Qilichov orifjon gapirovich butun zanjir uchun Om qonuni. Oddiy elektr zanjirlarni hisoblash. Mavzu 4 Mutaxassislikka kirish fan: milliy tadqiqot universiteti reja

Qilichov orifjon gapirovich

Elektr ta’minoti va qayta tiklanuvchi energiya manbalari kafеdrasi assistenti

QILICHOV ORIFJON GAPIROVICH
Butun zanjir uchun Om qonuni. Oddiy elektr zanjirlarni hisoblash.
MAVZU 4
Mutaxassislikka kirish
FAN:
MILLIY TADQIQOT UNIVERSITETI
REJA:

• 
  Nazariy qism.
  2. Amaliy mashg‘ulotga doir namunaviy masalalar yechish.
  3. Amaliy mashg‘ulotni bajarishga oid mustaqil variantlar.
  

Talabalarga elektr zanjirining bir qismi uchun Om qonuni va unga oid ma’lumotlarni berish hamda bilim va ko‘nikmalarini masalalar yordamida shakllantirishdan iborat.

Georg Simon Om (1787–1854). Nemis fizigi Georg Simon Om Bavariya Fanlar akademiyasining a’zosi (1845) va Berlin jurnalistlar a’zosi bo‘lgan hamda London qirollik jamiyatining hurmatli xalqaro a’zosi hisoblangan (1842).
Om qonuni – elektr zanjiri, tok kuchi va elektr zanjiri orasidagi o‘zaro bog‘liqlik, kuchlanish va qarshilik kabi bog‘lanishlardan iborat. Kristall optikasi va akustiklar ustida ilmiy ishlar olib borilgan hamda buning nomini elektrotexnikada elektr qarshiligi deb atalib, o‘lchov birligi olim nomi bilan Om deb yuritilgan.
Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni. Zanjirdan o‘tayotgan tok kuchi uning uchlaridagi kuchlanishga to‘g‘ri, qarshiligiga teskari proporsionaldir, ya’ni:
Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni. Zanjirdan o‘tayotgan tok kuchi uning uchlaridagi kuchlanishga to‘g‘ri, qarshiligiga teskari proporsionaldir, ya’ni:
Elektr yurituvchi kuch.
Q zaryadni zanjir bo'ylab ko'chirishda tashqi kuchlar manbada А=ξ • Q ish bajaradi. Lekin ish — bu energiyaning bir turdan ikkinchisiga aylanish o'lchovidir. Demak, manbada tashqi energiya, elektr maydon energiyasiga aylanadi: W = ξ • Q. Q zaryad zanjirning tashqi qismida harakatlanganda, manba tomonidan hosil qilinib saqlab turilgan statsionar may­don energiyasi W, = U • Q ga, ichki qismida esa W2 =Uich • Q ga aylanadi. Energiyaning saqlanish qonuniga ko'ra: W = W, +W2 yoki ξ • Q = U• Q+Uich • Q. Buni Q ga qisqartirib, ξ = U+U ich
ni olamiz, ya'ni manbaning elektryurituvchi kuchi zanjirning tashqi va ichki qismlaridagi kuchlanishlar yig'indisiga teng. Olingan xulosaning to'g'riligini tajribada ko'rsatish mumkin. Zanjirning tashqi va ichki qismlariga mos ravishda V1 va V2 voltmetrlarni ulaymiz. Zanjirning ichki qismiga V2 voltmetrni ulash uchun ikkita ingichka ko'mir sterjenidan foydalanamiz (ko'mir amalda elektrolit bilan ta'sirlashmaydi). Ko'mir sterjenlar manba elektrodlariga tegmasligi uchun ularni bir tomondan yupqa izolatsiya plyonka bilan qoplanadi.