Optimiallashtrish masalasinig qo‘yilishi reja: Asosiy tushunchalar va ta’riflar; Optimallashtirish masalasining qo‘yilishi

---

TEMA-8.OPTIMIALLASHTRISH 
MASALALARI. 
OPTIMIALLASHTRISH MASALASINIG QO‘YILISHI
 
Reja:
1. Asosiy tushunchalar va ta’riflar; 
2. Optimallashtirish masalasining qo‘yilishi 
 
8.1.ASOSIY TUSHUNCHALAR VA TA’RIFLAR 
 
Optimum so‘zi, eng yaxshi mazmunini beradi. Optimallashtirish - bu 
insonning optimumni, ya’ni, eng yaxshi shart-sharoitlarni aniqlash maqsadida 
qilgan xatti-xarakatlaridir. 
Optimallashtirish – bu kimyoviy jarayonni amalga oshirishning eng yaxshi 
shartlarini topish protsedurasi.
Optimallashtirish - bu mavjud sharoit uchun ichki imkoniyatlardan foydalanib 
eng yaxshi natijalarga erishish (optimumni aniqlash) maqsadida amalga 
oshiriladigan faoliyat yunalishi, xatti-xarakatdir. Har qanday optimallashtirish 
masalasini yechish dastlab undan kuzlangan maqsadni aniqlashdan boshlanadi, 
yag’ni optimallashtirish obyektiga (jarayon, qurilma, texnologik liniya va x.) 
kursatiladigan talablar majmui shakllantiriladi. Urganilayotgan jarayon odatda bitta 
kattalik bo’yicha (uning eng katta yoki eng kichik qiymatlari buyicha) 
optimallashtiriladi, masalan, «xom-ashyoni belgilangan sarfi buyicha mahsulotning 
maksimal chiqishini ta’minlash» yoki «mahsulotni belgilangan miqdori uchun 
xom-ashyoning zaruriy minimal sarfini aniqlash» va x.
Optimallashtirish masalasini qo‘yilishida optimallashtirilayotgan tizimni 
miqdoran baholash imkoniyatiga ega bo‘lishimiz kerak. Bu tizimning xar xil 
sharoitlarda ishlaganda bir-biriga solishtirish imkonini beradi vag u optimallik 
kriteriysi deb ataladi. Odatda optimal sharoitlarga optimallik kriteriysining eng 
katta yoki eng kichik qiymatlari to‘g‘ri keladi. Masalan, optimallik kriteriysi 
olinayotgan maxsulotning tannarxi bo‘lsa, unda optimal sharoit bo‘lib tannarxning 
eng kichik qiymati to‘g‘ri keladi.
Optimallashtirish masalasini yechish uchun quyidagilar zarur: 
- optimallik mezonini shakllantirish; 
- optimallashtiriladigan o’zgaruvchilarni tanlash; 
- optimallik mezoni qiymatini aniqlashning aniq usulini amalga oshirish (sonli 
yoki tajribaviy-statistika).
Optimallashtirish masalasini qo‘yilishida optimallashtirilayotgan tizimni 
miqdoran baholash imkoniyatiga ega bo‘lishimiz kerak. Bu tizimning xar xil 
sharoitlarda ishlaganda bir-biriga solishtirish imkonini beradi va u optimallik