O’zbekistan Respublikasi Joqari ha’m Orta Arnawli Bilimlendiriw Ministrligi

O’zbekistan Respublikasi Joqari ha’m Orta Arnawli

Bilimlendiriw Ministrligi

A’jiniyaz atindag’i No’kis Ma’mleketlik Pedagogikaliq Instituti

“Sirtqi bo’lim” fakulteti
“Pedagogika ha’m psixologiya” qa’nigeliginin’
4 - B kurs talabasi Redjepova Madinanin’
“Salistirma pedagogika” pa’ninen
“Italiya bilimlendiriw sistemasi”
temasinda

O’z Betinshe jumisi

Orinlag’an: Redjepova Madina

Qabillag’an: Orazimbetov Shing’isbek

Tema : Italiya bilimlendiriw sistemasi

Joba :

1. 
   Italiya bilimlendiriw sistemasinin’ rawajlaniwi
   

2. 
   Mektepke shekemgi bilimlendiriwi ha’m mektep bilimlendiriwi
   

3. 
   Joqarg’i ta’lim.Universitetler.
   

Italiyadaǵı zamanagóy xaliq bilimlendiriw sisteması XIX ásirdiń 2-yarımınan payda bola baslaǵan. 1859 jılda 6 -9 jas daǵı balalardıń májburiy tálimi haqqindag’i nızam (Kazati nizami) qabıl etilgen edi. Italiyada 6 -14 jasdaǵı balalar ushın májburiy 8 jıllıq tálim engizilgen. Mámleket mekteplerine, tiykarlanıp, diniy shólkemler támiynatında menshikli mektepler de bar.Xalıq bilimlendiriwi sistemasına tómendegiler kiredi: 3-5 jaslı balalar ushın májburiy bolmaǵan mektepge shekem tárbiya mekemeleri, májburiy mektepler (6 - 11 jaslı balalar ushın 5 jıllıq baslanǵısh hám 3 jıllıq orta mektep), májburiy mektep negizinde orta ulıwma bilimlendiriw hám óner bilimin beretuǵın tolıq orta ulıwma bilimlendiriw mektep litseyleri (5 jıl tálim beretuǵın usı oqıw ornin pitirgenler universitetke kiriw ruxsatın aladı ), orta pedagogik oqıw orınları (baslanǵısh mektep muǵallımlerın tayarlawshı 4 jıllıq oqıtıwshılar institutları hám mektepke shekemgi tárbiya mákemeleri tárbiyashilarin tayarlawshı 3 jıllıq pedagogik mektepleri), óner oqıw orınları (maman jumısshılardı tayarlawshı 3 jıllıq óner institutları, orta texnika maǵlıwmatlı xızmetkerlerdi tayarlawshı texnika institutları ), orta kórkem hám muzıka oqıw orınları, joqarı oqıw orınları (universitet hám joqarı mektepler).

