O'zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

o'zbekiston respublikasi
oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi
FARG'ONA DAVLAT UNIVERSITETI


TABIIY FANLAR FAKULTETI
Biologiya yo’nalishi 19.62C-guruh talabasi
_________________________________________
Bioinformatika fanidan
KURS ISHI


Mavzu: Genlarning genomdagi lokalizatsiyasi. Prokariotlar genomlari. Eschericha coli bakteriyasi genomlari
Topshirdi: _____ __________________________


Qabul qildi: _______ _________________________


2022-2023 o'quv yili


Mundarija:
KIRISH………………………………………………………………………….…3
I BOB. GEMLAR GENOMDAGI LOKALIZATSIYASI VA UNING TA’RIFI ………………………………………………………………..................5
1.1. Genlar genomdagi lokalizatsiyasi va uning o’rganilishi …………………..…5
1.2. Genlar genomdagi lokalizatsiyasi tasniflari……………………………….…..9
II.BOB. PROKARIOT VA EUKARIOT GENOMLARI …….………………12
2.1. Prokaryotlarning genomlari……………………………………………..……12
2.2. Eukariotlar genomlarini o’rganish metodlari…………………………...……19
III.BOB. ESCHERICHA COLI BAKTERIYASI GENOMLARI..……….39
3.1. Eschericha coli bakteriyasi genomlari………………….……………………39
Xulosa …………………………………………………………………………….46
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati …………………...…………………………..41


Kirish
Mavzuni dolzarbligi : Gen (qadimgi.-yunon. γένος — urug‘, kelib chiqish) — tirik organizmlar irsiyatining tarkibiy va funksional birligi demakdir. Gen - ma’lum bir polipeptid yoki funksional RNK ketma-ketliklarini yuzaga chiqaruvchi DNK ketma-ketliklari bilan ifodalanadi. Genlar (aniqrog‘i, genlar allellari) ko’payish jarayonida organizm irsiy belgilarining ota-ona genotiplaridan avlodlarga o’tishini belgilaydi. Bunda ayrim organellalar (mitoxondriya, plastidlar) o’z belgilarni yuzaga chiqaruvchi organizm genomiga ta’luqli bo’lmagan o’ziga xos DNKlariga egadir.
Odam genomi – bu odam organizmi to’qima hujayralarida mavjud bo’lgan irsiy (genetik) material umumiy yig‘indisi hisoblanadi. Odam genomi hujayra yadrosi va shuningek, mitoxondriyalar tarkibida joylashgan 23 juft xromosomalardan tashkil topgan. Bunda xromosomalarning 22 jufti autosomalar va bir jufti jinsiy xromosomalardan (X va Y xromosomalar) tashkil topgan.
Odamning xar bir somatik xujayra yadrosida 23 juft xromosoma bo’lib: xar bir xromosomada bir molekula DNK joylashadi. Odamda bitta xujayradagi 46 molekula DNK uzunligi taxminan 2 metr, nukleotid juftlari soni 6,4 mlrd. Odam tanasidagi hamma xujayralar umumiy DNK uzunligi (taxminan 5×1013) 1011km ni tashkil etadi, bu qarib yerdan quyoshgacha bo’lgan masofadan 1000 marta ko’proqdir. Odamda genlarning soni 30ming dan 40 ming oralig‘ida.
Odam genomi loyihasi bo’yicha amalga oshirilgan tadqiqotlar davomida odam genomi tarkibida 20 000 – 25 000 faol holatdagi genlar aniqlangan.
Odam genomi tarkibida 28 000 atrofidagi genlar tavsiflangan.
Gen ontologiya loyihasi molekulyar va xujayra biologiyasida bir necha domenlarni ichiga oladi va genlar, gen mahsulotlari va ketma-ketliklar bo’yicha ma’lumotlarini tushunishda jamoatchilik foydalanishi uchun keng imkoniyatlar ochib beradi. Ko’pgina model organizmlarning ma’lumotlar ba’zalari va genom annotatsiyasi guruhlarini yaratishda gen ontologiyasidan foydalaniladi va ularning annotasiyasida gen ontologiya manbalari o’rni beqiyosdir.
Konsortsium gen ontologiya - bu “gen ontologiyasi” loyihasida faol ishtirok etayotgan bir qator biologik ma’lumotlar ba’zalari va tadqiqot guruhlaridir. Bu turli xil model organizmlar uchun bir qancha ma’lumotlar ba’zalari, jami oqsillar ma’lumotlar ba’zasi, " gen ontologiyasi " dasturiy ta’minot ishlab chiquvchilar va muharrirlar guruhini o’z ichiga oladi.
Gen ontologiyasi bioinformatika dasturlar bo’yicha loyiha bo’lib, barcha organizmlarning genlari va gen maxsulotlari standartlashtirilgan genetik ma’lumotlar ba’zalarini yig‘ishga bag‘ishlangan. Loyixaning maqsadi genlar va ularning maxsulotlari sifatlaridan birini aniq belgilangan ro’yxatini ma’lumotlar bazasiga joylash va yangilash; genlar va gen maxsulotlar uchun qo’shimcha annotatsiyalarni rasmiylashtirish; ortib borayotgan ma’lumotlar bazasi loyihasidan foydalanish uchun ma’lumotlar tarqatish. Gen ontologiyasi "Ochiq biotibbiyot ontologiyasi” deb nomlangan klassifikatsiyasi keng qamrovli qismi xisoblanadi.