Qilishning ilmiy nazariy asoslari populyatsiyalar va ekotizimlar ekologiyasi
Download 340.95 Kb. Pdf ko'rish
|
2-MAVZUgGA SALYD
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ekologik nisha
- Kooperatsiya
- Abiotik omillar
|
2-MAVZU. TABIATNI MUHOFAZA QILISHNING ILMIY NAZARIY ASOSLARI POPULYATSIYALAR VA EKOTIZIMLAR EKOLOGIYASI. BIOSFERA REJA: 1. Ekologiyada muhit tushunchasi. Ekologik omillar va ularning tasnifi. 2. Ekologik omillar: tirik organizmlarga ta’sir etish umumiy qonuniyatlari. 3. Organizm va moslashish. 4. Biosfera haqida Vernadskiy ta’limoti. 5. Biosfera chegaralari va tarkibiy qismlari Biosferadagi moddalarning xossasi va funktsiyalari. 6. Biosferada moddalarning aylanishi. Ekologik nisha Moslashish jarayoni organizmlarni ular hayotidagi o‘rni va tashqi tuzilishini ifodalaydi. Buni biz ekologik nisha (joy) bilan ham izohlashimiz mumkin. Ya’ni, qancha ekologik tur mavjud bo‘lsa, shuncha ular uchun yashash muhiti mavjud bo‘ladi. “Nisha” terminifransuzcha “niche” – chuqurlashuv, degan ma’noni ham anglatib, bu nafaqat yashash joyi, balki tabiatda turning o‘rni, biologik jamoadagi funksional roli, tashqi muhit omillariga bardoshliligi ham hisoblanadi Kooperatsiya - ikki organizm bir- birlari bilan kooperatsiya hosil qiladilar. Bunday kooperatsiya ikki organizm uchun ham ustunliklarga ega. Masalan, krablar bilan kovakichlilar bunga misol bo‘la oladi Kovakichlilar krablarning orqasiga yopishib olib (ba’zan ularni krablarning o‘zlari o‘tqazib oladilar) ularni dushmanlardan, himoya qiladilar. Kovakichlilar esa o‘z navbatida krablardan transport vazifasida foydalanadilar hamda ulardan qolgan ovqat qoldiqlari bilan ovqatlanadilar. Mutualizm. Birlashgan ikki populyatsiya ham faqat foyda ko‘radi, bu birlashish ular uchun foydalidir, bunday birlashgan organizmlar tabiiy sharoitda biri ikkinchisiz hayotkechira olmaydi Abiotik omillar Odatda tabiiy va sun’iy muhitlar ajratiladi. Tabiiiy muhitni suv, quyosh, shamol, havo, yer, o’simlik va hayvonot dunyosi kabi tabiiy omillar majmui tashkil etadi. Sun’iy muhit inson tomonidan yaratilgan bo’lib, bunda insonning mehnat mahsuli yotadi. Tabiiy va sun’iy muhitlar bir-biri bilan chambarchas bog’liq. Ularning bog’liqligini ekologik muhit tushunchasi ifodalaydi.Tirik organizmlar, oziqlanishi va yashashi uchun ishonchli himoyalangan yashash muhitini qidiradi. Chigirtka, kapalak va shu kabi boshqa hasharotlar oziq ovqatini va yashashi uchun inlarini qurishda o`simliklardan foydalanadi. Download 340.95 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|