Italiyada 27 universitet, 50 den artıq mámleket hám menshikli joqarı mektepleri hám de menshikli universitetler bar. Iri universitetleri: Bolonya universiteti, Rim universiteti, Neapol universiteti, Milan, Genuya hám basqa qalalardaǵı universitetler. Italiyada 150 iri kitapxana, atap aytqanda, Rimda 31, Milanda 19, Neapolda 19, Florensiyada 9, Turinda 6 kitapxana bar. 170 ten artıq muzey hám súwret galereyaları bar.Eń ataqlıları: Rimdag’i Milliy muzey, Julia muzeyi hám villasi, Bargeze muzeyi hám galereyası, áyyemgi kórkem óner galereyası, zamanagóy kórkem óner milliy galereyası, Florensiyadag’i Milliy muzey, arxeologiya muzeyi, súwret galereyası (atap aytqanda, Uffitsi galereyası ), Messina, Neapol, Palermo, Peruja, Venetsiyadag’i muzeyler.
Izertlewler Milliy Keńesi (1923) atom energiyası máselelerinen tısqarı barlıq pán tarawların basqaratuǵın hám oǵan basshılıq etetuǵın tiykarǵı mámleket shólkemi bolıp tabıladı. Oǵan ilimiy izertlew institut hám izertlew orayları, laboratoriyalar boysinadı. Keńes Italiyanıń xalıq aralıq ilimiy baylanısların ámelge asıradı. Atom energiyası Milliy komiteti atom energiyası salasındaǵı izertlew jumısların basqaradi. Italiyada bir neshe akademiya, atap aytqanda, Dei Linnei milliy akademiyası, Milandag’i tábiyiy pánler hám ádebiyat akademiyası (1803), Palermo, Turin, Rim va basqa qalalarda Medicina Pánler akademiyasilari bar.
Universitetler qasında ilimiy mákemeler isleydi. Yadro fizikalıq milliy institutı mámlekette sol tarawda alıp barılatuǵın barlıq izertlew jumısların birlestiredi. 20 dan artiq institutda awıl xojalıǵı pánleri tarwida izertlewler alıp barıladı. Den sawlıqtı saqlaw ministrligi biologiya ximiya, farmakologiya, gigiyena hám basqa tarawlardaǵı jumislardi qadag’alap turadı. Italiyada ayırım xalıq aralıq izertlew orayları - Neapolda Genetikalıqa hám biofizika institutı, Triyestda Teoriyalıq fizika orayı, Udineda Mexanika orayı, Isprada Yadro izertlewleri orayı bar.
Italiyada derlik hár bir bala mektep ómiriniń tómendegi basqıshlarınan ótedi:
Skuoladell ' infanziya (yakiskuolaona, asilo)- kúndiz úyde bolatug’in hesh kim bolmaǵan balalar ushın shólkem. Ápiwayı etip aytqanda, balalar baqshasi. Bul jerge 3 jastan 5 jasqa deyingi balalar keledi. Bunday " mektepler" mámleket tárepinen de, shirkew tárepinen basqariliwshi yamasa menshikli bolıwı múmkin. Balalar tálim tiykarların aladı - olar oqıw, jazıw hám sanawdı úyrenedi.
Skuola elementar (yakis cuola primaria)- baslanǵısh mektep, bul tálim 5 jıl dawam etedi. Bul waqıt ishinde balalar italyan hám ingliz tillerin, tariyx, geografiya, matematika, muzıka hám hátte katolik tiykarların úyrenediler. Biraq, aqırǵı ıntızamnan waz keshiw múmkin.
Skuola ǵalaba xabar quralları (yakiskuolasekundiyadi 1 grado)- orta mektep. Ulıwma alǵanda, Italiyada orta bilim beriw 2 basqıshqa bólinedi hám skuola media olardıń birinshisi bolıp tabıladı. Bul jerda 11-13 jaslı balalar baslanǵısh mektepte oqıǵan pánlerin oqıtıwdı dawam ettiredi, lekin olarǵa ekinshi til qosılıp atır hám sabaq saatları kóbeyip atir. 3 jıllıq oqıwdı tamamlaǵannan keyin, bolajaq pitkeriwshiler imtixan tapsırıwı hám media litsenziyası diplomın alıwı kerek.
Skuola superiore (yakiskuolasekundiyadi 2 grado)- Bul orta mekteptiń ekinshi basqıshı, ol 2 jılǵa qaraǵanda kóbirek dawam etedi skuola ǵalaba xabar quralları, hám málim ilmiy tájriybege iye. Bul klassik licey bolıwı múmkin, ol jaǵdayda tiykarǵı itibar latin hám grek tillerin úyreniwge, kórkem yamasa muzıkalıq bag’darg’a iye liceyge, ekonomikalıq yamasa texnikalıq liceyge hám taǵı basqa. Ulıwma alǵanda, óspirim 14 jasqa kelip, keleshekte kim boliwi haqqında qarar qabıllawı kerek. Biraq, licey baǵdarın tańlaw universitet hám kásip tańlawdan júdá parıq etiwi múmkin.Ulıwma bilim beriw mektebiniń finali - diplom menen, siz universitetke kiriwińiz múmkin.
Italiyada oqıw jılı
Italiyalıqlar sentyabr ayınıń ekinshi yarımında oqıwdı baslaydı hám oqıw jılı iyun ayında tamamlanadı. Dem alıw kúnleri (kóbinese 23 dekabrden 6 yanvarǵa shekem) hám (mart yamasa aprel aylarında ) katoliklardin’ eki úlken bayramına tuwrı keledi. Yanvar hám iyun aylarında oqıwshılardıń ata-analarg’a "pagelle" dep atalǵan - balalarınıń esabat kartaları beriledi.
Italiyada mektep oqıwshısınıń kúndegilik jumısı biziń kishi watanlaslarımızdıń kúndegilik jumısınan onsha parq etpeydi. Sabaqlar anıq 8 yamasa 8:30 da baslanadı. Ayrim mekteplerde ata-analardıń óz perzentlerinin’ shembi kúni oqıwın yamasa bes kún menen sheklewin ózleri sheshedi. Ekinshi halda, mektep kúni 16 :30 da tawsıladı.Biraq Italiyada biziń túsinigimizge kóre, ata-analardıń jiynalisi joq - hár bir ata -ana oqıtıwshı menen aldinnan ushrasadı hám balanıń tabısı tek júzbe -júz talqılaw etiledi.
Hár jılı sırt elde joqarı maǵlıwmat alıwdı qáleytuǵınlar sanı artıp baratır hám Italiya kóbinese shet ellik abituriyentler diplom alıw ushın baratuǵın mámleketler dizimine kiredi. Italiyada tálim sisteması universitetlerge salıstırǵanda qanday islewi hám basqa mámleket puqarası bul jerde qalay etip joqarı maǵlıwmat alıwı múmkinligi haqqında. Italiyada tálim sisteması jıllar ótiwi menen ózgerip baratır hám házirde basqa reformalar ciklınan ótpekte, onıń maqseti mámlekette tálim dárejesin jaqsılaw jáne onı Evropa standartlarına maslastırıw bolıp tabıladı.
Italiyada tálim mámleket minstirlikleri tárepinen qattı qadaǵalaw etiledi. Bilimlendiriw Ministirligi ǵárezsiz túrde barlıq mektep oqıw programmaların islep shıǵadı hám barlıq dárejedegi materiallıq bazanı támiyinleydi, oqıtıwshılardı tayarlaw sapasın qadaǵalaw etedi hám mámleket shólkeminde oqıtıwshı lawazımın iyelewdi qálegenler ushın tańlaw sınaqların quraydı. Joqarı oqıw orınları keńlew avtonomiyaǵa iye hám óz oqıw programmaların jazıwı múmkin. Mámleket, sonıń menen birge, menshikli mekteplerde oqıtıw procesin qadaǵalaw etedi hám ol jerde alınǵan bilimlerdiń sapasın tekseredi.Italiya bilimlendiriw tarawında jetekshi esaplanbasa -da, bul ózlerin muzıka, dizayn yamasa su’wretke baǵıshlamaqshi bolǵanlar ushın ideal mámleket.
Mektepke shekemgi bilimlendiriw
Italiyada mektepke shekemgi tálim májburiy emes hám statistikalıq maǵlıwmatlarǵa kóre, za’rur jaǵdayda : mámlekette tayarlıq tálim mekemeleri taniqli. Mektepke shekemgi tálim mekemeleri sanı boyınsha Italiya Evropada aqırǵı orınlardan birin iyeleydi. Bul halatqa balalardı úyde tárbiyalawdıń ázeliy dástúrı menen anıqlama beriledi.Biraq házir kóp hayallar er adamlar menen teń tiykarda isleydi hám tuwıw demalısı tek 5 ay dawam etedi. Házirgi jaǵday 2009 jıldan berli Italiyada shańaraqqa tiyisli balalar baqshalari jaratıw ámeliyatı keń qollanılıwına alıp keldi. Olarda oqıtıw júdá qımbat, biraq kópshilik ushın bul birden-bir jol.Shańaraqqa tiyisli balalar baqshasin ashıw ushın bolashaq oqıtıwshı pedagogikalıq maǵlıwmatqa ıyelewi hám sabaqlar ótkeriletuǵın ımaratlar qawipsizlik standartlarına muwapıq bolıwı kerek.

