo bo'lganligi, qanday rivojlanganligi va 

ular  nimaga  olib  kelganligi  nuqtai  nazaridan  qat'iy  aniq  tarixiy  kontekstda  ko'rib 

chiqilishi kerak. Tarixiyizmning uslubiy prinsip sifatida talabi davrda paydo bo'ladi 

va  rivojlanadi.  O'rta  asrlar  teleologizmiga  qarshi  bo'lgan  ma'rifat  (Viko,  Volter, 

Russo, Diderot), keyin nemis klassik falsafasida (Hegel, Marks), hayot falsafasida 

(Diltey)  va  falsafiy  va  tarixiy  fikrning  boshqa  sohalarida.  Zamonaviy  talqinda 

tarixshunoslik  prinsipi  tarixshunoslik  va  jurnalistikada  juda  kamdan-kam 

uchraydigan hodisaga qarshi qaratilgan, bunda mualliflar dunyoqarash g'oyalarini, 

xulq-atvor  stereotiplarini  va  o'z  davrlarining  axloqiy  me'yorlarini  tarixdagi 

voqealarni  baholashda,  unutish  yoki  ataylab  e'tiborsiz  qoldirishda  qo'llashadi.  , 

o'rganilgan  voqealar  sodir  bo'lgan  joyda  shuni  ta'kidlash  kerakki,  tarixiylik 

prinsipining uslubiy ahamiyati barcha tarixiy yo'nalishlarda tan olinmaydi. Shunday 

qilib,  n  norozilik  o'zgarganda  (ingliz  tilidan  hozirgi  kungacha)  -  G'arb 

tarixshunosligining yo'nalishlaridan biri - tarixiy voqelik "haqiqatda" bo'lgani kabi 

qayta  tiklanmaydi,  uni  har  bir  tarixchi  izohlaydi  va  quradi  va  har  bir  davr  ushbu 

davrning  ehtiyojlaridan  kelib  chiqqan  holda  yangi.  Boshqacha  qilib  aytganda, 

hozirgi  (tushunchalar,  baholashlar  va  boshqalar)  o'tmishni  tasvirlashga  nafaqat 

yordam  bera  oladi, balki  doimiy  ravishda  aralashadi.  Ko'plik  prinsipi  tarix  nuqtai 

nazaridan  ko'rib  chiqiladi.  Uzoq  vaqt  davomida  ko'plab  tarixiy  tadqiqotlar  ikkilik 

radikalizm yoki dixotomizm bilan tavsiflangan edi (bugungi kunda ham topilgan), 

tarixiy  jarayonlar  "yoki-yoki"  tamoyiliga  ko'ra,  "oq-qora"  idrok  prizmasi  orqali 

baholanadigan joy mavjud. faqat ikkita taxmin mavjud  - ijobiy yoki salbiy; to'g'ri 

yoki noto'g'ri. Baholash idrokining bu usuli barcha tarixiy davrlarga xos bo'lgan.  

 

Borliq ob'ektining prinsipi. Tarixiy fan ob'ektiv bo'lishi mumkinmi? SSSRda 



ob'ektiv tarixiy bilim pirovardida sovet fani bilan uyg'un bo'lgan fanning g'oyasi edi, 

holbuki XX asr davomida G'arbiy tarix fanida ob'ektivlikka erishishning muammoli 

mohiyati  xabardor  bo'lgan.  Birinchidan,  turli  xil  tarixchilar  turli  xil  uslubiy 


paradigmalarda  ishlaydi:  marksist,  pozitivist,  postmodern  va  boshqalar. 

Ikkinchidan, alohida ish doirasida ob'ektiv (keng qamrovli) tadqiqotlarni o'tkazish 

umuman mumkin emas. Uchinchidan, ob'ektivlik milliy, jug'rofiy, diniy va davlat 

paradigmalaridan  tashqarida  bo'lishni  nazarda  tutadi,  shu  bilan  birga  ko'pchilik 

tadqiqotlar  ularga  asoslangan.Obyektivlik  prinsipi  har  qanday  tarixiylikni 

baholashni talab qiladigan dixotomous fikrlash bilan chambarchas bog'liq. muxbir 

nuqtai nazaridan va haqiqatning zamonaviy tushunchasiga zid bo'lgan ikki qiymatli 

haqiqat  nazariyasi  ("haqiqat"  -  "yolg'on").  Ushbu  ikki  tamoyilning  natijasi, 

O'zbekiston  tarixiga  bag'ishlangan  bir  qator  uy  ishlarining  o'ziga  xos  xususiyati 

bo'lib, uni uslubiy monizm nuqtai nazaridan yagona va yaxlit taqdimot qilish istagi 

paydo  bo'ldi.  Aksariyat  G'arbiy  tarixchilar  alohida  tarixiy  tadqiqotning 

ob'ektivligining  fundamental  muammoli  mohiyati  pozitsiyasini  egallaydilar.  U 

yigirmanchi  asrda  yozganidek.  taniqli  frantsuz  tarixchisi  R.  Aron,  "hech  narsa 

odamni,  mazhabni,  jamiyatni,  davrni  faqat  bitta  talqin  qilish  mumkinligini 

isbotlamaydi.  Bugungi  kunda  amerikalik  tarixchi  A.Megill  ta'kidlamoqda: 

“ob'ektivlik  bu  bitta  tushuncha  emas,  balki  uni  bitta  asosiy  tushunchaga  to'liq 

tushirib  bo'lmaydigan  tushunchalar  to'plami.  Aslida  ob'ektivlik  tushunchalari 

nechta? Yoki, hech bo'lmaganda, tarixiy bilimlarga nisbatan ob'ektivlikning qancha 

kontseptsiyalari  mavjud?  Zamonaviy  nemis  tarixchisi  K.  Shlogel  yozganidek,“ 

shuncha  ko'p  hikoya  va  tarixiy  rivoyatlar  mavjud.  Tarixchilar  yoki  tarixshunoslar 

bor. Boshqacha qilib aytganda, tarixni hikoya qilish va taqdim etish usullari to'plami, 

umuman olganda, cheksiz xilma-xildir. 

 

Nomoddiylik  prinsipi.  Uzoq  vaqt  davomida  tarixiy  jarayon  chiziqli  yoki 



chiziqli deb hisoblangan - har bir bosqich avvalgisining tabiiy oqibati bo'lgan tekis 

ko'tarilgan  chiziq  shaklida.  Yigirmanchi  asrda  chiziqsiz  rivojlanish  kontseptsiyasi 

kiritildi  -  avval  tabiatshunoslikda,  so'ngra  ijtimoiy  fanlarga,  shu  jumladan  tarixga 

nisbatan31.  Shu  sababli,  xorijiy  tarixchilar  tobora  nochiziqli  (sinergetik)  tarixiy 

dinamika haqida gapirishmoqda. Bugungi kunda tarixiy jarayon zigzag ko'rinishida 

ko'rib chiqiladi, bu erda har bir ketma-ket yo'naltiruvchi nuqta buta shaklida taqdim 

etiladi, bu erda har bir filial rivojlanishning alternativ yo'nalishi hisoblanadi. Bundan 

tashqari, tizimning bir holatdan ikkinchisiga o'tishi (va bir nechta shunday holatlar 

bo'lishi mumkin) hatto kichik mikro-hodisaga (tebranish) ta'sir ko'rsatishi mumkin. 

Mahalliy tarixiy tadqiqotlarda chiziqli rivojlanish prinsipidan uzoqlashish va yangi 

metodologik  talablarga  asoslanib,  sinergetika  tamoyillarini  qabul  qilish 

zarur.O'zbekistonning zamonaviy tarixini o'rganishda muhim rol universal ulanish 

prinsipi, determinizm prinsipi, birlik prinsipi kabi printsiplarga ega bo'lishi kerak.  

O'zbekistonning  eng  yangi  tarixini  tadqiq  qilish  usullari  amaliy  va  kognitiv 

faoliyatida odam muayyan natijalarga erishish yo'llari, usullari va vositalari haqida 

o'ylashga yordam berolmaydi. Dastlab maqsadga muvofiqligi bilan ajralib turadigan 



inson faoliyatining o'zi metodologiyani o'zining universal xususiyati sifatida nazarda 

tutadi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  biz  insoniyat  hayotidagi  eng  muhim  o'rin  keng 

ma'noda  umumlashtirilgan  texnikalar,  uslublar  va  printsiplar  to'plami  sifatida 

tushunilgan  turli  xil  usullar  egallashi  haqida  gaplashamiz.  Men  turli  xil 

muammolarga  duch  kelaman  (hayot,  nazariy,  pedagogik,  texnik  va  boshqalar). 

Oddiy uslubiy sxemalar amaliy faoliyat uslublari sifatida insoniyat boshida paydo 

bo'lgan. Muayyan bosqichda bilish odatlarining zulmati paydo bo'ladi, keyinchalik 

-  ilmiy  bilish  usullari.  Ular  tizimlashtirilgach,  ularning  roli,  samaradorligi  va 

qo'llanilish doirasi tushuniladi, ilmiy bilimlarning metodologiyasi vujudga keladi - 

ilmiy  kognitiv  faoliyatni  tashkil  etish  va  qurish,  shuningdek  o'rganishni  o'rganish 

printsiplari  va  usullari  tizimi.  Ilmiy  adabiyotda  umumiylik  nuqtai  nazaridan  aniq 

ilmiy,  umumiy  ilmiy  va  umumiy  usullarni  ajratib  turing.  Ikkinchisiga  falsafa 

kiradi.Tarixshunoslik  ham  bilishning  universal,  ham  umumiy  ilmiy  usullaridan, 

shuningdek  tarixiy  tadqiqotning  haqiqiy  usullaridan  foydalanadi.  Ikkinchisi  ham 

umumiy  tarixiy,  ham  ixtisoslashgan  bo'lishi  mumkin.  Umumiy  ilmiy  tadqiqot 

usullari  -  induktsiya,  deduktsiya,  taqqoslash,  mavhumlashtirish,  tasniflash,  tahlil 

qilish, sintez, matematik modellashtirish usuli, kompleks va tizimli yondashuvlar va 

boshqalar.  Agar  biz  tarixiy  tadqiqot  usullari  haqida  gapiradigan  bo'lsak,  unda 

tarixiy-irsiy, tarixiy-qiyosiy va tarixiy-tipologik usullarni o'z ichiga oladi. Tarixiy-

genetik usul tarixiy dinamikani, tarixiy jarayonlar va hodisalarning ketma-ketligini, 

ularning sabab-oqibat munosabatlarini aniqlashga qaratilgan.Tarixiy-qiyosiy metod 

asoslanadi.  analogiya  kabi  umumiy  ilmiy  usul.  Tarixiy  hodisa  va  jarayonlarni 

taqqoslash vaqt yoki vertikal masshtab (diaxronik yondashuv) nuqtai nazaridan va 

fazoviy  yoki  gorizontal  taqqoslash  (sinxron  yondashuv)  nuqtai  nazaridan  kelib 

chiqishi  mumkin.Tarixiy-tipologik  metod  shunday  umumiy  ilmiy  uslubga 

asoslanadi.  muayyan  tarixiy  hodisa  va  jarayonlar  umumiy  muhim  xususiyatlarga 

asoslanib  ma'lum  turlarga  bo'lingan  holda  ologizatsiya  turi.  Tipologizatsiya  -  bu 

tasniflashning  alohida  holati;  ikkinchisida  sinflarga  bo'lish  har  qanday  asosda 

amalga  oshirilishi  mumkin.Tarixiy  tadqiqotlar  metodologiyasining  muhim 

muammolardan biri shundaki, yuqorida keltirilgan umumiy ilmiy va umumiy tarixiy 

metodlar  tarixchilar  tomonidan  ko'pincha  intuitiv,  subyektiv-individual  darajada 

turli  xil  usullarda  qo'llaniladi.  Muammoning  mohiyati  shundaki,  usulni  umumiy 

shakllantirish va uni muayyan tadqiqot vazifasini hal qilish uchun qo'llash o'rtasida 

aniqlanishi  kerak  bo'lgan  bir  qator  oraliq  aloqalar  mavjud.  Boshqacha  qilib 

aytganda, umumiy ahamiyatga ega bo'lgan usullardan foydalanish to'g'ridan-to'g'ri 

emas, balki vositachilikdir. Bundan tashqari, tarixiy faktlar yoki nazariy inshootlar 

bilan  ishlashda  ushbu  usullardan  foydalanish  tartibini,  ularning  imkoniyatlari  va 

cheklashlarini ishlab chiqish zarur.Tarixiy tadqiqotning ushbu umumiy usullari bilan 

bir  qatorda  tarixiy  bilimlarning  ixtisoslashgan  sohalarida  -  arxeologiyada 


qo'llaniladigan  usullar  mavjud.  ,  manbashunoslik,  tarixshunoslik  va  boshqalar. 

O'zbekiston  haqida  gapirganda,  turli  tarixiy  fanlar  bo'yicha  olib  borilgan 

tadqiqotlardagi nazariy va uslubiy daraja bir xil emasligini ta'kidlash kerak. 

 

O'zbekistonning eng yangi tarixini o’rganishda fanlararo yondashuvlar Jahon 



tarixi  va  O'zbekistonning  eng  yangi  tarixi  davomida  tarix  fanining  boshqa  ilmiy 

fanlar  (geografiya,  falsafa,  iqtisodiy  va  huquqiy  fanlar,  tilshunoslik  va  boshqalar) 

bilan  o'zaro  bog'liqligi  faktlari  bir  necha  bor  tilga  olingan.  Bu  O'zbekistonning 

zamonaviy  tarixiga  to'liq  taalluqlidir.  Bundan  tashqari,  biz  tarixiy  bilimlarning 

o'zida  fanlararo  aloqalar  haqida  gapirishimiz  mumkin.  Shunday  qilib, 

O'zbekistonning eng yangi tarixi barcha tarixiy fanlar - dunyo tarixi, tarixshunoslik 

va manbashunoslik, etnologiya va boshqalar bilan bog'liq. Bugungi kunda odamlar 

ko'pincha  fanlararo  yondashuvlar  va  ularning  tarix  fanida  qo'llanilishi  to'g'risida 

gaplashishadi. Fanlararo fan - XX-XXI asrlar fanining eng muhim xususiyati. ... Bu 

zamonaviy fanning integrativ tendentsiyalari, ilmiy bilimlar birligining shakllanishi 

va ilmiy bilim ob'ektlarining o'zlari turli xil elementlar va jarayonlarning murakkab, 

bo'linmaydigan birligi ekanligi bilan bog'liq. Masalan, agar biz jamiyatning tarixiy 

bosqichini olsak, masalan, O'zbekiston tarixidagi mustaqillik davrini olsak, undagi 

iqtisodiy  jarayonlar  siyosiy  yoki  ijtimoiy  jarayonlardan  ajratilgan  holda  mustaqil 

ravishda  mavjud  emas,  agar  tarixchi  o'z  tadqiqotida  statistik  ma'lumotlardan 

foydalansa, ishonamiz. , iqtisodiy tadqiqotlar natijalariga ishora qiladi yoki madaniy 

hodisalarga taalluqlidir, keyin bu fanlararo tadqiqotlar. Bu qisman to'g'ri. Haqiqat 

shundaki,  har  qanday  tarixiy  tadqiqotlar  tabiatda  tubdan  fanlararo  hisoblanadi, 

chunki tarixshunoslik tadqiqotlaridagi voqealar va jarayonlar tarix fanining mutlaq 

vakolati doirasiga kiradigan o'ziga xos "tarixiy" xususiyatga ega emas. Tarixda ro'y 

bergan har qanday jarayonlar va voqealar tabiatga ham, odamlarning ijtimoiy yoki 

shaxsiy hayotiga ham taalluqlidir, bu ularni o'rganadigan fanlarning vakolat doirasi 

ekanligini anglatadi. Shu sababli, fan sifatida tarix boshqa fanlardan - geografiya, 

iqlimshunoslik, 

tuproqshunoslik, 

iqtisodiyot, 

psixologiya, 

tilshunoslik, 

madaniyatshunoslik,  harbiy  fanlar  va  boshqalardan  olingan  ma'lumotlardan 

foydalanishni  tubdan  taqozo  etadi.  Ammo  zamonaviy  ilm-fan  metodologiyasida 

fanlararo  yondashuvlar  metodlardan  foydalanishni  anglatadi.  bitta  fanda,  boshqa 

fanda  tadqiq  qilish  uchun  ishlab  chiqilgan.  Ko'pgina  hollarda,  bu  simbiozning 

natijasi  shunchalik  samarali  va  organik  bo'lganki, u  bir  qator  yangi,  chegara  yoki 

gibrid  fanlarni  keltirib  chiqardi.  Tabiatshunoslikda  bu  biofizika,  biokimyo, 

geokimyo,  geofizika,  bionika  va  boshqalar.  Ijtimoiy  fanlarda  bular  ijtimoiy  va 

psixologik  tilshunoslik, iqtisodiy  geografiya,  ekonometrika, iqtisodiy  psixologiya, 

