Og‘zaki adabiy nutq

OG‘ZAKI ADABIY NUTQ

• Hozirgi o‘zbek
• adabiy tiliga

• XX asrning
• 30-yillaridan
• hozirgacha
• bo‘lgan
• davr tili kiradi

Hozirgi o‘zbek adabiy tili

• to‘g‘ri talaffuz me’yorlariga,
• eshitish orqali idrok qilishga
• tayanadi.
• Bu shaklning
• moddiy-material asosini
• fonetik birliklar
• (nutq tovushlari, urg‘u,
• ohang, melodika, pauza,
• tembr, ritm, temp)
• tashkil etadi

• og‘zaki shakl

• yozma shakl

• yozuv sistemasiga hamda shu sistema birliklarini (grafemalarni, orfogrammalarni) ko‘rish va o‘qishga asoslanadi. Yozuv sistemasi, ma’lumki, grafika, orfografiya va punktuatsiya kabi komponentlardan tarkib topadi, demak, uning moddiy-material asosini optik-grafik vositalar tashkil qiladi.

• fonetik-fonologik

• o‘zbek milliy
• tilning yuqori bosqichi

• leksik-semantik va
• grammatik jihatdan
• me’yorlashtirilgan

• U milliy tilga zid
• qo‘yilmaydi

• undan boshqa
• tizim ham emas

• Text

• balki shu milliy tilning tartibga
• solingan bosh ko‘rinishi, хolos.

• Hozirgi o‘zbеk
• adabiy tili

• ADABIY
• TIL

• dialеkt

• shеva

• jargon va argolarni

• Text

• ADABIY
• TILDAN

Dialekt

• umumхalq tilining ma’lum etnik guruhga mansub ko‘rinishi:

• qipchoq dialekti

• o‘g‘uz dialekti

• qarluq-chigil-uyg‘ur dialekti

• mahalliy dialektning
• fonetik, leksik, grammatik umumiylikka ega bo‘lgan, bir yoki bir necha qishloqni o‘z ichiga oluvchi kichik bir qismi, guruhi.

• Sheva

Dialekt va shevalar adabiy tildan quyidagicha farqlanadi:

• yozma shakli mavjud: u ma’lum me’yorlarga bo‘ysundirilgan yozuv sistemasiga (adabiy-orfograik yozuvga) asoslanadi

• qo‘llanishi hududiy jihatdan chegaralanmaydi

• хalq ta’limi, matbuot, radio-televideniye, ilm-fan, ma’muriy-idoraviy hujjatlashtirish ishlari olib boriladi; qonun, farmon va qarorlar shu tilda e’lon qilinadi.

• a) adabiy til

• b) adabiy tilning

• d) adabiy tilning

• adabiy tilda davlat ishlari-

• millatning barcha vakillari
• uchun umumiydir

DIALEKT VA SHEVALAR

• millat tarkibidagi etnik guruhlarning har biri
• uchun alohida-alohida bo‘ladi

• alohida adabiy-orfografik yozuv yo‘q

• hududiy jihatdan chegaralangandir

• rasmiy, matbuot va davlat
• ishlarida qo‘llanmaydi

DIALEKT VA SHEVALAR

• DIALEKT VA SHEVALAR
• millat tarkibidagi etnik guruhlarning har biri uchun alohida-alohida bo‘ladi
• alohida adabiy-orfografik yozuv yo‘q
• hududiy jihatdan chegaralangandir
• rasmiy, matbuot va davlat ishlarida qo‘llanmaydi

• ma’lum ijtimoiy guruhlarga, masalan, o‘g‘rilarga, sportchilarga, talabalarga yoki savdogar-chayqovchilarga хizmat qiladigan yasama “til”

• “yasama til”

• peyorativ sema (kamsituvchi konnotatsiya)

• argo termini ma’nosida esa peyorativ sema yo‘q

• Jargon va argolar-