Ayrim mámleketlik mektepke shekemgi tálim mekemeleri ata –analarg’a balalardı u’yinenen balalar baqshasina óz transportında jetkizip beriwdi usınıs etedi, bul azanda waqtın sezilerli dárejede tejeydi. Mektepke shekemgi tálim mákemeleriniń tálim programması tómendegilerge qaratılǵan :

átiraptaǵı dúnya menen tanısıw ;
jámáátke iykemlesiw;
sóz baylıǵın bayıtıw hám ritorikani iyelew;
balanıń fizikalıq rawajlanıwı ;
shet tiliniń tiykarǵı bilimlerin iyelew;
ǵárezsizlik hám individuallıqtı qáliplestiriw.
Ayrim mektepke shekemgi bilimlendiriw mákemeleri programmasında awqat tayarlaw, júziw boyınsha qosımsha sabaqlar da bar. Balalar muzıka, modellik, súwret, oyın menen shuǵıllanadı. Úlkenlew balalarǵa kompyuter menen islew tiykarları uyretiledi.Bunnan tısqarı, xristian monaxlari basqaratuǵın balalar baqshalari da bar. Bunday mekemelerde ibadat oqiw, maqtawlardı jırlaw hám diniy bayramlarda qatnasıw standart oqıw programmasına kiritilgen.

Mektep
Italiyadaǵı mektep sisteması Evropanin’ kóp mámleketlerinde qabıl etilgen sxemalardan parıq etedi. Trening úsh basqıshqa bólingen:

kishi klasslar : 6 -11 jaslı balalar ;
orta mektep: óspirimler 11-14;
orta mektep: jaslar 14-19.
Tek dáslepki eki qádem talap etiledi.
Baslanǵısh mektep.Balalar mektepke 5-6 jasda qabıl etiledi, tómen klaslarda oqıw bes jıl dawam etedi. Balalarǵa arifmetika, oqıw, sawat, vokal hám sızılma tiykarları uyretiledi. Áke -analardıń sorawina qaray dinge sıyınıw tiykarları boyınsha qosımsha sabaqlar kiritiliwi múmkin. Baslanǵısh mektepti tamamlaǵannan keyin, studentler imtixan tapsıradı, nátiyjelerine qarap olar sertifikat aladı hám keyingi basqıshqa ótkeriledi.
Orta mektep
Úsh jıllıq kurs tómendegilerdi óz ishine aladı :

italyan hám shet tillerinde;

matematika ;
gúrrińler;
ximiya ;
geografiya ;
kórkem óner;
biologiya;
texnologiya.
Hár jıl juwmag’inda imtixanlar tapsırıladı, lekin baha berilmeydi - nátiyjeler "ótilgen yamasa ótpegan" sistemasına muwapıq belgilenedi. Orta mektep basqıshı aqırında barlıq pánlerden mámlekelikt imtixanları májburiy esaplanadı. Tiller hám matematikada testler jazba, basqa pánler boyınsha - awızsha tárizde ótkeriledi. Orta mektepke otip atırǵanda student tálimdi kásip-óner tálimi menen birlestiriw yamasa ápiwayı mektep oqıw jobası tiykarında oqıw jáne unıversitetke kiriwge tayarlanıw haqqinda qarar qabıllawı kerek.
Birinshi usili , kolledjlerde oqıw dawam etiw. Olardı tamamlaǵannan keyin, studentler orta maǵlıwmat tuwrısındaǵı gúwalıq menen birgelikte kásiplik ilmiy tájriybe sertifikatın aladı. Eger texnikumdan keyin universitetke kiriwdi qálese, qosımsha bir jıllıq tayarlıq stuldan ótiwi kerek boladı.
Ekinshi variantda, liceylerde orta mektep pitkeriwshileri universitette oqıw ushın zárúr bolǵan teoriyalıq bilimler jiynag’in toplaydı. Liceyler bir neshe túrge bólinedi:
kórkem;
klassik;
pedagogikalıq ;
lingvistik;
muzıkalıq ;
texnikalıq;
tábiyiy pán.
Licey aqırında universitetke kiriw ushın zárúr bolǵan imtixan tapsırıladı.

Joqarı oqiw

Italiyada joqarı bilimlendiriw sisteması tereń tariyxıy túbirlerge iye. Bul quyashlı yarım aralda ataqlı bolǵan Boloniya universiteti, onıń tásiri keyinirek pútkil Evropag’a tarqaldı.
Mámleket joqarı oqıw orınları ush tiptegı diplomlardı beredi:
bakalavr diplomı ;
magistrlıq ;
Pán doktorı.
Joqarı maǵlıwmat tuwrısındaǵı hújjetti alıw ushın universitette oqıw shárt emes. Italiyada universitetten tısqarı bilimlendiriw tarawı jaqsı rawajlanǵan bolıp, ol da universitet dárejelerin beredi.
Italiya tálim sistemasında universitet bolmaǵan mekemelerge tómendegiler kiredi:
Maman dilmashlardı tayarlaytuǵın joqarı lingvistik tálim mektepleri.
Bilimlendiriw Ministirligi qadaǵalawı astındaǵı tálim mákemeleri. Bul jerde diplomatiya, áskeriy jumıslar, restoran biznesi boyınsha sabaqlar bar.
Joqarı kórkem mektepler, akademiyalar, konservatoriyalar - arxitektorlar, dizaynerlar, muzıkashılar hám basqalardı tayarlaydı.
Derlik hár qanday abituriyent Italiya universitetine oqıwǵa kiriwi múmkin, biraq hár úshten birewi tek bakalavr dárejesin aladı, sebebi Evropanin’ kópshilik mámleketlerine qaraǵanda oqıw birqansha qıyın.Joqarı oqıw orınlarında oqıw eki semestrge bólingen, hár bir kurs aqırında student tezisti qorǵawǵa májbúr bolıp tabıladı.

Italiyada orta mektep tómendegi tálim basqıshlarınan ibarat :

baslanǵısh mektep (oqıw 5 jıl );
orta mekteptiń birinshi basqıshı (3 jıllıq oqıw );
orta mekteptiń ekinshi basqıshı (5 jıllıq oqıw ).
Sırt el puqaraları ushın orta maǵlıwmat tek xalıq aralıq mekteplerde yamasa menshikli pansionatlarda oqıw waqtında beriledi. Italiyada tálim bala 6 jasqa tolǵanda baslanadı. Orta bilim beriwdiń dáslepki eki basqıshı (scuola elementare) biypul. Baslanǵısh tálimde oqılatuǵın pánler (bul arifmetika, oqıw, jazıw, suwret kórkem óner hám muzıka ) oqıw ushın májburiy bolıp tabıladı. Baslanǵısh mektepte tek diniy tiykarlardı úyreniw saylanadı. Baslanǵısh mektepte oqıw waqtında, ádetde, sırt ellik studentler italyan tilin tolıq ózlestiredi hám Italiyalıqlar menen bir qatarda óz tálimlerin dawam ettira aladılar. Sonıń menen birge, jergilikli mekteplerde ádetde bir shet tili oqıtıladı. Oqıw háptesi shama menen 30 saattı quraydı (5 oqıw kúni). Oqıtıwdıń hár bir basqıshı juwmaǵında alınǵan bilimlerdi bahalaw ushın májburiy test ótkeriledi. Sonısı itibarǵa ılayıq, Rossiya daǵı sıyaqlı ballı shkala ornına Italiya tálim mákemeleri awızsha bahalaw shkalasınan paydalanadılar ("u’lgili", " jaqsı" hám basqalar ).

Italiyadaǵı ápiwayı ulıwma bilim beriw mekteplerinde, dástúriy túrde, kóplegen balalar bir klassta oqıydı. Menshikli bólimlerde, ádetde, klasslar kem ta’miynlengen, lekin mámlekettiń ózinde bunday mákemeler sanı az - ulıwma tálim mákemeleri ulıwma sanınıń tek 5%. Sonday-aq, Italiya daǵı menshikli mekteplerde oqıwdıń nasharlıǵı sonda, olar orta bilim beriwdi tamamlaǵanlıq tuwrısında gúwalıq beriwge haqılı emes. Sonday etip, pitkeriwdi tamamlaǵannan keyin, pitkeriwshiler sertifikat alıw ushın bólek mámleketlik imtixanların tapsırıwı kerek. Biraq, usınıń menen birge, menshikli mektepte oqıw programması kóbinese qala administraciyası menen birdey boladı. Baslanǵısh mektepte bes jıl oqıǵanınan keyin, studentler awızsha hám jazba imtixan tapsıradı hám birinshi diplomdı aladı. Sonnan keyin, olar orta mektepke kóship ótedi hám ol jerde shama menen 14 jasqa shekem oqıydı. Ol jerde Italiyalıq studentler geografiya, tariyx, shet tili, tábiyiy pánler, muzıka, kórkem óner hám óz ana tillerin úyrenedi. Ulıwma bilim beriw mekteplerinde hár jılı ótkeriletuǵın imtixanlar sisteması kóbirek kredit imtixanına uqsaydı - imtixanlar baha ushın emes, bálki " ótti" - " ótpegan" bahası boyınsha alınadı. Orta mektepti tamamlag’annan son’, májburiy imtixanlar tapsırıladı : italyan hám shet tilleri, sonıń menen birge matematika (hámmesi jazba ). Qalǵan pánlerden awızsha imtixanlar beriledi.Orta mektepti tamamlaǵannan keyin, pitkeriwshiler oqıwdı dawam ettiriwi múmkin, lekin a’lleqashannan orta mektep dárejesinde - túrli kásip -óner baǵdarı daǵı qánigelestirilgen tálim mákemelerinde (kásip -óner mektepleri, liceyler, kórkem óner mektepleriniń analoglari). Ádetde olardan 19 jasında azat etiledi.

Italiyada joqarı oqıw orınlarında oqıwǵa tayarlıq basqıshı liceylerde oqıw waqtında baslanadı. Ulıwma alǵanda, olar úsh túrge bólinedi:Eski licey (olar 5 jıl dawam etetuǵın oqıw programmalarınan gumanitar pánler baǵdarı boyınsha paydalanadı, eger programmada tábiyiy pánler de ámeldegi bolsa);tábiyattanıw liceyi (olar tábiyiy pánlerdi tereń úyrenetuǵın oqıwshılardı tayarlaw programmasın usınıs etedi);lingvistik licey (tiller, ádebiyat hám civilizatsiyalar tariyxın tereń úyrengen halda );texnikalıq licey (institut ) - óz kelesheginde texnikalıq pánler hám injenerlik rejelestirgenlerdi tayarlaydı.
Italiyada joqarı maǵlıwmat . Eger siz Evropada joqarı maǵlıwmat almaqshi bolsańız, Italiya - onıń ushın eń jaqsı orınlardan biri. Bul jerde oqıtıwdıń abzallıqları tómendegilerden ibarat :Italiya daǵı mámleket universitetlerinde oqıw bahası salıstırǵanda tómen - bul hár jılı shama menen 500 evroni quraydı (menshikli universitetler ózleriniń tólewlerin belgileydiler, ádetde 8 den 25 mıń evrog’a shekem);
Italyan tilin úyreniw júdá ańsat; bunnan tısqarı, universitetlerde oqıtıw da italyan, da anglichan tilinde múmkin;
Italyanlardin’ millet retinde turmıs tárizi hám sezimliligi bizge psixik tárepten júdá jaqın. Ulıwma alǵanda, bul mámlekette joqarı tálim sisteması eki tarawǵa bólinedi. Birinshisi universitet jáne unıversitet bolmaǵan. Ekinshisi eki jóneliste úyreniwdi óz ishine aladı :
1. Kórkem óner (hár túrlı dizayn mektepleri, konservatoriyalar, suwretshilik kórkem óner akademiyaları). 2. Kásiplik tayarlıq, bul jergilikli húkimet shólkemleri janında ámelge asıriladı.
Universitet tálimi sektorı vertikal (hár túrlı dárejedegi oqıwlar hám ilimiy dárejeler) hám gorizontal (qánigelikler, oqıtılatuǵın pánler sanı hám oqıw baǵdarları ) bekkem dúzılıske iye.
Italiya daǵı universitetler " kredit sisteması" yamasa CFU dep atalǵan sistemadan aktiv paydalanıwı menen ajralıp turadı. Ádetde, kredit - bul 25 saatlıq oqıwǵa teń. Ortasha student jılına 60 qa jaqın kredit aladı. Soǵan kóre, birinshi dárejeli joqarı maǵlıwmat - Laureani alıw ushın student shama menen 180 dane kredit toplawı kerek (3 jıllıq oqıw ). Usınıń menen birge, ayrim universitetler birinshi dárejeni alıw ushın " eki cikl" dep ataladı -student 5-6 jıl oqıydı. Bul ádetde arxitektura, medicina, stomatologiya hám veterinariya sıyaqlı tarawlarǵa tuwrı keledi.
Italiyada tamamlanılǵan joqarı maǵlıwmattıń birinshi dárejesi Laurea dep da ataladı, ol bakalavr dárejesine tuwrı keledi hám qánigelikke qaray ortasha 4-5 jıllıq oqıwdı názerde tutadı. Gumanitar pánler ushın 4 jıl jeterli, lekin ximikler ushın, mısalı, oqıw múddeti 5 jıl.Oqıwdıń pútkil dáwiri dawamında Italiyalıq studentler tiykarǵı hám qálegen 20 ta pán boyınsha kurslarǵa qatnaydi. Italiya joqarı tálim sistemasında lekciya hám seminarlarda qatnasıw shárt, sebebi " kredit sisteması" nıń ózi sol tiykarda qurılǵan. Sol sebepli, test kitaplarında hár bir pán boyınsha tıńlaǵan saatların studentlerdiń ózleri atap kórsetiwedi. Kóplegen mámleketlerde bolǵanı sıyaqlı, pitkeriwden keyin pitkeriwshi óz dissertatsiyasın qorǵawı shárt. Qızig'i sonda, Italiyada diplom bahosinin’ tiykarın barlıq tapsırılǵan imtixanlardıń ortasha bahası quraydı hám dissertatsiyanı qorǵaw nátiyjelerine kóre, oqıtıwshı komissiyası bul bahani kóteriwi yamasa túsiriwi múmkin. Biraq Italiya universitetlerinde oqıw barlıq imtixanlardı waqıtında tapsırıw qıyınlıǵın talap etpeydi.
Keyingi joqarı maǵlıwmat - doktorantura. Kursqa qabıllawdıń tiykarǵı talabı - qánigelik boyınsha úsh jıllıq ámeliyat. Bunnan tısqarı, qabıl waqtında kirisiw testi talap etiledi. Odan tabıslı ótkenler oqıw ushın arza beriwleri múmkin. Doktorantlar Italiyada da, sırt el universitetlerinde de izertlew menen shuǵıllanadı hám úsh jıldan son’ olar doktorlıq ataǵın alıwı múmkin.Italiya universitetlerinde oqıw jılı baslanıwı ádetde oktyabr-noyabr aylarına tuwrı keledi, eger menshikli mákemeler bolsa yanvar ayınan baslap oqiw baslawi múmkin. May-iyunǵa shekem dawam etedi. Biziń tálim sistemasımızdan ayrıqsha bolıp esaplanıw, Italiyalıq studentler jılına úsh ret imtixan tapsıradı. Bul waqıtta eki májburiy imtixan da tapsırıladı (hár bir fakultette bunday pánlerdiń óz dizimi bar) hám studenttiń ózi tapsırıwǵa qarar etedi. Bul máselede Italiya universitetleri talay liberal - ol yamasa bul imtixannan ótiw waqtın imtixan ótkeriwshiniń ózi belgileydi.


Paydalanilg’an a’debiyatlar:
1.A.A.IKRAMOV, G.N.DAVRANOVA, A.A.IKRAMOVA
QIYOSIY PEDAGOGIKA
2.gigafox.ru doshkolnoe-obrazovanie-v-italii-italyanskaya-sistema/