Sun’iy intellect fanidan oraliq nazorat ishi 212-17 guruh 19 tartib raqam


Download 0.7 Mb.
Pdf ko'rish
Sana10.12.2020
Hajmi0.7 Mb.
#163745
Bog'liq
ON (Suniy intelekt)


                         

Sun’iy intellect fanidan oraliq nazorat ishi 212-17 guruh 19 tartib raqam

 

 



 

HP 


 

 



O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va 

Kommunikatsiyalarini Rivojlantirish Vazirligi 

Muhammad al-Xorazmiy nomidagi 

Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti 

 

Sun’iy intellekt 



 

fanidan 

1-Oraliq nazorat 

 

 

                             



Topshirdi: 212-17 guruh talabasi 

Salohiddinov Ro`zimurod 



Qabul qildi: Muqaddas Atajonova 

 

 



 

Toshkent-2020 



                         

Sun’iy intellect fanidan oraliq nazorat ishi 212-17 guruh 19 tartib raqam

 

 



 

HP 


 

 



MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI  

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI                                                          

KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI                                                                                                                       

Variant-19 

Sun’iy intellekt fanidan 1-oraliq nazorat savollari 

2020-2021 o’quv 

yili uchun 

1. 

Robototexnika soxasi qachondan boshlab rivojlana boshladi(misol) 



2. 

Birinchi tartibli predikatlar. Ular bilan ishlash jarayoni qoidalari 



3. 

Ekspert tizimidagi qantashuvchilarga ta’rif bering(ekspert, instrumental vosita, ETning o’zi, 

Bilimlar muxandisi, BB, foydalanuvchi) 

4.  

Mantiq termini qaysi 3 ta fanni o’z ichiga oladi(tarifini keltirib tushuntiring) 

Kafedra majlisining 2020 yil 10 sentyabr 3-sonli bayoni bilan tasdiqlangan 

Tuzuvchi: AT 

kafedrasi          

Kafedra mudiri:                                                  t.f.d. X.N.Zaynidinov 

 

1.  Robototexnika soxasi qachondan boshlab rivojlana boshladi(misol) 



Taxminan  XX  asrning  30-yillariga  kelib,  androidlar  paydo  bo'ldi,  ular  oddiy 

harakatlarni amalga oshirdilar va odamning buyrug'i bilan eng sodda iboralarni talaffuz 

qila olishdi. Ana shunday dastlabki ishlanmalardan biri 1927 yilda Nyu-Yorkda bo'lib 

o'tgan  Butunjahon ko'rgazmasi  uchun  yaratilgan amerikalik  muhandis D. Vekslining 

dizayni edi. 

XX  asrning  50-yillarida  radioaktiv  materiallar  bilan  ishlash  uchun  mexanik 

manipulyatorlar  paydo  bo'ldi.  Ular  xavfsiz  joyda  bo'lgan  operator  qo'llarining 

harakatlarini taqlid  qilish  imkoniyatiga ega bo'lishdi. 1960  yilga kelib, radioaktivligi 

yuqori  bo'lgan  joylarda  namunalarni  tekshirish  va  yig'ish  uchun  manipulyator, 

televizor  kamerasi  va  mikrofon  bilan  masofadan  boshqariladigan  g'ildirakli 

platformalarni ishlab chiqish amalga oshirildi. 

Sanoat kompyuterlarining raqamli boshqaruv  mashinalarining keng qo'llanilishi 

dastgoh 

asboblari 

tizimlarini 

yuklash 


va 

tushirish 

uchun 

ishlatiladigan 



programlanadigan  manipulyatorlarni  yaratishni  rag'batlantirdi. 1954  yilda amerikalik 

muhandis  D.  Devol  yuk  ko'tarish  va  tushirish  manipulyatorini  almashtiriladigan 

perforatorlar  yordamida  boshqarish  usulini  patentladi,  natijada  1956  yilda  D. 


                         

Sun’iy intellect fanidan oraliq nazorat ishi 212-17 guruh 19 tartib raqam

 

 



 

HP 


 

 



Engelberger bilan birgalikda dunyodagi birinchi sanoat kompaniyasi  "Unimation"  ni 

yaratdi (Inglizcha Unimation from Universal Automation) sanoat robototexnika ishlab 

chiqarish uchun. 1962 yilda Qo'shma Shtatlarda birinchi Versatran va Unimeit sanoat 

robotlari  chiqarildi  va  ularning  ba'zilari  100  ming  soatlik  ishchi  hayoti  ostonasini 

engib, hali ham ishlamoqda. Ushbu dastlabki tizimlarda elektronika va mexanikaning 

nisbati 75% dan 25% gacha bo'lgan bo'lsa, endi u teskari yo'naltirilgan. Shu bilan birga, 

elektronikaning  yakuniy  narxi  barqaror  ravishda  pasayishda  davom  etmoqda.  1970-

yillarda  ixtisoslashtirilgan  robotlarni  boshqarish  bloklarini  dasturlashtiriladigan 

tekshirgichlar  bilan  almashtirgan  arzon  mikroprotsessorli  boshqaruv  tizimlarining 

paydo bo'lishi robotlar narxini taxminan uch baravar kamaytirishga yordam berdi. Bu 

ularning sanoat ishlab chiqarishining barcha tarmoqlarida ommaviy tarqalishiga turtki 

bo'ldi. 


"sun'iy intellekt" tushunchasining o‘zi haqida. "Sun'iy" so‘zining ma'nosi ayon: 

u  kelib  chiqishiga  ko‘ra  tabiiy  bo‘lmagan  narsani,  ya'ni,  inson  qo‘li  bilan  yaratilgan 

narsalarni  nazarda  tutadi. "Intellekt" so‘zini  esa  bundayin  oson  ta'riflashning  imkoni 

yo‘q. Lug‘atlarda uning ma'nosi juda xilma-xil beriladi. 

«Intellekt»  so’zi  lotincha  «intellectus»  so’zidan  kelib  chiqqan  bo’lib,  u  bilish 

(aniqlash), 

tushunish 

yoki 


faxmlash 

(aql)  ma’nosini  beradi.  «Intellekt» 

so’zini 

aniqlovchi

psixologlar 



tuzgan 

uchta 


tushunchasini 

(Katta 


sovet 

entsiklopediyasi  va  Vesterning  amerika  lug’atidan  olingan)  keltiraman.  Bu 

tushunchalar «intellekt» tushunchasi mazmunini aniqlash uchun yordam beradi. 

Ilmiy  atama  holidagi  "sun'iy  intellekt"  tushunchasi  esa  ilk  bora  1956-yilda, 

Stenford universitetida o‘tkazilgan ilmiy anjumanda inglizcha "artificial intelligence" 

(AI)  tarzida  ilm-fanga  taklif  qilingan  edi.  Shundan  buyon  mazkur  tushuncha  ilmiy 

jamoatchilik orasida mustahkam o‘rnashib qoldi. 

 

 


                         

Sun’iy intellect fanidan oraliq nazorat ishi 212-17 guruh 19 tartib raqam

 

 



 

HP 


 

 



 

 

2.Birinchi tartibli predikatlar. Ular bilan ishlash jarayoni qoidalari 

 Биринчи тартибли предикатлар 

 

СИ  тизимини  ишлаб  чиқишда,  қоидалар  тизимини  ишлаб  чиқиш  учун 



керак бўладиган восита 

 

Мантиқий моделлар предикатларни ҳисоблаш тилидан фойдаланадилар 



 

Биринчи предикатга муносабатлар номи мос тушади. 

   Далиллар терминига эса объеклар мос тушади 

Мисоллар келтирамиз 

Мантиқий 

Предикат номи - хисобланади 

(Smit,  AT bo’yicha mutahassis) ∩ o’qiydi(Smit, adabiyot) 

Smit АТ бўйича мутахассис хисобланади ва адабиётни ўқийди 



3. Ekspert tizimidagi qantashuvchilarga ta’rif bering(ekspert, instrumental 

vosita, ETning o’zi, Bilimlar muxandisi, BB, foydalanuvchi)Билимлар базаси 

 

ЭТни  қуришдаги  энг  мураккаб  масалалардан  бири  билимлар  базаси 



тизимини  қуриш  ва  уни  тўлдириш  ҳисобланади.  Бу  икки  босқич  ўзаро    бир 

бирига  боғлиқ,  иккинчи  босқичдан  биринчи  босқичга  ўтиш  мумкин,  шу  билан 

бирга, экспертдан олинган билим бошлангич ББга мос тушмаслиги мумкин. 

 

У  фақат  фактлар,  тавсифланган  муаммолар  майдони,  шунингдек,  бу 



фактларни  ўзаро  алоқасидан  иборат.  Билимлар  базаси  марказида  қоидалар 

жойлашади.  Қоида  берилган  аниқ  ҳолатда  нима  натижа  келиб  чиқишини 

аниқлайди  ва  икки  қисмдан  иборат  бўлади:  бажарилиши  ёки  бажарилмаслиги 

мумкин  бўлган  шарт  ва  агар  шарт  бажарилганда  келиб  чиқадиган  ҳаракатдан 

иборат.  Эксперт  тизимида  фойдаланилган  барча  қоидалар,  қоидалар  тизимни 

хосил қилади, ҳатто оддий тизимлар ҳам бир неча минг қоидадан ташкил топиши 

мумкин.  


                         

Sun’iy intellect fanidan oraliq nazorat ishi 212-17 guruh 19 tartib raqam

 

 



 

HP 


 

 



 

Билимларнинг барча кўриниши предмет сохани ўзига хослигига боғлиқ ва 

шу  ёки  бошқа  ҳолларда    лойиҳачининг  маҳорати  (билимлар  муҳандиси) 

адекватлик даражаси бир ёки бир неча семантик моделлар ёрдамида тасвирлаш 

мумкин.  Энг  кенг  тарқалган  моделларга  мантиқий,  маҳсулий,  фреймли  ва 

семантик тармоқлар киради. 

4.

Mantiq termini qaysi 3 ta fanni o’z ichiga oladi(tarifini keltirib tushuntiring) 

Qonun  predmet  va  hodisalar  o’rtasidagi  obektiv,  muxim,  zaruriy, 

takrorlanuvchi,  nisbatan  o’zgarmas  bog’lanishlardir.  Hamma  tabiy  va  ihjtimoiy 

hodisalar va boshqa hodisalar malum qonunlar asosida mavjud bo’ladi va o’zgaradi. 

     Mantiqiy  tafakur  qonunlari,  tafakur  formalari  kabi  umuminsoniydir.  Tafakkur 

qonunlari  ob’ektiv  voqealarni  inson  miyasida  uzoq  vaqt  davomida  aks  etirishi 

natijasida vujudga kelgan xоlda shakillangan. Tafakkur qonunlari amal qilish to’g’iri, 

tushunarli, aniq, izchil, ziddiatsiz asoslangan fikir yuritish demakdir . 



 termini 

  Mantiq termeni bir biridam mustaqil uchta fanni  

   formal mantiq,  

  dialektik mantiq,  

  matematik mantiqni  ifoda qiladi. 

  Dialektik  mantiq  tafakkurning  vujudga  kelishi  va    taraqiy  etishining  eng 

ummumiy  qonunlari  va  ular  asosida  yaratiladigan  metadologik  prinsiplarni 

o’rganadi. 

  Formal  mantiq  tafakkurning  aniq  mazmunidan  chetlanib  etiborini  uning 

tuzilishini  tekshirishga  qaratadi.Shu  jumladan  tafakkur  formalari  o’rtasidagi 

bog’lanishlarni ham  ularning tuzilishi nuqtai nazaridan o’rganadi. 

  Matematik (simvolik) mantiq XIX asirning ikkinchi yarimida vujudga kelgan 

bo’lib  matematika  fanining  muxim  yo’nalishlaridan  birini  tashkil  qladi. 


                         

Sun’iy intellect fanidan oraliq nazorat ishi 212-17 guruh 19 tartib raqam

 

 



 

HP 


 

 



Matematik  mantiqga  matematik  metodlardan  foydalanuvchi  mantiq  deb  tarif 

berish mumkin. 



Mantiq qonunlari 

Qonun  predmet  va  hodisalar  o’rtasidagi  obektiv,  muxim,  zaruriy, 

takrorlanuvchi,  nisbatan  o’zgarmas  bog’lanishlardir.  Hamma  tabiy  va  ihjtimoiy 

hodisalar va boshqa hodisalar malum qonunlar asosida mavjud bo’ladi va o’zgaradi. 

Mantiqiy  tafakur  qonunlari,  tafakur  formalari  kabi  umuminsoniydir.  Tafakkur 

qonunlari  ob’ektiv  voqealarni  inson  miyasida  uzoq  vaqt  davomida  aks  etirishi 

natijasida vujudga kelgan xоlda shakillangan. Tafakkur qonunlari amal qilish to’g’iri, 

tushunarli, aniq, izchil, ziddiatsiz asoslangan fikir yuritish demakdir . 



 

 

 



 

Download 0.7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling