Salistirmali u’stinlik teoriyasi kelip shig’iwi Salistirmali u’stinlik teoriyasi haqqinda uliwma tu’sinik Salistirmali u’stinlik teoriyasina misallar

Ashıq ekonomikada ayırbaslawdıń óz-ara paydaları

Mamleket	Jabiq bazarlar				Ashiq bazarlar
	Vino	Shuberek	Ja’mi	Vino		Shuberek	Jami
Portugaliya	80	90	170	160		0	160
Angliya	120	100	220	0		200	200
Jami	200	190	390	160		200	360

15.2-keste
15. 2-kesteden kórinip turıptı, olda, eki mámlekettiń qánigeliklashuvi hám xalıq aralıq almasinuvga kiriwi eki mámleketke de payda keltiredi. Portugaliya házirde eki dana vino islep shıǵaradı hám shúbereklerdi import etedi. Angliya bolsa Portugaliyadan vino alıp kelip, eki dana shúberek islep shıǵaradı. Ulıwma alǵanda, bul ashıq ekonomikada islep shıǵarıw ǵárejetleriniń tómenlewine alıp keledi: qánigeleskennen keyin ashıq ekonomikada sarplanǵan 360 kisi-saat 390 nan kem.

D. Rikardo bul talay abstrakt modeldi kórip shıǵıwda itibarǵa alıwımız kerek bolǵan bir qansha ımaratlar yamasa shamalardan kelip shıqtı :

1) tek eki mámleket hám eki tavar bar ekenligi;
2) mámleket ishindegi jumısshı kúshi sıyaqlı omilning jetilisken jıldamlıǵı jáne onıń mámleketler ortasında jıldamlıǵınıń joq ekenligi;
3) erkin sawdanıń bar ekenligi, yaǵnıy. sırtqı sawdada import yamasa kirip bojlari hám basqa sheklewlerdiń joq ekenligi;
4) eki tavar óndiriste turaqlı múmkinshilik ǵárejetleri (grafik tárepten bul islep shıǵarıw múmkinshilikleri iymek sızıqlı ekenligin ańlatadı );
5) transport ǵárejetleri joq ;
6 ) ónim óndiriste texnologiyanıń ózgermeytuǵınlıǵı ;
7) resurslarınıń tolıq almasınıwı.
Keling, joqarıdaǵı birpara ımaratlardı túsintirip beraylik. Keling, birinshi náwbette transport ǵárejetleri joq degen shamaǵa toqtalıp ótemiz. Transport ǵárejetleri tavar ayırbaslaw qábiletin belgileytuǵın eń zárúrli faktorlardan biri bolıp tabıladı. Arnawlı bir ónimdi islep shıǵarıw ǵárejetleri kóleminde transport ǵárejetleriniń úlesi qanshellilik kishi bolsa, ónimdiń ayırbaslaw múmkinshiligı sonshalıq joqarı boladı. Tiykarınan, bul ǵárejetler júdá parıq etedi
Túrli tavar gruppaları islep shıǵarıw ǵárejetleriniń ulıwma kóleminde. Transport ǵárejetlerin esapqa alıw biz ushın tovarlardıń jańa taypalarına - satılatuǵın hám sotilmaydigan tovarlarǵa shaqırıq qılıw imkaniyatın beredi. Sawdaǵa jaramlı bolmaǵan tovarlar tek islep shıǵarılǵan mámleket ishinde tutınıw etiliwi múmkin hám olardı kirip yamasa import qılıw múmkin emes.

Óz gezeginde, satılatuǵın tovarlar kirip hám importqa bólinedi. Qaǵıyda jol menende, sotilmaydigan tovarlarǵa hár túrlı túrdegi xızmetler kiredi. Aytaylik, Kitayda akupressura seansı Germaniyaǵa qaraǵanda talay arzan. Biraq Germaniya puqarası Kitayǵa ushıw ushın transport ǵárejetleri joqarı bolǵanı ushın arzanlaw xızmetten paydalanıwdı qálemasa kerek. Kóplegen xızmetler ádetde " kóshpelis". Mısalı, mıymankeshlik xızmetlerin de sotilmaydigan tovarlar bolıp tabıladı. Bólmeleri Kreml kórinisin usınıs etetuǵın mıymanxananı mámleket tısqarısına kóshiriw múmkin emes. Tap sol tárzde, kóp túrdegi jámiyetlik transportı, baylanıs, finanslıq xızmetler sawdaǵa qoyılmaydı. Birlesken Milletler Shólkeminiń standart sanaat klassifikaciyaınan paydalanǵan halda, tómendegi tovarlardı satılatuǵın hám sotilmaydigan dep klassifikaciyalaw múmkin (15. 3-keste).

Sanaat túrleri boyınsha satılatuǵın hám sotilmaydigan tovarlar

Satilg’an tovarlar	Satiw mu’mkin bolmag’an tovarlar
Awil, tog’ay ha’m baliqshiliq xojaliqlari	Elektr, suw támiynatı, qurılıs
Paydalı qazilmalarni qazib alıw hám kómir qazib alıw	Sawda, restoranlar, mıymanxanalar Transport, telek, baylanıs Finans, qamsızlandırıw, kóshpelis múlk
Process sanaatı	Kommunal, jámiyetlik hám jeke xızmetler túrleri

15. 3-keste

Bul keste degi klassifikaciya tiykarlanıp shártli bolıp, bul tarmaqlarda islep shıǵarılǵan tovarlar hám xızmetler bir ret hám ulıwma satılatuǵın yamasa sotilmaydigan dep belgileniwi múmkin emes. Sonday etip, jańa texnologiyalardıń rawajlanıwı menen baylanıs xızmetleriniń kóplegen túrleri, qamsızlandırıw biznesi hám finans sektorı sawdaǵa aylanadı.

Keling, Rikardo modeliniń ımaratlarında joqarıda belgilengen 4 hám 7 bántlerge toqtalıp ótemiz.

Tiykarınan, kóplegen tarawlarda óndiristiń keńeyiwi múmkinshilik ǵárejetleriniń asıwı menen baylanıslı, sol sebepli, mısalı, qosımsha vino birligi islep shıǵarıw shúberek óndiris shıǵarıwdan barǵan sayın kóbirek waz keshiwdi talap etedi. Múmkinshilikli ǵárejetlerdiń artpaqtası arnawlı bir ónim óndiriske qánigeliklashuvga málim shegaralar qóyadı. Sol sebepli, ámelde, óndiriste salıstırıwiy ústinlik ámeldegi bolǵan ónimge tolıq qánigeliklesiw kóbinese joq. Biz bilgenimizdey, Amerika Qospa Shtatları, mısalı, óz avtomobilleri hám kompyuterlerin islep shıǵaradı hám tek yaponchalarini import etpeydi.

Rikardo modeliniń shamalarınıń 7-bandini kórip shıǵıp atırǵanda, islep shıǵarıw resursları mudamı da tolıq almastırilmasligini esapqa alıwımız kerek. Sonday etip, programmalıq támiynat salasındaǵı qánigeler málim ǵárejetlersiz mashinada sawıw operatorı retinde qayta tayarlana almaydılar hám kerisinshe, sawınshı programmist retinde ańsatǵana qayta oqıtılıwı dargumon. Miynettiń bir islep shıǵarıw salasından ekinshisine ótiwi jámiyet ushın múmkinshilik ǵárejetleriniń asıwı menen birge keledi, sol sebepli 4-bandga túsindiriwlerde aytıp ótkeni sıyaqlı, qánigeliklashuv hám bazarlardı ashıw wazıypası salıstırıwiy ústinliktiń abstrakt modeline qaraǵanda qıyınlaw boladı..

hám soǵan qaramay, barlıq shamalarǵa qaramay, Rikardoning salıstırıwiy ústinlik modeli házirgi kunge shekem onıń altın fondiga aynalǵan klassik ekonomikalıq teoriyanıń eń zárúrli jetiskenliklerinen biri bolıp qalıp atır. Rikardo modeliniń kóplegen empirik sınaqları sonı kórsetdiki, jáhán sawdası haqıyqattan da arnawlı bir ónimdi jaratıwda salıstırıwiy (tolıq emes) miynet ónimliligi abzallıqlarına tiykarlanadı.

Mikroekonomika stuldan bizge málim bolǵan islep shıǵarıw múmkinshilikleri iymek sızig'i grafigi tiykarında salıstırıwiy ústinlik principin súwretlewimiz múmkin. Onıń ushın biz eń ápiwayı “eki mámleket - eki tavar” modelinen paydalanamız.

Aytaylik, jáhán sawdasın ańlatiwshı eki mámleket bar, Rossiya hám Kitay. Sonıń menen birge, shama menen oylayıq, adam -saat sanı 1000 ta menen sheklengen jáne bul waqıt ishinde bul eki mámleket hár qıylı kombinatsiyalarda eki ónim óndirisi múmkin: dán hám teńiz ónimleri. Rossiyada bul tovarlardı islep shıǵarıw ushın ǵárejetler qatnası tómendegishe: 1 tonna dán = 1 tonna teńiz ónimleri, yaǵnıy. qosımsha 1 tonna dán islep shıǵarıw ushın siz 1 tonna teńiz ónimlerinen waz keshiwińiz kerek. Kitayda bul koefficient tómendegishe: 1 tonna dán = 2 tonna teńiz ónimleri, yaǵnıy. qosımsha 1 tonna dán islep shıǵarıw ushın 2 tonna teńiz ónimlerinen waz keshiw kerek. Sonday etip, teńiz ónimleri menen kórsetilgen donning salıstırmalı bahası Kitayda Rossiyaǵa qaraǵanda joqarı. Shubhasız, Rossiya dán jetistiriwde, Kitay bolsa teńiz ónimleri óndiriste salıstırǵanda ústinlikke iye. Bunday halda, Rossiya dán óndiriske qánigelesken bolıp, teńiz ónimlerin Kitaydan alıp kirisiw arqalı aladı. Óz gezeginde, Kitaydıń teńiz ónimleri óndiriske qánigeleskeni, Rossiyadan g'alla import etiliwi paydalı bolıp tabıladı.

15. 1-suwretde eki mámlekette dán hám teńiz ónimleri ushın koefficientler kórsetilgen. 15. 1 a-suwretden
Rossiya óndirisi múmkin bolǵan maksimal dán muǵdarı hám teńiz ónimleriniń maksimal muǵdarın ańlatadı. Ol 1 tonna dán = 1 tonna teńiz ónimleri yamasa qısqartirilgan formada 1 s = 1 m retinde ańlatıladı. Kitayda bul koefficient 1 s = 2 m ga uqsaydı, bul suwretde kórsetilgen. 15. 16.

Qánigeliklashuv hám xalıq aralıq sawdadan aldın islep shıǵarıw múmkinshiligi iymek sızıqları

Gúrish. 15. 1. Qánigeliklashuv hám xalıq aralıq sawdadan aldın islep shıǵarıw múmkinshiligi iymek sızıqları : a — Rossiya ; b - Kitay

Biziń grafikımızda islep shıǵarıw múmkinshilikleriniń iymek sızıqları sızıqlı, sebebi biz múmkinshilik ózine túser bahası turaqlı dep esaplaymiz. 1 tonna dán óndiris shıǵarıwdan bas tartganlik ushın Rossiya 1 tonna teńiz ónimin tóliydi jáne bul koefficient Rossiya islep shıǵarıw múmkinshilikleri iymek sızig'ining qálegen noqatında ózgermeydi. Iymek sızıqtıń qiyaligi salıstırmalı baha yamasa múmkinshilik ǵárejetleriniń qatnası menen belgilenedi hám forma. 13. 1 a -1 ge teń. Kitaydıń islep shıǵarıw múmkinshilikleri iymek sızig'ining qiyaligi -v2, sebebi 1 tonna dán óndiris shıǵarıwdan waz keship, Kitay 2 tonna teńiz ónimin alıwı múmkin. Grafiklardan kórinip turıptı, olda, Rossiya hám Kitaydıń islep shıǵarıw múmkinshilikleri iymek sızig'ining túrli qıyaları eki ónimdiń salıstırmalı bahalarındaǵı ayırmashılıqlar menen belgilenedi.

