Quruqligini yo‘qotish va, hatto, marsh yoki m arsh usulidagi musiqa

---

2. Ijrochilar nutqni qum q yodlab, asosan birgalikdagi jism oniy 
harakatlarga e ’tibor berib so ‘zlashishlari jiddiy xatodir. Bu ijro 
quruqligini yo‘qotish va, hatto, marsh yoki m arsh usulidagi musiqa 
ritm ida ham so 'z orqali harakat berish uchun rejissor va ijrochilar 
z o ‘r berib ishlashlari kerak.
3. Shuni tushunish m uhim ki, kundalik hayotda faqat m a ’lum
vaziyatlardagina nutq va harakat aniq m os tushib, ritm lari bir- 
biriga to 'g 'ri keladi (bolalar o'yinidagi ketayotgan poyezd, ot 
yugurishi, o 'q otish va h.k., shuningdek, um um iy harakat ritmiga 
bo'ysunishni talab qiluvchi biror ish bajarishi — m arsh yoki qo'shiq 
sadolari ostida safda yurish kabilar).
4. N u tq va harakat ritm i mos tushishi, sahna davom ida o 'z- 
garishi yoki m os tushm asligi m um kin. Shuning uchun ijrochi 
um um iy sahna harakatida nutq (qo'shiq) va tana harakatlarini 
bir xil va o'zgaruvchan tem p-ritm larda birlashtira olishi kerak.
Ijrochilar faqat m usiqa yoki nutqqa qo 'sh im ch a harakatlar 
ritm ida so'zlashga o'rganm asligi uchun quyidagi m ashqlarni baja­
rishi kerak: berilgan harakatni sekin bajarib, m atnni tez o'qish, 
aksincha, harakatni tez ijro etib, m atnn i ataylab sekin o'qish.
Jism oniy harakatlar paytida fikrning ohang tartibini hisobga 
olib, so'zlarni yorqinroq va b o'rttirib k o ‘rsatish kerak.
Ommaviy tom oshaning barcha tarkibiy qismlari nutq harakati 
bilan birlashib asosiy fikr va bosh g'oyani ochishga yordam berishi 
uchun quyidagilar zarur:
— jism on iy harak atlar m asofasini nutq yangragan paytda 
kam aytirib, tugaganda yoki tinish paytida uni yana oshirish;
— harakatlar masofasi oshirilganda nutq yangrashining kuchi 
va qam rovini oshirish;
— faol harakatlar qo'shilgan nutq paytida undoshlar talaffuzini 
pasaytirmaslik;
— ovoz ohangini harakat kuchayganda o 'ta oshirmaslik, ko'k- 
rak rezanatorini ishlatm ay qo'ym aslik, nutq xorida nutq kuchli 
yangragan holda chiroyli eshitilishi uchun past ovozlam i kuchay- 
tirish zarurligini esda tutish;
— m ushak kuchanishi talab qilingan jism oniy harakatlar paytida 
ovozning chiroyli ohangini yo'qotm aslik;
82

---

— rejissor ijrochilar uchun belgilangan har qanday qiyin holat- 
larda (m asalan, yerda sudralib borayotib baralla gapirish) ovoz 
erkin chiqishi kerak;
— faol jism oniy harakatlardan so‘ng yoki ularning paytida 
hansiram ay gapirish.
H arakat paytida nutq so ‘zlash m alakalarini egallash uchun 
sahna harakatining qiyin sharoitiarida ijrochilar nutqiy erkinligini 
saqlab qolishga qaratilgan nutq-harakat moslashuvi hosil qilinadi. 
Buning uchun maxsus ishlab chiqilgan ovoz-nutq mashqlari ustida 
m untazam ish olib borish kerak.