Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi Toshkent Farmasevtika instituti Sanoat farmatsiya fakulteti Biotexnologiya yoʻnalish 103-B talabasi Sharofiddinov Shukrulloning “ Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari” fanidan “Suv va tuz almashinuvi” mavzusida tayyorlagan taqdimoti. - Reja:
- Suv va tuz almashinuvi
- Vazopressin
- Suv tuz balansini tartibga solish
- Suv-tuz almashinuvi organizm ichki muhitidagi suyuqliklar miqdori, kislotaishqor muvozanati, ionlar tarkibi, osmotik miqdorning doimiyligini taʼminlaydi. Organizmdagi suvning umumiy miqdori boʻshliqichlilar guruhiga kiradigan hayvonlar (meduzalar)da 95— 98% atrofida, sut emizuvchilarda 60— 70% va hasharotlarda 45—65%. Odamda suvning umumiy miqdori gavda ogʻirligiga nisbatan 60%ni, hujayra ichi suyuqligida 40%, hujayra orasi suyuqligida 16%, tomir ichi suyuqligida 4,5% ni tashkil qiladi.
- Osmoregulyatsiya hujayralarni o'rab turgan suyuqlikda hujayra membranasi o'tkazmaydigan molekulalar va ionlarning ma'lum konsentratsiyasini saqlaydigan fiziologik jarayonlarga ishora qiladi.
- Volumoreregulyatsiya - qon va hujayradan tashqari suyuqliklar hajmini tartibga solish. - elektrolitlar muvozanatini saqlash. - kislota-baz muvozanatini saqlash. - qon plazmasidan zaharli va yakuniy metabolizm mahsulotlarini, ortiqcha glyukoza, aminokislotalarni, shuningdek begona moddalarni (dorilar, zaharlar va boshqalar) olib tashlash;
Vazopressin - Asosiy vazifasi suvtuz almashinuvini boshqarishdir. Vazopressin uncha yuqori bo‘lmagan konsentratsiyada (1 kg tana massasiga 0,2 ng) juda kuchli antidiuretik ta’sir ko‘rsatadi, buyrak kanalchalari membranasidan suvning qayta so‘rilishini stimullaydi. Me’yoriy odam organizmi vazopressini qon plazmasining osmotik bosimini va suv balansini nazorat qiladi.
- Patologiyada, xususan, gipofiz orqa bo‘lagi atrofiyasida qandsiz diabet rivojlanadi. Bu kasallikda siydik bilan juda ko‘p miqdorda suyuqlik ajralib chiqadi.
Mineralokortikoidlar - Mineralkortikoidlar (dezoksikortikosteron va aldosteron) asosan natriy, kaliy va xlor ionlarini ushlanib qolishi va kaliy ionlarini siydik bilan chiqarilishini ta’minlaydi. Ehtimol, buyrak kanalchalarida natriy va xlor ionlarini qayta so‘rilishi modda almashinuvini boshqa mahsulotlarini, xususan siydikchil chiqarish hisobiga sodir bo‘ladi. Aldosteron molekulasida 13-uglerod atomida metil guruhi orniga aldegid guruhi bo‘lganligi sababli shu nomni olgan. Aldosteron boshqa kortikosteroidlar orasida eng faol mineralokortikoiddir, xususan u mineral almashinuviga ta’sir etishi bo‘yicha dezoksikortikosterondan 50-100 barobar faoldir
Suv va tuz muvozabatini saqlash - Suv-tuz muvozanatini saqlashda uchta bo'g'in ajralib turadi: suv va tuzlarning organizmga kirishi, hujayra ichidagi va hujayradan tashqari tizimlar o'rtasida qayta taqsimlanishi va tashqi muhitga chiqishi. Natriy ionlari gomeostazni saqlashda etakchi rol o'ynaydi, shuning uchun toqqa chiqishda siz bilan tuz olib borish juda zarur; tana kuniga 15-20 g gacha tuz olishi kerak. Kaliy etishmovchiligi mushaklar kuchsizligiga, yurak-qon tomir tizimi faoliyatining buzilishiga, aqliy va aqliy faoliyatning pasayishiga olib keladi
Suv tuz balansini tartibga solish - Suv-tuz balansini tartibga solish tizimi ikkita kompensatsion komponentga ega:
- 1) chanqoqlik va tuz ishtahasi tufayli suv-tuz balansining buzilishini taxminan tuzatadigan ovqat hazm qilish tizimi;
- 2) suv va tuzlarning muvozanatini yoki chiqarilishini ta'minlash uchun organizmda etarli darajada ushlab turishni ta'minlaydigan buyraklar.
- Giperpidratatsiya
- Organizmda suv balansining buzilishi
- 3 xil turi mavjud:
- 1-izoosmolyar
- 2-gipoosmolyar
- 3-giperosmolyar
- E’tiboringiz uchun raxmat !!!
Do'stlaringiz bilan baham: |
