Qaraqalpaqstan Respublıkası Xalıq Bilimlendiriw Ministirligi

Qaraqalpaqstan Respublıkası
Xalıq Bilimlendiriw Ministirligi
Shomanay rayonına qaraslı 15-sanlı ulıwma bilim beriw mektebiniń
9-klass basshısı
Madıyarova Dılbardıń


Watan bosaġadan baslanadı


temasındaġı bir saatlıq


I S L E N B ESI


Klass 9- klass
Tema: Watan bosaġadan baslanadı
Sabaqtın maqsetı:
Bılımlendırıwshı: Oqıwshılarġa ana watan hám usı watanġa degen húrmet tuwılġan jer, ana mákán sózlerın tereńnen túsındırıw.Watansız adam bolmaydı ,ınsan Watan menen ana topıraġı menen baxıtlı hám gózzal ekenlıgın túsındırıw .
Tárbıyalıq: Oqıwshılardıń watanġa húrmet haqqında bılımın jetılıstırıw hám olar hár tárepleme ruwxıy dúnıyası bay, morallıq jaqtan bay etıp tárbıyalaw.Oqıwshılarda bılım menen bırge ádep-ıkramlılıqqa ,watandı súyıwshılıkke tárbıyalaw.
Rawajlandırıwshı maqsetı Oqıwshılarda erkın pıkırlesıw,óz túsınıklerın aytıw,óz-ara doslıqtı rawajlandırıw.
Sabaqtı qurallandırıw .Watan haqqında jazılġan shayırlardıń,danıshpanlardıń aytqan sózlerı.
Sabaqtıń metodı. Aralas sabaq.
Sabaq barısı. Shólkemlestırıw
Klass bólmesın tártıpke keltıremız, sabaqqa kereklı qurallardıń tayınlıġın, qatnasın, tazalıġın kózden ótkeremen. Keyın oqıwshılardıń dıqqatın sabaqqa awdaraman.
Sen turġanda ózge jurtqa baqpayman
Qosıġımda tek ózińdi maqtayman
Duzı tartıp kóp ellerge barsamda
Sennen artıq jer jánnetin tappayman

Biyġárez el boldıń kewliń jay búgin

Gimn,gerb,bayraq baxtıńday búgin
Adalattı tolıq tastıyqlaytuġın
Olıńda móriń bar qaraqalpaġım

Mustaqıllıq keldi ,keldi dawranlar

Iske astı kútken arzıw armanlar
Kóbeydi xalqımdı tilge alġanlar
Ajayıp diyarsań ,Qaraqalpaqstanım

Watan sózı eń dáslep shańaraqtan baslanadı. Watan bul tuwılıp ósken úyımız, jerımız, suwımız, aspanımız bunıń bárshessı Wanat tuyġısın ańlatadı. “Watandı súymek - ıymannandur” dep Prezıdentımız biykarġa aytpagan. Watanımız, elimiz, jurtımız tınısh bolsa bizler azat hám abat watanda tınıshlıqta jasaymız. Sonlıqtanda aġalarımız, inilerimiz, er jigitlerimiz Watandı qorġaw juwapkershilikli kásip iyesi boladı. Sonın menen bir qatarda olar tek ġana watandı qorġap qoymastan óz úyin, ata – anasın, kásibin, aġayınlerin, tuwılıp ósken jerin, jurtlasların, xalıqtı, watandı, ózın de qorġaġan boladı. Watanı joq ınsan bolmaydı. Hár bir ınsan dúnyaġa keldime ol usı watanda dúnyaġa keledı, kindik qanı tamadı.

Ana watandı biykarġa altın besikke teńemeydı, sebebi dunyaġa jańa kelgen hár bir perzent besikten – aq tárbiya alıp baslaydı. Watangá degen húrmet, súyiwshilik, asırap – abaylaw tuyġıları tuwılġan kúnnen baslap sińdirilip barıladı. Ásirese ul balanıń tárbiyasında watanġa degen húrmet, izzet h.t.b. tuyġıların sińdiredi. Sebebi wol keleshekte watandı dushpanlardan qorġaydı, asıraydı.
Watanġa degen húrmet jas waqıttan baslap sińdiriledi, tárbiyalanadı, úyretiledi. Jas óspirimlik waqıtta balalar baqshasında watanġa degen húrmet, izzet, ádep – ıkramlı etip tárbiyalaw maqsetinde balalar menen úy – úy oyınları h. t. b. hár qıylı oyınların oynaydı. Keyin ala mektepte tap usı tárbiya dawam etedi, biraq basqa kóriniste. Yaġnıy sabaq ótiw barısında. Mısalı: Watan tuyġısı, ádepnama, konstıtutsıya álemıne sayaxat, h.t.b
Bunnan tısqarı joqarı oqıw orınlarında da usı tárbıya dawam etedı, sonıń menen bırge jaslardı turmısqa tárbıyalaydı. Al er balalar bolsa ózı tuwılıp ósken jerın qorġawġa yaġnıy áskerıy xızmetke baradı.
Ana watanġa degen súyispenshiligimizdi hár bir taraw mamanı tárepinen súwretlenedi, kórsetip beredi. Qosıqshılar tárepinen watan tuwralı qosıqların aytadı.
Hár bir ınsan dúnyaġa keler eken, óz úlesin qosıw ushın qanday da bir Watanġa xızmeti sińedi. Shet ellerde oqıytuġın, jumıslıq sebepler menen ketken ınsanlar eń dáslep Watanın, yaġnıy óz ana – úyin, topıraġın, tuwılıp ósken jerin, mektebin, dosların, ata – anasın, tuwġan – tuwısqanların sagınadı. Bul saġınısh ana Watanġa degen saġınısh.
Qansha shayırlar da ,jazıwshılar da Watan haqqında jırlaġan,aytqan bolsa da, báribir az bola beredi.Sebebi Watan táriypi ele pitip úlgermegen dastan.Hár bir shayır Watandı ayrıqsha kózler menen kóredi hám onı jırlaydı.

Watan nedur ,tuwġan jerim , turġan jerim,

Ósip-ónip,oynap –kúlip,júrgen jerim
Janım Watan ,tánim Watan,kózim Watan
Esten shıġar onı kórip ,kórgen jerim – dep Watandı táriypleydi
Oyanġan sahradur onıń jan –jaġı
Ortada ırġalġan miywalı baġı
Watan degen ullı soqpaġı
Meniń ushın usı jerden baslanar.

Watan sezimi tek ġana shayır,insanlarda emes,al jánliklerde de boladı.

Bir kúni házireti Aliysher Nawayı meshitte namaz oqıp bolıp qaytayın dep atırsa ,shapanınıń shalġayında bir qumırsqanıń órip júrgenin kórgen.Onıń qumırsqanı abaylap ,shapanınıń shalġayın qayırıp ,kóterip baratırġanın kórgen zamanlarını Ne qılmaqshısız degen sorawına Baġana táháret alıp atırġanda ergen qusaydı,sol jerge aparıp taslayjaqpan,óytpesem bul qumırsqa Watanınan ayırılıp qaladı ġoy,dunyada Watan ayralıġı jaman –dep qaytarġan juwabı,biz ushın biybaha sanaladı.
Rawiyatta hátteki kishkene jánliktiń de Watan sezimi bar ekenligi sóz etiledi.Shayır I.Yusupov ta

Watan degen muqaddes sezim

Kókiregimde tasqın bir darya
Gayratımız benen ol biziń
Jasarıwshı gózzal bir dunya
Watanımızdıń hawası,hár bir qarıs jer topıraġı,tábiyatı,suwı ananıń aq sútindey áziz hám ádiwli.
Bir rawiyatta danıshpan patsha haqqında aytılġan.Patsha óz ellin ádil basqarar eken.Bir kúni bul jurtqa sırttan dushpan kelip,urıs ashpaqshı ekenligin aytadı.Adil patshanıń láshkerleri janların Watan ushın pida etiwge tayar ekenligin bildiripti.Patsha danıshpanlıq etip dushpan láshkerbasshısına óziniń altın qılıshın sawġa etipti.
Aradan azġana waqıt ótkennen keyin jáne urıs ashpaqshı ekenligin aytıptı.Adil patsha urıs bolıwın qálemey óziniń eń súyikli hasıl tuqımlı tulparın dushpan láshkerbasshısına beripti.Patshanıń nege bunday islep atırġanlıġına láshkerleri ashıwlanıptı.
Aradan azġana waqıt ótkennen keyin jáne urıs ashpaqshı ekenligin aytıp,eger urıs bolıwın qálemese usı eldiń sırtında qarawsız azġana taslandı jer bar ekenligin,sol jerdi berse urıs ashpay keyin qaytatuġınlıġın aytıp,ádil patshaġa elshi jiberedi.Patsha láshkerlerine buyrıq berip” Endi qarsı gúresemiz,Watanımnan dushpanġa beretuġın bir qarıs ta jerim joq ”- dep dushpanġa qarsı gúresipti.Bul rawiyat arqalı hár bir insannıń óz Watanın qorġawı,asırap-saqlaw ushın gúresiwi,onıń pidayılıġı ekenligin túsinemiz.

Bir arzıwlı arman ediń babama

Búgin kirip keldiń kewil xanama
Shúkiranamız kóp Alla taalaġa
Aybatı ,sawlatım,ġárezsizligim ( A.Seytjanov)

Ġárezsizlik bergen ġániymet demnen

Erkin nápes alıp ,erjetken ermen,
Tuwılġan jerimdi ,awıl elimdi,
Ózimniń biyġárez Watanım dermen. ( T.Qabulov)

Bizler usınday zamanda shúkirana tuyġısı menen jasawımız dárkar.Sebebi ġárezsizligimizdiń sharapatı menen birqansha tarawlarda keń túrde jumıslar alp barıldı,jaslarġa imkaniyatlar esigi ashıldı.

Watanına xızmet etetuġın naġız batır insanlar óziniń tuwılıp ósken mákanın hesh nársege almaspaydı..Watan –shańaraqtan baslanadı –degen sózlerdiń tiykarında úlken máni,maġana bar.Bulardıń barlıġında hár bir shańaraqta tarbiyalanıp atırġan ul qızlarımız ushın beriletuġın hám túsinip bilip baratuġın eń kerekli bolġan tarbiyalardan.


Tárbiya –kóp waqıttı talap etetuġın tawsılmaytuġın janlı qubılıs.
Tárbiya- besikten baslanadı.
Tárbiya – bosaġadan baslanadı.
Tárbiya – shańaraqtan baslanadı.