Reja: Dori turlarida farmatsevtik tadqiqotlarning olib bor

Reja: 1. Dori turlarida farmatsevtik tadqiqotlarning olib bor

Dori turlarida biofarmatsevtik tadqiqotlar 2 xil usulda: in vitro va in vivo tajribalarida amalga oshiriladi.
In vivo tajriba usullari laboratoriya tajriba hayvonlarida yoki o‘zi istak bildirgan odamlarda olib boriladi. In vivo tajribalari farmakokinetik usul – qon, boshqa biologik suyuqliklar va alohida a’zolarga so‘rilib o‘tgan ta’sir etuvchi modda
konsentratsiyasini o‘lchash bo‘yicha yoki farmakodinamik usul – dori vositasini organizmga so‘rilib o‘tgandan keyin namoyon bo‘ladigan ta’sir kuchini o‘rganish bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin. Farmakokinetik usullarda tadqiqotlar
o‘tkazilganda faol modda konsentratsiyasi asosan kimyoviy va fizik kimyoviy, alohida holatlarda mikrobiologik, biokimyoviy va biofizikaviy usullarda amalga oshiriladi. Farmakodinamik usullarda esa dori vositasi terapevtik samaradorligiga baho berish, tirik organizmning dori vositasi ta’sirida ma’lum funksional holatidagi
o‘zgarishlarni o‘lchash bo‘yicha amalga oshiriladi.
Ayrim tabletkalar uchun In vitro va in vivo sharoitlarida amalga oshirilgan tajriba natijalari o‘rtasidagi korrelyasion bog‘liqlik hisoblab chiqildi va olingan
natijalar asosida korrelyasion bog‘liqlik yuqori darajada ifodalangan “erish testi” ni amalga oshirish sharoitlari belgilandi.
Korrelyasiya koeffitsienti qanchalik birga yaqin bo‘lsa, olingan natija shunchalik ijobiy hisoblanadi va bunday holatda korxona sharoitida ishlab chiqarilgan tabletkaning biosamaradorligi in vitro usuli bilan baholansa yetarli
bo‘ladi.
Rektal dori shakllaridan dori moddasining ajralib chiqishi
Dori moddasining rektal dori turlaridan ajralib chiqish tezligini asosning dori moddasini ajratib chiqarish qobiliyati bilan baholanadi. Rektal dori turlaridan dori moddasining ajralishini o‘rganadigan asosan ikkita usul mavjud: instrumental (in vitro) va biologik (in vivo). Solishtirma tadqiqotlarda fizik-kimyoviy va mikrobiologik usllarga tayanadigan in vitro usuli qo‘llaniladi. Agarli plastinka usuli
keng tarqalgan usul bo‘lib, surtmalar usulidan suppozitoriya massasini agarli gel surtish bilan farqlanadi.
Shulardan dori vositalarini eruvchanlik testini aniqlash bo‘yicha taklif etilgan “Aylanuvchan kajava” usuli qator e’tirof etilgan xalqaro farmakopeyalarga (NF, USP, BP, EuP va boshqalarga) kiritilgandir. Bu usul respublikamizda ham rasmiy usul hisoblanadi. “Aylanuvchan kajava” usulining bu darajada keng qo‘llanilishining asosiy sabablari, olingan tadqiqot natijalarining ko‘p holatlarda in vivo tajriba
natijalari bilan yuqori korrelyasion bog‘liqlikka egaligi, usulning oddiyligi, amalga oshirilishini qulay va kam xarajatliligi kabilardir.Ayrim tabletkalar uchun in vitro va in vivo sharoitlarida amalga oshirilgan tajriba natijalari o‘rtasidagi korrelyasion bog‘liqlik hisoblab chiqildi va olingan natijalar asosida korrelyasion bog‘liqlik yuqori darajada ifodalangan “Erish testi”ni amalga oshirish sharoitlari belgilandi.
Korxona sharoitida in vivo tajribalari o‘rniga in vitro tajribalarini ishlatish imkoniyati borligini ilmiy jihatdan asoslash uchun, ularning korrelyasion koeffitsientini hisoblash lozim. Agar korrelyasion koeffitsient 0,60 va undan katta bo‘lsa, korxona sharoitida biosamaradorlikni in vitro usulida aniqlash kifoya qiladi. Farmakokinetik tahlil farmakoterapevtik va farmatsevtik omillarni to‘g‘ri
tanlashga imkoniyat beradi. Biosamaradorlik testi tirik organizmlarda olib boriladi va aniqligi bilan ajralib turadi, ammo ular murakkab va uzoq vaqt talab qilganligi
uchun ishlab chiqarishda kam qo‘llaniladi. In vivo va in vitro tajribalari asosida olingan ko‘rsatkichlarning bir-biriga mos kelishini bilish uchun ularning korrelyasiya koeffitsientini aniqlash lozim bo‘ladi.
Surtmalarning biosamaradorligini in vivo usulida baholash yordamida surtmalarning biosamaradorligini to‘liq baholanishi imkoniyatini bermaydi. Shuning uchun in vivo usullari qo‘llaniladi. Ularning bir necha turlari ishlatiladi.
So‘rilgan dori moddalarni miqdorini aniqlash Odamning yoki hayvonlarning terisiga belgilangan miqdorda surtma surtiladi va shu joyga bosim (100 mm simob ust) ta’siri ko‘rsatiladi.Teri ostiga so‘rilgan moddalarning miqdori surtma namunalarining qoldig‘i bo‘yicha aniqlanadi (ya’ni teriga surtilgan surtmani namunasini va so‘rilmagan
qoldig‘ining ayirmasi bo‘yicha). Agar-agar geliga diffuziya usulining mohiyati. 1. Surtma dori shaklining biosamaradorligini 2% agar-agar geliga to‘g‘ri diffuziya usuli bilan aniqlash. Buning uchun 5 % salitsil kislotasi surtmasi turli xil asoslarda tayyorlanadi:
1.Vazelin
2.Vazelin-lanolin (1:1)
3.Emulsion asos
Suvda eruvchi asoslardan shamchalar tayyorlash
Laboratoriya ishi
1. 10 dona efedrin gidroxlorid saqlagan shamchani tayyorlang.
2. Tayyorlash jarayonini texnologiyasini va pasportini daftarda yoriting
3. Tayyor shamchani sifatini tekshiring
4. Tajribalar in vivo usulda amalga oshirilib, bunda 140 - 150 g og‘irlikdagi erkak kalamushlarda olib boriladi. Buning uchun kalamushning orqa ichagiga efedrin
gidroxloriddan 15 mg saqlaydigan shamcha og‘iz orqali yuboriladi. Jadvalda keltirilgan vaqt oralig‘ida kalamushning siydigi olinib tarkibidagi ta’sir etuvchi
modda miqdori X DFda keltirilgan titrlash usul bo‘yicha miqdoriy tahlil qiling.
5. Keltirilgan natijalarga asoslanilgan holda efedrin gidroxloridning shamcha dori turi tarkibidagi ta’sir etuvchi moddaning ajralib chiqish egri chizig‘ini grafik holda
chizing. Bunda grafikning ordinata o‘qiga ta’sir etuvchi modda miqdori(S%), absissa o‘qiga esa ta’sir etuvchi moddaning aniqlangan vaqtini ko‘rsating.