Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi Toshkent Farmasevtika instituti Sanoat farmatsiya fakulteti Biotexnologiya yoʻnalish 103-b talabasi

Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi Toshkent Farmasevtika instituti Sanoat farmatsiya fakulteti Biotexnologiya yoʻnalish 103-B talabasi Sharofiddinov Shukrulloning “ Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari” fanidan “Modda va energiya almashinuvi.” mavzusida tayyorlagan taqdimoti

Mavzu: Modda va energiya almashinuvi.

• Reja:
• Energiya almashinuvi xakida umumiy tushuncha.
• Anabolizm,Katobolizm, Assimilyatsiya Dissimilyasiya
• Odamdagi asosiy almashinuvning normal miqdorlari

Energiya almashinuvi xakida umumiy tushuncha.

• Modda almashinuvi tirik organizmning eng muxim funksiyasidir va xayo-tning xarakterli belgisi. Xamma xujayralarda doimo modda almashinuvi tufayli xujayra strukturalari va xujayra-aro modda uzluksiz xosil bulib, emirilib va yangilanib turadi. Organizmda doimo xar xil ximiyaviy birikmalar parchalanib va sintezlanib turadi, bir xil moddalar ikkinchi xil moddalarga aylanadi. Bunda energiya bir xolatdan ikkinchi xolatga utadi, ximiyaviy birikmalardagi potensial energiya ular parchalanganda asosan issiklik, mexanik, elektr va kinetik energiya turlariga aylanadi. Orgnanizmda modda almashinuvi energiya almashinuvi bilan boylangan. Organizmda ximiyaviy protsesslar natijasida yukori molekulali moddalardan oddiy moddalar xosil bulganda energiya ajraladi. Energiyaning uzgarishi natijasida issiklik xosil bulib, gavdadan tashki muxitga utadi. Organizmdan ajraladigan energiya mikdorini kallorillarda eki djoul bilan ulchanadi. Djoul jaxonaro birlik sistemasi xisoblanadi 1 Dj = 4,187 kal.

Asosiy almashinuv

• Modda va energiya almashinuvining intensivligi umuman organizmning individual xususiyatlariga va xolatiga (jinsi, yoshi, gavda vazni va buyi, ovkatlanish sharoiti, ovkat turi, muskul ishi, endokrin bezlar, nerv sistemasi va ichki organlar - jigar, buyraklar, xazm yulining xolati va boshkalarga), shuningdek tashki muxit sharoitiga (temperatura, barometrik bosim, xavoning namlik darajasi va tarkibi, nur energiyasining ta’siri va shunga uxshashlarga) boglik.
• Muayyan sharoitda tiyrak organizmda moddalar minimal mikdorda almashinib va energiya minimal mikdorga sarf bulib turadi. Asosiy almashinuv deb shuni aytishadi.
• Asosiy almashinuvni aniklash uchun tekshiriladigan odam: 1) muskullari tinch turadigan xolatda bulishi (muskullarini bush kuyib yotishi), xayajonlantiruvchi omillar ta’sir etmasligi; 2) och bulishi, ya’ni ovkat egandan 12-16 soat keyin tekshirilishi; 3) “komfort” temperatura - 18-20°, ya’ni sovuk sezilmaydigan, titratmaydigan va organizmni kizitib yubormaydigan sharoitda bulishI kerak.