Chirchiq Davlat pedagogika Universiteti
fizik kimyo fakulteti kimyo yo’nalishi
3 kurs 20.4 guruh talabasi HIMMATOVA NILUFAR
VA TURSINOVA MAFTUNANING
ning ,,maktabda kimyo labaratoriyasini tashkil
etish jihozlash va ishlashni tashkil qilish Fanidan
yaratgan taqdimoti
SODA TARKIBIDA KARBONATLAR
MAVJUDLIGINI
ANIQLAB OLISHGA OID
TAJRIBALARINI BAJARISH USULLARINI YORITISH
MAVZU REJASI:
1.
Soda haqida umumiy tushuncha ,sodani turlari, tabiatda uchrashi:
2.
Sodani olish usullari
3.
Labaratoriyada soda ustida tajribalar ,soda tarkibida Karbanoat
ioniga hos sifat reaksiyalari:
4.
Mavzu bo’yicha masala va savollar.
SODA
Soda — turli natriy karbonatlarning
umumiy texnik nomi.
•
KalsiNatsiyalangan soda -na2CO,
(natriy karbonat);
•
kristallangan Soda — Na2CO310H2O
(natron),
•
ichimlik yoki oziq-ovqat sodasi —
NaHCO, (natriy gidrokarbonat)
NaOH
SODA
NaHCo3
Na2Co3×10H2
O
Bulardan tashqari, kaustik Soda— NaOH (oʻyuvchi
natriyning texnik nomi) ham mavjud .
Olinishi xossalari va ishlatilish sohalari:
Soda tabiatda juda kam holda uchragani uchun unga
bo’lgan ehtiyojni qondira olmaydi shu sababli sanoatda
Soda turli usullar yordamida olinadi
Fransus olimi Leblan 1791 yilda Soda olishning sulfat
usulini ishlab chiqqan.
•
NaCl+H2SO4=2HCl+Na2SO4
•
Na2SO4 +2C=Na2S+2CO2
•
Na2S +CaCO3=Na2CO3 +CaS
Olingan soda boshqa aralashmalardan suvda eritish bilan ajratib
olinadi.
1867-yilda belgiyalik olim Solvey NaCldan soda olishning
ammiyakli usulini ishlab chiqdi
NH3 +H2O=NH4OH katta bosim bilan CO2 o'tkaziladi.
NH4OH+H2CO4=H2O +NH4HCO3
NH4HCO4+NaCl=NH4CI+NaHCO3
NaHCO4 suvda kam erigani uchun chokmaga tushadi va
boshqa moddalardan ajratib olinadi.Keyin qizdirish yo’li bilan
Na2CO4 (soda)ga aylantiriladi .
NaHCO3 =Na2CO3+H2O +CO2
Ammiakli usul yopiq tizimli – uzluksiz usul hisoblanadi va hech
qanday chiqindi chiqindi.NH4Clga sondirilgan ohak ta’sirida
ammiak hosil qilinadi va uni qaytadan reaksiya muhitiga kiritiladi.
2NH4Cl+Ca(OH)2=2NH3(gaz)+2H2O+CaCl
Fizik xossalari; Soda Tabiatda Na2CO3×10H2O shaklida, koʻl
va mineral suv havzalarida erigan holda uchraydi. Soda
Suvdagi eritmalaridan
32° gacha Na2CO3 10H2O,
3235°da Na2CO3 6H2O,
35° dan yuqorida Na,CO3 H2O,
112,5° da suvsiz tuz — Na2CO3 kristallanadi
Natriy Bikarbonat – ichimlik sodasi nomi bilan sotiladigan ushbu
kukunning kimyoviy nomi shunday, aslida ancha foydali modda.
Quyidagilarda naf berishi mumkin:
Hasharotlar chaqqandan keyingi qichimada yordam beradi
Tishlarda karies rivojlanishi xavfini kamaytiradi
Bemor ahvolini buyrak kasalliklarida yengillashtirishi mumkin faqat oʻz
boshimchalik qilmaslik zarur. Faqat shifokor tavsiyasi bilan
Ayniqsa jigʻildon qaynashida yaxshi yordam beradi
Qazgʻoq bilan kurashishda foydali
Sodaning “sehrli“ xususiyatlarini odamlar qadimdan bilishgan. Bizgacha
yetib kelgan maʼlumotlarga koʻra, qadimgi Misr kohinlari bu moddani,
narigi dunyo bilan aloqa qilish uchun isteʼmol qilishgan. Oʻrta asrlarda
alkimyogarlar soda asosida, yoshlik eliksirini kashf qilishmoqchi boʻlishgan.
Soda bilan ozish haqida gaplarga xayron boʻlmasa ham boʻlaveradi.Uning
bunday xususiyatlarini sababi, fanga maʼlum, natriy bikorbanat suvda erib
ishqoriy muhit hosil qiladi. Shuni unutmaslik kerak, organizm oʻzining ichki
muhitini PH koʻrsatkichini ( yaʼni kislota-ishqor muvozanatini) doimo bir
xil maromda ushlab turadi. Kislota ishqor muvozanatini keskin buzilishi
ogʻir oqibatlarga olib keladi.
MAVZUNI MUSTAHKAMLASH BO’YICHA
MASALALAR
1.
Kimyoviy stakandagi 100gr suvga 3,45 gr Na metali tushirildi
natijada hosil bolgan NaOH ning masssi va hosil bo’lgan
eritmadagi NaOH ning massa ulushini toping?
2.
Na2CO3 ×xH2O kristalli gitratdagi suvning massa ulushi
62,94%ni tashkil etadi.xni aniqlang?
SODA TARKIBIDAGI KARBONAT IONINI ANIQLASH
Kerakli asbob va rektivlar
: 2ta probilka distillangan suv,soda,Caning suvda
eridigan tuzi Uratropin gugurt
ISHNING BORISHI
:Dastlab ikkita toza probirkaga kalsiyning tuzi va sodani
teng miqdorda oʻlchab solamiz.. songra ikkalasi ham bir xil miqdorda suvda
eritib olamiz va tayyor bolgan eritmalarni bir-biriga aralashtirib olamiz .Hosil
bolgan eritma rangsiz suyuqlik bolib agar hech qanaqa ozgarishi kuzatilmasa
qizdirish bilan olib boramiz temperatura kotarilgan sayin suyuqlikdagi ga oq
choʻkma tusha boshlaydi bu esa soda tarkibidagi karbanat inlarning
mavjudligini isbotlaydi choʻkma esa kalsiy karbonat tuzidir.
E’TIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT
Do'stlaringiz bilan baham: | 