etnopsixologiya,  siyosiy  antropologiya,  sun'iy  aql  nazariyasi  va  boshqalar.  Tarix 

fanida  fanlararo  sohalar  mavjud  -  tarixiy  antropologiya,  harbiy-tarixiy 

antropologiya,  tarixiy  sotsiologiya,  miqdoriy  tarix,  tarixiy  geografiya,  tarixiy 


demografiya,  tarix  falsafasi,  tarixiy  kartografiya,  tarixiy  antropometriya  va 

boshqalar. psixologiya metodlari va apparatlari, semiotika, germenevtika, imitatsion 

modellash,  statistika,  matematika,  sinergetika  va  boshqa  fanlar.  Hozirgi  zamon 

tarixida  qo'llaniladigan  fanlararo  yondoshuvlarda  og'zaki  tarix  muhim  o'rin 

egallaydi.  intervyu  usuli  asosida  -  guvohlar,  voqealar,  turli  odamlarning  mahalliy 

voqealar  va  jarayonlar,  ular  guvohlari  yoki  ishtirokchilari  bo'lganligi  yoki  o'sha 

davrning o'zi to'g'risidagi xotiralari. Ushbu usul doirasida mikro tarix rivojlanadi va 

oddiy odamlar uchun tez-tez so'z beriladi, ularning fikri odatda tarixiy tadqiqotning 

an'anaviy usullari doirasidan tashqariga chiqadi. 

 

Xulosa  qilib  aytganda  eng  yangi  tarix  kontseptsiyasi  butun  professional 



tarixchilar va boshqa ijtimoiy fanlarning vakillari tomonidan qat'iy bir ma'noga ega 

emas  -  Yevropaning  tarixiga  nisbatan  rivojlangan,  XX  asrda  jiddiy  nazariy  va 

uslubiy qiyinchiliklarga duch kelgan tarixni davrlashtirish - Yaqin tarix. O'zbekiston 

ilmiy bilimlar va akademik intizom sohasi sifatida bir qator muhim funktsiyalarni 

bajaradi:  ilmiy  va  kognitiv,  kognitiv  va  ma'rifiy,  tarbiyaviy  va  vatanparvarlik, 

prognostik, dizayn va evristik. Tarix nazariyasi, ob'ektivlik prinsipi, nomutanosiblik 

prinsipi  -  Tarix  fanida  ham  bilishning  umumiy,  ham  umumiy  ilmiy  usullari, 

shuningdek  tarixiy  tadqiqotlar  usullari  qo'llaniladi.  Ikkinchisi  ham  umumiy,  ham 

ixtisoslashgan bo'lishi mumkin. 

Takrorlash uchun savollar. 

1.O’zbekistonning eng yangi tarixi fanining  predmeti haqida ma’lumot bering? 

2.Vatan tarixining o’qitishning nazariy  va amaliy ahamiyati haqida so’zlab bering. 

3.Fanning maqsadi va vazifalari haqida ma’lumot bering. 

4.  O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  fanining    o’qitishning  metodologiyasi  haqida 

ma’lumot bering? 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 

 

1. 



Noveyshaya  istoriya  Uzbekistana:  Uchebnik  /  Pod  red.  d.i.n.,  prof.  M.А. 

Raximova. - T.: «Аdabiyot uchkunlari», 2018. – 512. 

2. 

Mustakil Oʼzbekistan tarixining dastlabki saxifalari. - Toshkent, 2000. 



3. 

Erkaev А. Oʼzbekiston yoʼli. - Toshkent: Maʼnaviyat, 2011.  

4. 

Mustaqillik:  Izohli  ilmiy-ommabop  lugʼat  //  M.Аbdullaev  va  boshqalar: 



toʼldirilgan uchinchi nashr. - Toshkent: Sharq, 2006.  

5. 


2017-2021  yillarda  Oʼzbekiston  Respublikasini  rivojlantirishning  beshta 

ustuvor yoʼnalishi boʼyicha Harakatlar strategiyasi. – Toshkent: Maʼnaviyat, 2017. 

6. 

Mustaqil  Oʼzbekiston  tarixi.  Masʼul  muharrir  А.Sabirov.  -  Toshkent: 



Аkademiya, 2013. 

7. 


Noveyshaya  istoriya  Uzbekistana.  Rukovoditelʼ  proekta  i  redaktor: 

M.А.Raximov. - Toshkent: Аdabiyot uchqunlari, 2018. 



 

Download 337.66 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling