O‘zbek dialektologiyasi fanidan 21-22- amaliy mashg‘ulotlar Mavzu


Download 38.01 Kb.
bet1/4
Sana28.10.2021
Hajmi38.01 Kb.
#169006
  1   2   3   4
Bog'liq
21-22-amaliy mashgulot (1)


O‘zbek dialektologiyasi fanidan 21-22- amaliy mashg‘ulotlar

Mavzu: Sheva so‘zlarini mavzuiy guruhlarga bo‘lib o‘rganishning talqini.

Mavzu bo‘yicha glossariy: dialektal matnlarni mavzuviy guruhlarga bo‘lish me’yori, mavzuviy guruh tushunchasi.

Maqsad: Talabalar sheva matnlarining mavzuviy guruhlariga bo‘lish me’yorini egallashi va amaliy tahlil qilishi.

TOPSHIRIQLAR

1. Sheva so‘zlarining mavzuviy guruhlariga bo‘lish me’yoriga amaliy yondashish.

2. O‘z shevangizdagi matn asosida so‘zlarni ma’noviy guruhlarga ajratish.

Sheva so‘zlarining mavzuviy guruhlariga bo`lish meъyori deganda: 1) tanlangan so`zlarning bir mavzu doirasida ishlatilishi; 2) bir umumiy ma’nosi bilan bir-biriga bog‘langanligini anglatadi.

Sheva so`zlarini mavzuviy guruhlari deganda quyidagilarni ko`rsatish mumkin:

Oziq-ovqat nomlarini ifodalovchi so‘zlar: a) oziqa mahsulotlari nomlari; b) ovqat nomlari. 2.Hunarmandchilikka oid so‘zlar. 3. Dehqonchilikka xos so‘zlar. 4. Chorvachilikka oid so‘zlar. 5.

uy-ro`zgъor buyumlarining nomlari. 6. Ovchilikka xos so‘zlar. 7. Baliqchilikka xos so‘zlar. 8. Binokorlikka xos atamalar. 9. Onomastik so‘zlar. 10. Kiyim-kechak nomlarini ifodalovchi so‘zlar. 11. Bog`bonlikka oid so‘zlar. 12.Qarindosh-urug‘ nomlarini anglatuvchi so‘zlar. 13.Atoqli otlar(kishi ismi, toponim, zoonim, fitonim, etnonim va sarlavha, asarlarning atab qo`yilgan nomlari)ga oid so`zlar.

Shevalarda qo`llanuvchi dialektal so`zlarning semantik (ma`noviy) guruhlari ko`p:

1. Oziq-ovqat nomlarini ifodalovchi so‘zlar: 1) ozuqa mahsulotlari nomlari – g‘alla, bug`doy, arpa, un, no`xot, guruch; 2) ovqat nomlari: bo`rsiq (mog‘orlab qolgan non), nishnlכּ, singcha (qizarib, singib pishgan non), jutum (yeyish mumkin bo‘lgan narsa), piyova,sh, laxchatoppa, g`ilvindi, chalop singarilar.

2. Dehqonchilikka xos so‘zlar: sanga (ko`p bosilgan yer), jəbiz (qotib qolgan yer), o`rpang (ekilmagan yer), oq ərъq, bəqləjn, shah arъq, mla, qvq, ashkədi, bugъdy // biydəy, djoxrъ, qzlcha, kəsek, chopiq, bъdъrng, suvma, əriqchi, əriqoqsoqol, məhrim, chigъirchi, chakboshi, suvmirchi, ovandozchi, syvjugъur, uvatchi, loppək.

3. Chorvachilikka oid so‘zlar: כּt//at, sъgъr, ъnek, qoy, yechkъ, tuye, xotuk, təyxər, qulun, tuye, aygъъr, biyə, uloq, bəytəl, buzoq, bъzə: // bъzgъ, nvvs, mlxna, ulov, loъk (erkak tuya) va boshqalar.

4. Uy-ro`zgъor buyumlarining nomlari: ləgən, səndugъ, pəqъr, teshə, xurma, gъalvъr, chvlъ, tushk, blъsh, lacha, chpqъ, panshaxa va boshqalar.

5. Ovchilikka xos so‘zlar: tor, tuzq, qpqn, ura (ov urasi), temir qpqn, keyez, qarmכּq, v ora, sanchqы singarilar.

6. Baliqchilikka xos so‘zlar: sazan, zogъara, qarmq, sanchqы, laqqa, zgъara balыq, laqqa baliq, chavaq, chortan balыq kabilar.

7.Binokorlikka xos atamalar: bosagъa, chəlduvər, durədgər, spqn, dəqvъz, tchə, sinch, ustun, sarrv, xərъ, pydevr, pytesha, qasava, ravaq, morъ, yolək, tkchə singarilar.

8.Bog`bonlikka oid so‘zlar: shkm, yer tk, bdm, qalamcha (yosh nihol), bt (bogъli joy), bgъdr (bogъ egasi, bogъli joy) singarilar.

9. Onomastik so‘zlar: Mamasdыq, Toshmat, Eshmat, sha::r, dacha, sъynъm, checha, Qaynaquvdi va boshqalar.

10.Kiyim nomlari: gupicha, koynəy // koynək,, lzim, orama kamzul, orama chpn, chpon, chakmon, qalpgъ, jelak, maxsi-kvush, pəyp //pəyp kabilar.

11.Qarindosh-urug‘ nomlari: əyə, enə, kəttə enə, əməki, chevara, devara, mm, inim, bola, tgъə, tgъəvəchə, qayni, qayinsingil, qaynnə, qayin ukə kabilar.

12.Hunarmandchilikka oid so‘zlar: sinch, blr, sqqa, pytesha, əmbir, qoъl teshə, koъtərmə (ogъir narsani koъtarib beruvchi asbob), mch, təqə, təqəchi, dəs-kələ, mvit,mlə, lapagъ(kuvacha), shaytn (toъgъrilikni koъrsatuvchi asbob),qubba, chəchъq, kəshtə (materiallarga gullar tikilib, uyning devorlariga osib qoъyiladi).

13.Atoqli otlar(kishi ismi, sharifi, toponim, zoonim, fitonim, etnonim va narsa, sarlavha, asarlarning atab qo`yilgan nomlari)ga oid so‘zlar: Elshd - Elshod, Məmərəim - Mamaraim, Məməsdiq - Mamasodiq, Mlguzər - Molguzar(aslida Morguzar), Qaynaquvdъ - Qaynaquvdi(guzar), Qayrabsollъ - Qayrabsכּldi(qishloq) va boshqalar.




Download 38.01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling