Soda tarkibida karbonatlar mavjudligini aniqlab olishga oid

---

Chirchiq Davlat pedagogika Universiteti 
fizik kimyo fakulteti kimyo yo’nalishi 
3 kurs 20.4 guruh talabasi HIMMATOVA NILUFAR 
VA TURSINOVA MAFTUNANING
ning ,,maktabda kimyo labaratoriyasini tashkil
etish jihozlash va ishlashni tashkil qilish Fanidan
yaratgan taqdimoti

---

SODA TARKIBIDA KARBONATLAR
MAVJUDLIGINI
ANIQLAB OLISHGA OID
TAJRIBALARINI BAJARISH USULLARINI YORITISH

---

MAVZU REJASI:
1.
Soda haqida umumiy tushuncha ,sodani turlari, tabiatda uchrashi:
2.
Sodani olish usullari 
3.
Labaratoriyada soda ustida tajribalar ,soda tarkibida Karbanoat 
ioniga hos sifat reaksiyalari:
4.
Mavzu bo’yicha masala va savollar.

---

SODA 
Soda — turli natriy karbonatlarning 
umumiy texnik nomi.
•
KalsiNatsiyalangan soda -na2CO, 
(natriy karbonat);
•
kristallangan Soda — Na2CO310H2O 
(natron),
•
ichimlik yoki oziq-ovqat sodasi —
NaHCO, (natriy gidrokarbonat) 

---

NaOH
SODA
NaHCo3
Na2Co3×10H2
O

---

Bulardan tashqari, kaustik Soda— NaOH (oʻyuvchi
natriyning texnik nomi) ham mavjud . 
Olinishi xossalari va ishlatilish sohalari:
Soda tabiatda juda kam holda uchragani uchun unga 
bo’lgan ehtiyojni qondira olmaydi shu sababli sanoatda 
Soda turli usullar yordamida olinadi
Fransus olimi Leblan 1791 yilda Soda olishning sulfat 
usulini ishlab chiqqan.

---

•
NaCl+H2SO4=2HCl+Na2SO4
•
Na2SO4 +2C=Na2S+2CO2
•
Na2S +CaCO3=Na2CO3 +CaS
Olingan soda boshqa aralashmalardan suvda eritish bilan ajratib 
olinadi.
1867-yilda belgiyalik olim Solvey NaCldan soda olishning 
ammiyakli usulini ishlab chiqdi

---

NH3 +H2O=NH4OH katta bosim bilan CO2 o'tkaziladi.
NH4OH+H2CO4=H2O +NH4HCO3
NH4HCO4+NaCl=NH4CI+NaHCO3
NaHCO4 suvda kam erigani uchun chokmaga tushadi va 
boshqa moddalardan ajratib olinadi.Keyin qizdirish yo’li bilan 
Na2CO4 (soda)ga aylantiriladi .
NaHCO3 =Na2CO3+H2O +CO2

---

Ammiakli usul yopiq tizimli – uzluksiz usul hisoblanadi va hech 
qanday chiqindi chiqindi.NH4Clga sondirilgan ohak ta’sirida 
ammiak hosil qilinadi va uni qaytadan reaksiya muhitiga kiritiladi.
2NH4Cl+Ca(OH)2=2NH3(gaz)+2H2O+CaCl

---

Fizik xossalari; Soda Tabiatda Na2CO3×10H2O shaklida, koʻl
va mineral suv havzalarida erigan holda uchraydi. Soda 
Suvdagi eritmalaridan 
32° gacha Na2CO3 10H2O,
3235°da Na2CO3 6H2O, 
35° dan yuqorida Na,CO3 H2O, 
112,5° da suvsiz tuz — Na2CO3 kristallanadi

---

Natriy Bikarbonat – ichimlik sodasi nomi bilan sotiladigan ushbu 
kukunning kimyoviy nomi shunday, aslida ancha foydali modda. 
Quyidagilarda naf berishi mumkin:
Hasharotlar chaqqandan keyingi qichimada yordam beradi
Tishlarda karies rivojlanishi xavfini kamaytiradi
Bemor ahvolini buyrak kasalliklarida yengillashtirishi mumkin faqat oʻz
boshimchalik qilmaslik zarur. Faqat shifokor tavsiyasi bilan
Ayniqsa jigʻildon qaynashida yaxshi yordam beradi
Qazgʻoq bilan kurashishda foydali

---

Sodaning “sehrli“ xususiyatlarini odamlar qadimdan bilishgan. Bizgacha 
yetib kelgan maʼlumotlarga koʻra, qadimgi Misr kohinlari bu moddani, 
narigi dunyo bilan aloqa qilish uchun isteʼmol qilishgan. Oʻrta asrlarda 
alkimyogarlar soda asosida, yoshlik eliksirini kashf qilishmoqchi boʻlishgan. 
Soda bilan ozish haqida gaplarga xayron boʻlmasa ham boʻlaveradi.Uning
bunday xususiyatlarini sababi, fanga maʼlum, natriy bikorbanat suvda erib 
ishqoriy muhit hosil qiladi. Shuni unutmaslik kerak, organizm oʻzining ichki 
muhitini PH koʻrsatkichini ( yaʼni kislota-ishqor muvozanatini) doimo bir 
xil maromda ushlab turadi. Kislota ishqor muvozanatini keskin buzilishi 
ogʻir oqibatlarga olib keladi.

---

MAVZUNI MUSTAHKAMLASH BO’YICHA 
MASALALAR
1.
Kimyoviy stakandagi 100gr suvga 3,45 gr Na metali tushirildi 
natijada hosil bolgan NaOH ning masssi va hosil bo’lgan 
eritmadagi NaOH ning massa ulushini toping?
2.
Na2CO3 ×xH2O kristalli gitratdagi suvning massa ulushi 
62,94%ni tashkil etadi.xni aniqlang?

---

SODA TARKIBIDAGI KARBONAT IONINI ANIQLASH
Kerakli asbob va rektivlar
: 2ta probilka distillangan suv,soda,Caning suvda 
eridigan tuzi Uratropin gugurt
ISHNING BORISHI
:Dastlab ikkita toza probirkaga kalsiyning tuzi va sodani 
teng miqdorda oʻlchab solamiz.. songra ikkalasi ham bir xil miqdorda suvda 
eritib olamiz va tayyor bolgan eritmalarni bir-biriga aralashtirib olamiz .Hosil 
bolgan eritma rangsiz suyuqlik bolib agar hech qanaqa ozgarishi kuzatilmasa 
qizdirish bilan olib boramiz temperatura kotarilgan sayin suyuqlikdagi ga oq 
choʻkma tusha boshlaydi bu esa soda tarkibidagi karbanat inlarning 
mavjudligini isbotlaydi choʻkma esa kalsiy karbonat tuzidir.

---

E’TIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT