Salistirmali u’stinlik teoriyasi kelip shig’iwi Salistirmali u’stinlik teoriyasi haqqinda uliwma tu’sinik Salistirmali u’stinlik teoriyasina misallar

Tema: Salistirmali ustinlik teoriyasi

Jobalari:

1. 
   Salistirmali u’stinlik teoriyasi kelip shig’iwi
   
2. 
   Salistirmali u’stinlik teoriyasi haqqinda uliwma tu’sinik
   
3. 
   Salistirmali u’stinlik teoriyasina misallar
   

Ne ushın xalıq aralıq almasiniw ulıwma ámeldegi, yaǵnıy. tovarlar hám xızmetlerdiń global sawdası? Bul sorawǵa teń: nege adamlar óz-ara sawda etediler? Principial tárepten mikroekonomikanı úyreneyotganda juwaptı qashannan berli bilerdik: hár bir xojalıq jurgiziwshi sub'ekt ol yamasa bul tavar óndiriste salıstırıwiy ústinlikke iye. Bul sonı ańlatadıki, hár qanday ónim óndiriste A sub'ektiniń múmkinshilik ma`nisi B sub'ektine qaraǵanda tómen boladı. Óz gezeginde, B sub'ekti basqa ónim óndiriste kemrek múmkinshilikke iye. Bul olardı birjaǵa odaydı, sebebi bul eki kontragent ushın óz-ara mápli.

Eger biz salıstırıw ústemshilikler haqqındaǵı bilimlerimizni xalıq aralıq ekonomikalıq munasábetler tarawına ótkersak, ol halda “mámleketler ne ushın sawda etediler?” degen sorawǵa juwaptı bul taypadan kelip shıǵıp izlewimiz kerek.

XVII-XIX ásirlerde-aq ekonomikalıq teoriya klassikleri A.Smit hám D.Rikardo islep shıǵarıw ǵárejetlerindegi artıqmashılıqlar mashqalasına shaqırıq etkenler. A.Smit tolıq ústemshilikler (absolyut ǵárejetler) teoriyasın kórip shıqtı.
Sonday etip, eger Alfa mámleketinde dán islep shıǵarıw ózine túser bahası Beta mámleketine qaraǵanda kemrek bolsa, ol halda Beta óndiriste joqarı ǵárejetlerge iye bolǵan donni import etedi hám óndiriste kemrek bolǵan toqımashılıq ónimlerin kirip etedi. Alpha mámleketine salıstırǵanda ǵárejetler.

D. Rikardo salıstırıw ǵárejetler yamasa salıstırıwiy ústemshilikler teoriyasınıń tiykarlawshisi bolıp tabıladı.
Tiykarǵı zat, Rikardoning pikrine qaraǵanda, tavar óndiriste tolıq emes, bálki salıstırmalı ǵárejetler bolıp tabıladı. Onıń mısallarında eki mámleket - Portugaliya hám Angliya kórip shıǵıladı, olarda eki ónim islep shiǵarıladı - vino hám shúberek. Bunnan tısqarı, Rikardo modelinde óndiristiń tek bir faktorı - jumısshı kúshi ámeldegi, sol sebepli ónim islep shıǵarıw ǵárejetleri miynet ǵárejetleri (adam -saat ) menen olshenedi. Shártli cifrlı mısalda salıstırıwiy ústinlik principin kórip shıǵıń (15. 1-keste).
15. 1-keste
Ónim óndiristegi salıstırıwiy ústemshilikler (islep shıǵarıw ǵárejetleri, jumıs saatlarında )

Ma’mleket	Vino	Shuberek
Portugaliya	80	90
Angliya	120	100

15.1-keste

15. 1-kesteden kórinip turıptı, olda, Portugaliya eki tavar óndiriste tolıq ústinlikke iye - Angliyaǵa salıstırǵanda vino birligi óndiriste hám shúberek birligin óndiriste miynet ǵárejetleri kemrek. hám Portugaliya Angliya menen tolıq ústinlik principine tıykarlanıp sawda etpesligi kerek sıyaqlı tuyuladi. Bul mámleketlerde salıstırıwiy ǵárejetler kózqarasınan basqasha tábiyat kórinisi payda boladı. Portugaliyada vinodıń salıstırıwiy bahası 80:90 (bul mámlekette vino islep shıǵarıw matonikiga qaraǵanda salıstırǵanda arzan ), Angliyada bolsa tap sol tavardıń salıstırıwiy bahası 120 :100 ni quraydı. Keling, bul parıqlardı salıstıramız : 80:90 < 120 :100, sol sebepli Portugaliyada vino salıstırǵanda arzanlaw, Angliyada bolsa shúberek salıstırǵanda arzan.

Sol sebepli qánigeliklashuv yamasa xalıq aralıq miynet bólistiriwi payda boladı : mámleket óziniń múmkinshilik ǵárejetleri salıstırǵanda kem bolǵan tovarlar óndiriske qánigelesken. Portugaliya shúberek óndiris shıǵarıwdan pútkilley waz keshedi hám barlıq jumıs saatları vino óndiriske sarplanadı. Angliya, óz gezeginde, shúberek óndiriske tolıq qánigelesken, vino bolsa Portugaliyadan import etiledi.

15. 2-keste