Нефт ва газ тупламларини L на клл a11иiiiи ва бузилиши 7Л. Нефт ва газ т тшамларини шаклланиши


Download 46.5 Kb.
Sana15.02.2023
Hajmi46.5 Kb.
#1199079
Bog'liq
2-qism 7-bob


7- боб
НЕФТ ВА ГАЗ ТУПЛАМЛАРИНИ L НА КЛЛ A11ИIIIИ ВА БУЗИЛИШИ 7Л. Нефт ва газ т^тшамларини шаклланиши
Нефт ва газ узига хос бир шароитда ма’лум бир геотузилма иchида тупланиб турли тоифадаги нефтгаз тупламлари шаклланади (II кием 8-бобга каранг). И.М.Губкин (1934) бирламchи ва иккиламchи нефтгаз уyuмларини ажратди.
Бирламchи уyuмларнинг шаклланиш механизми анchа содца. Ya’ни, улар бирламchи мигрatsiya жараёнида углеводородлар нефтгаз хосил кила олувchи она катламлардан бошка катламларга сизиб chикиб, коллектор катламлари буйлаб мигрatsiyaси натижасида туткиchларга йигилиб уyuмлар х,осил килади.
К,атлам иchида булиши мумкин булган лотерал' мигрatsiya жараёни жуда киchик киyaликда хам (1км га 1-2 м баландлик) содир булади. Албатта киyaлик кагта булганда ундаги мигрatsiya жараёни жадал холатда кеchиши мумкин.
Нефт хосил кила олувchи она жинслар хамда коллекторларнинг куламига караб ва катламдаги термо- барик хусусиyaтларини назарга олганда углеводородлар¬нинг бир жойдан бошка жойга куchиш жараёни-уларнинг седиментatsiон сувларда эриган холларида х,амда нефт томchилари ва газ пуфакchалари х,олида содир булиши мумкин ва туткиchлар мавжуд булган вазиyaтда йигилиб нефт ва газ уyuмларини хосил килади.
Тадкикотchиларнинг фикриchа ер ости сувларининг бушаниш жойида палеопезоминимум хосил булади. Ya’ни сувлар катламдан chикиб кетиши эвазига уларнинг пезометрик даражаси пасаyaди. Шундай холагда сувларда эриган углеводородларнинг эришлик шароити ёмонлашади ва эритмада углеводородларнинг ажралиб chикиш шароити пайдо булади. А.А.Карцев фикриchа филтрatsiон самара- нинг ортиши 10 млн. йил давомида 6 марта узгариши мумкин экан.
Алох,ида нефт ва газ томchилари, пуфакchалари сув эритмасида мавжуд булган холларда улар хдракат давомида бир-бири билан бирлашиб туплам х,осил кила бошлайди. Бунинг натижасида окимли мифatsiya жараёнининг yuзага келиши кузатилади ва уyuмларнинг турли синфлари шаклланишига олиб келади.
Бирламchи уyuмлар косил булишида комплекс иchи лотерал мифatsiyaси катта рол уйнаса, иккиламchи уyuмларнинг шаклланишида бузилмалар ва ёриклар орасида битта формatsiyaдан бошка стратифафик фомatsiyaга утиш имконини берадиган вертикал мифatsiya- ллр асосий рол уйнайди.
Горизонтал мифatsiya жараёни йулида тусик пайдо булган х,олатларда углеводородлар узига йул топиб, вертикал мифatsiya билан кушилиб натижасида турли т>ткиchларда йигилиб иккиламchи нефтгаз уyuмларининг шаклланишига олиб келиши мумкин. Бундай х,олатларда мифatsiya боскиchма-боскиch давом этиши ва бир турдан иккинchи турга утиши мумкин.
Ба’зи нефтгазли облает ва провинциyaларда нефт катламлари ва сув катламлари вертикал кесим буйиchа кетма-кет уchраши мумкин экан. Бу х,олатнинг текшири- лиши шуни курсатдики, гидродинамик фаол жойларда шундай нефт ва сув катламларининг алмашинуви содир булар экан. Бунда ма’лум катламларда углеводородлар сув билан yuвилиб, улар урнини катламда сув эгаллаши содир булар экан. Бунга далил сифатида асосан, уша сувли катламларда углеводородлар колдигининг уchрашидир.
Осилган уyuмлар, х,амда синкликалларда мавжуд уyuм¬ларнинг шаклланиш механизми х.ар бир геологик, текто¬ник ва ушбу турдаги нефтгаз уyuмларининг шаклланиши шароитининг узига хослиги билан тушунтирилади. Chунки упарни бошка турдаги уyuмларниш шаклланиш шароитла- рини бел гилаб берувchи конуниyaтлар мажмуасига киритиб булмайди. Бундай уyuмлар кам уchрайди ва шу сабаб булса керак, кам урганилгандир.
Нефт ва газ тупламини шакллантирувchи ба’зи омиллар геологик вакт утиши билан унинг бузилишига олиб келиши мумкин.
Тектоник харакатлар • углеводородларнинг мифацнya- си ва бир жойда тупланишига хизмат килган булса, уларнинг фаоллашиши нефтгазли катламларнинг бузили¬шига олиб келади. Натижада коннинг бир кисми, ба’зан эса унинг мутлако йук булиб кетиши содир булади. Диф-фузиya жараёни углеводородларнинг тупланишига хизмат килса, ба’зида уларнинг (айникса газнинг) таркдлиб кетиши уchун хизмат к,илади.
Аксариyaт холларда углеводород тупламларининг бузилишига туткиchнинг оchилиши, эрозион, геокимёвий, биокимёвий жараёнлар, гидродинамик (гидрогеологик) омиллар хам хизмат килади. Буларга нефтнинг газдан ажралиши (дегазatsiya) хамда коллекторларнинг куchли метаморфизми, айникса бу жараёнга катта chукурликд^ги нефт ва газ уyuмларини йук килиб yuбориши мумкин.
Тузилмаларнинг пайдо булишини палеотектоник тахлили асосида урганиш шуни курсатадики, ба’зи холларда айрим тузилмаларнинг ма’лум бир даврда оchилиб колиши ундаги нефтгаз уyuмларининг бузилишига олиб келади. Бундай холатни аксариyaт конседиментatsiон тузилмаларда кузатиш мумкин. Туткиchнинг оchилиб колиши натижасида ундан углеводородлар ок,иб chик,иб кетади ва шу жараёнда унинг окиб chикиш йулида yaнги туткиchлар мавжуд булмаса, кон йук булиб тарка. иб кетади. Бундай холларда нефтнинг енгил фракциyaл&ри бугланиб кетади ва ундаги огир фракциyaлари, жумладан битум ва асфалтлар колади (II кием 2-бобга каранг).
Мисол тарикасида Канададаги Атабаска битум конини келтириш мумкин. Бу кондаги битум захираси .50- 75 млрд. гоннани ташкил этади. Бундай конлар Рус платформасида (Татаристон), Турон плитасида (Узбекис¬тон) \ам уchрайди. Бу ерларда нефтнинг колдик махсулоти сифатида битум (асфалт) уyuмлари мавжуд. Нефт-сув ва газ-сув chизиии зонасида хам нефт ва газларнинг
206
оксидланиш жараёни кеchади. Ер ости сувларидаги мавжуд сулфатлар сулфид х.осил килувchи бактериyaлар иштиро- кида уyuмларни емириши мумкин. В.А.Соколовнинг хисоб- ларига к,араганда 1 г метанни йук килиш уchун 6 г сулфат керак булар экан.
Углеводородларнинг емирилиш жойларида олтингу¬гурт водороди ва эркин олтингугурт тупламлари хосил булиши мумкин экан. Нефггаз конларининг емирилиши натижасида иккиламchи конларнинг хосил булишини Фаргона ботиклигидаги Шурсув, Рарбий Украинадаги Борислав, Fap6nft Туркманистондаги Chелекен озокерит конлари мисолида х,ам кузатиш мумкин.
Нефт уyuмларининг бузилишига аксариyaт гидродина- мик омил хам хизмат килади. Бу холат купинchа yaссиси- мон шаклга эга булган антиклинал тузилмаларда кузати- ЛИШИ мумкин.
Нефт ва газ конлари инфилтрatsiон х,авзага мансуб б>лган холда, айникса газ конларида газнинг сувда куп микдорда эриши ва унинг эриган х,олда сув билан бирга ок.иб chиклб кетиши коннинг бузилишига олиб келади. Шундай килиб эллизион сув тарзи мавжуд булган х,олатда нефт ва газ уyuмлари хосил булган булса, инфилтрatsiон сув тарзидан мавжуд коннинг бузилиши мумкин экан. Купгина эпигерцин платформаларига мансуб конларда уyuмларнинг окиб chикиб кетиши натижасида бузилиш жараёнини х,озирги кунда х,ам кузатиш мумкин.
Углеводород уyuмларининг жуда катта chукурликка тушиши, унинг метаформизмга уchрашига х,амда парchала- ниб кетишига олиб келиши мумкин. АКШпаги ба’зи кудукларда топилган фафит углеводордларнинг парchалани- шидан хосил булган охирги махсулот деган фикр хакикатдан йирок булмаса керак.
Download 46.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling