Samarqand davlat universiteti psixologiya va ijtimoiy fanlar fakulteti

SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI

PSIXOLOGIYA VA IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI

FALSAFA YO’NALISHI

202-GURUH TALABASI

MEYLIYEV NURBEKNING

BORLIQ FALSAFASI FANIDAN

MUSTAQIL ISHI.

MAVZU:HAQIQAT VA YANGLISHISH. REJA: 1.HAQIQAT TUSHUNCHASI. 2.ABADIY HAQIQAT. ,,IKKI HAQIQAT NAZARIYASI’’. 3.HAQIQATNI YANGLISHISHLARDAN XOLOS ETISH YO’LLARI.

HAQIQAT NIMA? Haqiqat lug’atlarga ko’ra quyidagicha ta’riflanadi: ,,haqiqatning muvofiqligi, haqiqat sifatida tasdiqlangan yoki qabul qilingan bayonot’’.Haqiqat atamasi ostida VOQE’LIK, FAKT; REAL NARSA, HODISA yoki HOLAT tushuniladi.Haqiqat bo’lmagan holat YOLG’ON deb ataladi.

HAQIQAT

SUBYEKTIV

OBYEKTIV

MUTLOQ

ABADIY HAQIQAT – bilishning rivojlanish jarayonida haqiqatlarni rad qilib bo’lmasligini bildiruvchi termin.Bu jihatdan abadiy haqiqat mutloq haqiqatga o’xshashdir.Inson bilish jarayonida ko’pincha nisbiy haqiqatlar bilan ish ko’radi, bu nisbiy haqiqatlarda esa mutloq haqiqatlarning bo’laklari mavjud bo’ladi. Diniy qarash bo’yicha diniy arkonlar abadiy haqiqat hisoblanadi. Chunonchi, islomga ko’ra, unda e’tirof etilgan aqidalar – allohning yagonaligiga, farishtalarga, muqaddas kitoblarga, payg’ambarlarga, oxiratga, taqdirning ilohiyligiga va inson o’lganidan keyin qayta tirilishiga ishonish abadiy haqiqat hisoblanadi.

IKKI HAQIQAT NARIYASI – falsafa va ilohiyotni, haqiqatni bilish hamda xudoga yaqinlashishning ikki mustaqil yo’li deb talqin etuvchi ta’limot.U o’rta asr madaniyatiga aristotelizmning kirib kelishi bilan bog’liq.O’rta Osiyolik mutafakkirlar Farobiy, Ibn Sino, Beruniy va boshqalar unga yaqinlashishgan. 12-14-asrlarda keng rivojlanib, Ibn Rushd falsafasida takomilga yetgan. Ibn Rushd fikricha falsafa atrofdagi olamni aql-idrok bilan bilish orqali insonni haqiqatga olib boradi. Ikki haqiqat nazariyasi lotin averroizmida (Brabantskiy,Paduya) aniq ta’riflab berilgan. Bu nazariya ratsionalizmning rivojlanishiga turtki bo’lgan.

KONVENSIONALIZM- Odamlar ishonadigan narsalar, olimlar o’rtasidagi shartli kelishuvga mos keladigan narsalar va hodisalar.

VERIFIKARSIYA-dunyo haqidagi har qanday fikrning haqiqiyligi provard natijada uni sezgi a’zolari orqali olingan ma’lumotlarga taqqoslash yo’li bilan aniqlanishi lozim.

YANGLISHISH Haqiqatni yanglishishlardan (Bekon ta’biri bilan aytganda, ,,tafakkur butlari’’ dan) xolos etish olimlarni doim qiziqtirib kelgan.Bilimning noto’g’ri shakli bo’lgan yanglishishning bosh mabai ijtimoiy-tarixiy amaliyot va bilishning cheklanganligi, norasoligi yoki zaifligidir. Yanglishish o’z mohiyatiga ko’ra borliqning ayrim jihatlarini bilish natijalarining mutloqlashtirilishi natijasi sifatida yuzaga keluvchi borliqning noto’g’ri in’ikosidir.Misol uchun falsafiy yanglishishlar sifatida empirizm, ratsionalizm, sofistika, eklektika, dogmatizm va relyativizm mavjud.

ILLYUZIYA (lot. Illusio – yanglish tasavvur, yanglishish)

Voqelikni noto’g’ri, yanglish idrok etish

Xom xayol ; puch, amalga oshirib bo’lmaydigan reja

Sezgi va idrokning muayyan qonunlari tufayli ro’y beradigan illyuziyalar

Insondagi psixofiziologik, ko’pincha hayajonlanish, charchash, qo’rqish holatlarida ro’y beradigan sub’yektiv illyuziya

HAQIQAT

Haqdan ayrilmangki, sizga haq egalarining joyi ko’rsatilgan. Har doim faqat haqiqat bilan hukm eting.Hazrati Umar Ibn Hattob R.A

Haqiqat – xudodir. Uni hamma biladi-yu, o’zini hech kim ko’rmagan. Asqad Muxtor

Ko’r ko’rmasa ham, kunduzi kunduzidir. Kishilarga ma’lum bo’lmasa ham, haqiqat haqiqatdir. Al-Xorazmiy

Aflotun – do’st, lekin haqiqat ulug’roqdir.Ko’pgina buyuk haqiqatlar avvaliga masxaralangan. Bernard Shou

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!