Mustaqil ta’lim mazmuni va mavzulari mustaqil ishni tashkil etishning shakli va mazmuni: Ma’ruzani tinglay olish

---

MUSTAQIL TA’LIM MAZMUNI VA MAVZULARI
1. Mustaqil ishni tashkil etishning shakli va mazmuni:
1. Ma’ruzani tinglay olish. Oliy o‘quv yurtda ma’ruza jarayonida talabalardan ma’ruzachini
diqqat bilan tinglash, fikr yuritish va eshitganlarini yozib borish (matnlashtirish) talab etiladi. Fikrni bir
joyga to‘plab, diqqatni ma’ruzachi bayon qilayotgan masalaga safarbar qilish, faollik ko‘rsatish
bilangina ma’ruza mazmunini to‘g‘ri tushunish, bilish va anglab o‘zlashtirish mumkin. Talaba o‘quv- 
biluv maqsadini aniq tasavvur etib, ma’ruzaga oldindan tayyorlanib kelsa (oldingi ma’ruzada bayon
qilingan masala – materialni ko‘rib, darslikdan yangi mavzuni o‘qib kelsa), ma’ruzachi bayoniga o‘z
fikrlarini to‘plab, to‘la safarbarlik bilan tinglay oladi. Buning uchun talabada ma’ruzani tinglashga
kuchli motiv mavjud bo‘lishi lozim. Talaba ma’ruzani tinglash jarayonida asosiy tushunchalar, muhim
g‘oyalarni o‘z daftariga yozib borishi kerak, bunda ham eshitish, ham ko‘rish, ham harakat xotirasi
ishlaydi, faoliyat asosida bilim o‘zlashtiriladi.
2. Ma’ruzani yozib olish. Har bir ma’ruza mazmuni (jarayoni)da quyidagilar bo‘ladi:
ma’ruzaning asosini tashkil etadigan muhim g‘oya; muhim g‘oyani asoslash, juz’iy xulosalar; qisqa
muddatli pauzalar; ta’riflar, tamoyillar, tushunchalar. Ma’ruzani matnlashtirayotganida talaba asosiy
g‘oya, muhim masalalar, asosiy tushunchalar, tamoyillar, ta’riflar, xulosalarni o‘z daftarida qayd etib,
yozib borishi kerak. Ma’ruza jarayonida professor-o‘qituvchi shu xil joylarni ovozini o‘zgartirish, nutq
tempini kamaytirish bilan ajratib beradi, e’tibor berib tinglansa, zarur joylarni yozib olish imkoni
bo‘ladi. Yozib olish paytida ma’lum tartibga amal qilinsa (ma’ruzaning muhim masalalari; fakt, dalil,
ta’rif, xulosalar; savol-javoblar, mulohazalar), tinglash jarayonida asosiy narsalarni ajrata olish
malakasi hosil bo‘ladi.