Sonday eken, hár bir mámlekettiń tovarlardan birin óndiriske qánigeliklashuvi olarǵa dán hám teńiz ónimlerin kóbirek islep shıǵarıw hám tutınıw qılıw imkaniyatın beredi. Biraq soraw tuwıladı, bul mámleketler ushın qanday jáhán bahalarında ayırbaslaw paydalı boladı? Basqasha aytqanda, bizni sawda shártleri yamasa kirip hám import bahalarınıń qatnası qızıqtiradi. Bul haqqında

Jáhán bazarında bir tavardı basqa tavarǵa ayırbaslawdıń 0 qatnası. Taǵı bir bar eskertip ótemizki, biziń mısalımızdaǵı bahalar pul birlikleri kórinisinde emes, bálki bir tavar muǵdarı bolıp, mámleket basqa tavardıń qosımsha 1 birligin alıw ushın óndiris shıǵarıwdan waz keshiwi kerek. Sonday etip, Rossiyada donning ishki bahası teń

1 birlik, Kitayda bolsa 2 birlik. Rossiya ushın xalıq aralıq sawda, eger jáhán bazarında 1 tonna dán ushın 1 tonna teńiz óniminen kóbirek zattı alıw múmkin bolsa, logikalıq boladı, yaǵnıy. 1 h = 1, 2 m yamasa 1 h = 1, 5 m koefficientler Rossiya ushın paydalı bolıp tabıladı. Rossiya jáhán bazarında eń kóp 1 s = 2 m, yaǵnıy. Kitayda g'alla óndiristiń múmkinshilik ǵárejetleri menen belgilenetuǵın maksimal baha.
Óz gezeginde, Kitayǵa 1 tonna dán ushın 2 tonnadan kem teńiz ónimi beriw paydalı bolıp tabıladı, mısalı, 1 s = 1, 8 m yamasa 1 s = 1, 5 m hám taǵı basqa. Salıstırmalı bahanıń eń kishi ma`nisi 1 s = 1 m boladı.

Jáhán bazarında bahalar qanday rawajlanadı? Bul xalıq aralıq sawda kózqarasınan dán hám teńiz ónimlerine bolǵan talap hám usınısqa baylanıslı. Aytaylik, jáhán bahası 1 z = 1, 5 m koefficientte, yaǵnıy. 1 tonna dán ushın Rossiya jáhán bazarında 1, 5 tonna teńiz ónimlerin alıwı múmkin. Bul koefficient Kitay ushın da paydalı bolıp tabıladı, sebebi 1 tonna dán ushın jabıq ekonomika daǵı sıyaqlı 2 tonna emes, bálki tek 1, 5 tonna teńiz ónimleri beredi. Endi qánigeliklashuv hám xalıq aralıq ayırbaslaw nátiyjesinde hár bir mámleket tutınıwdıń jańa dárejesine shıqqanda xalıq aralıq sawdanıń abzallıqların grafik suwretin beriwimiz múmkin. 15. 2 a-suwretde biz Rossiya hám Kitay ushın birdey islep shıǵarıw múmkinshilikleri iymek sızıqların kóremiz. Biraq hár bir mámlekettiń sawda múmkinshilikleri sızıǵı islep shıǵarıw múmkinshilikleri iymek sızig'idan joqarıda jaylasqan. Olardıń qiyaligi eki mámleket ushın da birdey, sebebi ol dán hám teńiz ónimleriniń jáhán bahaları dárejesi menen belgilenedi hám sawda shártlerin sáwlelendiredi: 1 z \u003 d 1, 5 m, yaǵnıy. sawda múmkinshiligi sızıqlarınıń qiyaligi -(1 : 1. 5) = -2/3.

Forma daǵı grafik daǵı y o'qi boyınsha. 15. 2 a-bandda Rossiya óndiriske qánigelesken tovarlar muǵdarı (g'alla) hám abscissa o'qi boyınsha - import (teńiz ónimleri) arqalı alınǵan tovarlar muǵdarı kórsetilgen. Kerisinshe, 15. 26 -suwretde y o'qi Kitay tárepinen Rossiyadan import etiletuǵın dán kólemin, abscissa bolsa kórsetedi.