Predmet sohasini tahlil qilish

MB Loyixalash
Ma’lumotlar bazasini (MB) ishlab chiqish (loyihalash)ning asosiy maqsadi uning mantiqiy tuzilishini aniqlashdan iboratdir. MBni ishlab chiqish predmet sohasini tavsiflash asosida amalga oshiriladi. Bu tavsiflash MBga kiruvchi hamma ma’lumotlarni o‘z ichiga oluvchi hujjatlar majmuini va predmet sohasini ifodalovchi ob’ekt va jarayonlar haqidagi boshqa ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. 
MBni yaratishni uni loyihalashdan boshlash lozim. Loyihalash natijasida relyasion bazaning tuzilishi, ya’ni relyasion jadvallar tarkibi, ularning tuzilishi va mantiqiy aloqadorligi aniqlanadi. Relyasion jadvalning tuzilishi esa uning ustunlari tarkibi, ularning ketma-ketligi, ustun ma’lumotlarining turi va o‘lchami, shuningdek jadval kaliti bilan aniqlanadi.
Predmet sohasini tahlil qilish
Ixtiyoriy tipdagi MBni  loyihalashtirishning birinchi bosqichi predmet sohasini aniqlash bo‘lib, u axborot tuzilmasini (konseptual sxemalar) tuzish bilan yakunlanadi. Bu bosqichda foydalanuvchining so‘rovlari tahlil qilinadi, axborot ob’ektlari va uning xarakteristikalari tanlanadi, hamda o‘tkazilgan tahlil asosida predmet sohasi tuzilmalashtiriladi.  Predmet sohasini tahlil qilish umumiy bosqich bo‘lib, MB ishlashini amalga oshiradigan dasturiy va texnik vositalardan bog‘liq emas.
Predmet sohasini tahlil qilishni uch pog‘onaga bo‘lish maqsadga muvofiq:
1. Konseptual talablar va axborot ehtiyojlarini tahlil qilish;
2. Axborot ob’ektlari va ular orasidagi aloqalarni aniqlash;
3. Predmet sohasining konseptual modelini qurish va MBni konseptual sxemasin loyihalashtirish.
Konseptual talablar va axborot extiyojlarini tahlil qilishda qyidagi masalalarni hal qlish kerak:
·foydalanuvchilarning MBga bo‘lgan talablarini tahlil qilish (konsepsial talablar);
·MBdan o‘rin olishi lozim bo‘lgan axborotlarga ishlov berish bo‘yicha mavjud masalalarini aniqlash (tadbikni tahlil qilish);
·kelajakda hal qilinishi lozim bo‘lgan masalalarni aniqlash (perespektiv tadbiqni tahlil).
·tahlil natijalarini hujjatlashtirish.
Ishlab chiqarilayotgan MBga foydalanuvchilarning talablari so‘rovlar bilan ularning intensivligi ko‘rsatilgan ro‘yxat va ma’lumotlarning hajmidan iborat. MBni ishlab chiqaruvchilar bu ma’lumotlarni uning bo‘lajak foydalanuvchilari bilan suhbat o‘tkazish natijasida aniqlaydilar. SHu erda axborotlarni kiritishga, yangilashga va o‘zgartirishga bo‘lgan talablar ham aniqlanadi. Mavjud va perespektiv tadbiqlarni tahlil qilish natijasida foydalanuvchilar talablari aniqlashtiriladi va to‘ldiriladi.
Turli predmet sohalarini tahlil qilishda so‘rovnomaning taxminiy tarkibini quramiz:
1-misol. Institut talabalarini hisobga olish uchun MBni ishlab chiqish taklif qilinayapti.
Predmet sohasining tahlil qilish:
1.Institutda qancha talaba ta’lim oladi?
2.Institutda qancha fakultet va kafedralar bor?
3.Fakulьtet bo‘limlari va kurslari bo‘yicha talabalar qanday taqsimlanagan?
4.O‘ar bir kursda har bir mutaxassislik bo‘yicha qancha fanlar o‘qitiladi?
5.Institutda qancha o‘qituvchi bor?
6.Boshqa shahardan kelgan qancha talaba yotoqxonada, xususiy xonadonlarda (ijarachi sifatida) yashaydi?
8.Ma’ruza va amaliy mashQulotlar o‘tkazish uchun qancha auditoriyalar, hamda qancha laboratoriyalar bor?
8.Va boshqa.
Predmet sohasini tahlil qilishning ikkinchi poQonasi axborot ob’ektlarini tanlash, har bir ob’ekt uchun zarur xossalarini berish, ob’ektlar orasidagi aloqalarni aniqlash, axborot ob’ektlariga qo‘yiladigan cheklashlarni aniqlash, axborot ob’ektlari orasidagi aloqalarning turlarini va axborot ob’ektlarining tasifnomalarini aniqlashdan iborat.
Masalan, axborot ob’ektlarini tanlayotganda quyidagi savollarga javob berish kerak bo‘ladi.:
1.MBda saqlanishi lozim bo‘lgan ma’lumotlarni qanday sinflarga ajratish mumkin?
2.O‘ar bir ma’lumotlar sinfiga qanday nom berish mumkin?
3.O‘ar bir ma’lumotlar sinfi uchun qanday eng muhim tasifnomalarni (foydalanuvchining nuqtai nazaridan) ajratish mumkin?
4.Tanlangan tasifnomalar to‘plamlariga qanday nomlarni berish mumkin?
Axborot ob’ektlarini aniqlash itaratsion jarayon. U axborotlar oqimining tahlili va iste’molchilar bilan suhbat o‘tkazish asosida amalga oshiriladi. Axborot ob’ektlarning tavsifnomalari ham xuddi shu usullar bilan aniqlanadi.
Predmet sohasining axborot ehtiyojini va tizimdan foydala-nuvchilarning axborot bilan ishlashdagi manfaatini hisobga olgan holda predmet sohasini tuzilmalashtirish uchun konseptual model qo‘llaniladi.
Har bir MB miqyosida konseptual talablar konseptual modelda umumlashtiriladi. Konseptual model abstrak vositalar yordamida quriladi va predmet sohasidagi hamma axborot ob’ektlarini qurish imkoniyatini beradi. Bunda predmet sohasini qanchalik keng, aniq va chuqurroq qurishimiz biz tanlagan modelga bog‘liq bo‘ladi. Minimal imkoniyatlarga ega bo‘lgan model ma’lumotlar va ular orasidagi o‘zaro aloqalarni berish imkoniyatini ta’minalashi zarur. Konseptual modelning semantik quvvati uning yordamida aniqlanishi mumkin bo‘lgan qo‘shimcha xarakteristikalarning sonini ortishiga mos ravishda ortadi.
Ma’lumki, har bir model ma’lum bir cheklanishlarga ega bo‘lib, o‘zida faqat ma’lum bir xossalarni aks ettiradi. SHu sababli konseptual loyihalashtirish uchun model tanlashda, real dunyoni o‘zida to‘liq aks ettiradigan ideal modelni topish juda katta muammo ekanligini hisobga olish zarur. Avvalambor predmet sohasining xususiyatlari va MBga bo‘lgan foydalanuvchining talablari modelni tanlash uchun asos bo‘ladi. Boshqa muhim talab sifatida konseptual modelning MBBTdan boQliq emasligi, chunki u konseptual sxema qurilgandan so‘ng tanlanishi kerak. Predmet sohasini tahlil qilishda qo‘llaniladigan model xilma-xil bo‘lishi mumkin.