Первый закон термодинамики

Aldegid va ketonlar

(oksobirikmalar)

Aldegid va ketonlar tarkibidagi karbonil guruhi bo’lganligi tufayli ularni oksobirikmalar deb ataladi.

Karbonil guruh

bir tomoandan vodorod bilan ikkinchi tomondan uglevodorod radikali bilan bog’langan bo’lsa bular aldegidlar deyiladi.

Karbonil guruh ikkala tomondan ham bir xil yoki har xil radikal bilan bog’langan bo’lsa, bu moddalar ketonlar deb ataladi:

yoki

Nomenklaturasi va izomeriyasi.

Olinishi.

,

,

Fizikaviy xossalari.

Aldegidlarning birinchi vakili chumoli aldegidi (formaldegid). Oddiy sharoitda gaz, bug’uvchi hidga ega, suvda erib 40 % li eritma – formalin hosil qiladi. Kichik molekulali aldegid va ketonlar suyuq bo’lib, suvda va organik erituvchilarda oson eriydi. Yuqori molekulalilari qattiq moddalardir, ular suvda erimaydi.

Aldegidlarning ba’zilari, ya’ni tarkibida C9 va C10 tutgan aldegidlar atirgul hidini eslatadi, ketonlaridan esa yalpiz hidi keladi. Aldegid va ketonlarning molekulyar og’irliklarini ortishi bilan qaynash haroratlari oshib boradi. Masalan, moy aldegidi 76oS da, izomoy aldegidi 62oS da qaynaydi, dietil keton 1028oS da, metilizopropil keton 93,5oS da qaynaydi.

Kimyoviy xossalari.

Natriy bisulfitning birikishi.

Hosil bo’lgan moddalar suyultirilgan kislotada yoki soda eritmasida qizdirilganda parchalanib, yana aldegid va ketonlarni hosil qiladi.

Aldegid va ketonlarni aralashmalaridan ajratish va tozalashda bisulfitli hosilalar ishlatiladi:

.

.

Magniy organik birikmalarning birikishi (Grinyar reaktivi):

.

.

.

.

Ketal’ ketallarning hosil bo’lishi

,

.

.

.

.

Xona haroratida

Bir molekula aldegid oksidlanadi, ikkinchisi qaytariladi.

E’tiboringiz uchun raxmat!