TA’limi jarayonida shaxs rivojlanishining pedagogik shart-sharoitlari reja

TA’LIMI JARAYONIDA SHAXS RIVOJLANISHINING PEDAGOGIK 

SHART-SHAROITLARI 

 

Reja: 

1.Ta’lim jarayonida shaxs rivojlanishining pedagogik shart-sharoitlari. 

2.Shaxsiy sifatlarning shakllanishi va rivojlanishida 

3. Bilish jarayonining psixologiyasi. 

 

Kasbiy ta’lim jarayonida shaxs rivojlanishining pedagogik shart-sharoitlari.  

Odam-individ  tug‘ilishi  bilan  o‘zida  insoniy,  shaxsiy  xislatlarni  shakllantira 

boshlaydi. Ikki va undai ortiq insonlar bilan munosabatda, muloqotda bo‘lgan har 

qanday  odamda  shaxsiy  xislatlar  paydo  bo‘ladi.  Demak,  xar  bir  tug‘ilgan  inson 

individi-  odam.  Shaxsiy  xislatlarga  ega  bo‘lgan  ipson  endi  shaxsga  aylana 

boshlaydi va aylanadi ham.  

Shaxs: ichki va tashqi xususiyatlarga bo‘linadi. 

Pedagogika  muxit  va  tarbiyaning  odam  rivojlaninshga,  uni  shaxs  sifatida 

shakllanishida tutgan o‘rnini to‘laligicha o‘rgatishga qaratiladi. 

Ota-onadan  tug‘ma  xislatlar,  inson  organnzmnning  o‘ziga  xosligi  uning 

genetik  kodida  yashirilgan  bo‘ladi,  ya’ni  inson  jismninig  o‘ziga  xosligi  xaqida 

ma’lumot  beruvchi  va  saqlovchi  genetik  kod  mavjud  bo‘ladi.  Bunday  kodning 

mavjud  bo‘lishi  inson  naslinig  davomiyligini  ta’minlab  beradi  hamda  inson 

organizmi  mavjud  bo‘lishligining  o‘zgargan  shart-sharoitlarga  muvofiqlashuviga 

yordam beruvchi tizimlilikni rivojlantiradi.  

Ijtimoiy  muhit  ko‘p  jihatdan  sotsial  shart-sharoitlarga  bevosita  bog‘liq. 

Insonning ijtimoiy qiyofasi uning ijtimoiy va davlat tuzumiga mansubligi, ijtimoiy 

ishlab-chiqarish  munosabatlariniig  maxsuli,  u  yoki  bu  davlatning  fuqaroligi, 

shaxsning sinfiy o‘rnini belgilaydigan mazkur jamiyatda, mamlakatda o‘rnatilgan 

ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning mahsuli hisoblanadi.  

Shaxsiy  sifatlarning  shakllanishi  va  rivojlanishida  tashqi  atrof  muhit  bilai 

birga  shaxsiy  rivojlaitirishga  maksadli  yo‘naltirilgan  o‘quv  tarbiya  dargohlari 

alohida  o‘rin  tutadi.  Oila  shaxsning  shakllanishida  jamiyatiipg  asosiy  bo‘g‘ini 

sifatida katta rol o‘ynaydi.  

Shaxsning  rivojlanishida  tarbiyaning  bosh  vazifasi  ijtimoiy  muhitni  hisobga 

olgan  holda  o‘quv-tarbiyaviy  ishlariing  vaznfalari  va  maqsadlari  yo‘lida  jamiyat 

tomonidan inson oldiga qo‘yilgan talablarni to‘g‘ri aks ettirishdan iborat.  

Insonning  rivojlanishida,  ruxiy  fazilatlari  va  sifatlari,  shuningdek,  bilish 

jarayonlarini  shakllantirishda  uning  asab  sistemasining  o‘ziga  xosliklari  katta  rol 

o‘ynaydi. Pedagog va psixologlar ta’kidlashicha, oliy asab faoliyatiniig tug‘ma turi 

hech  o‘zgarishsiz  qolmaydi,  balki  yashash  sharoitining  ta’siri  ostida,  xususan 

tarbiya  va  o‘z-o‘zini  tarbiyalash  natijasida  insonda  o‘zini  tiya  olish  jarayonlar 

rivojlanishi,  mustahkamlanishi,  asabiy  jarayonlarning  kuchi  hamda  xa-

rakatchanligi faoliyati oshishi mumkin.  

Pedagogika  fani  tomonidan  rivojlantirilayotgan  tarbiya  konsensiyasida 

tarbiyaning faqatgiia ob’ekti emas, balki sub’ekti xam xisoblangan insonning o‘z 

faoliyatiga katta o‘rin beriladi. Tarbiyalash jarayonida tarbiyachi tomonidan unga 

taklif,  taqdim  etiladigan  talablarning  inson  tomonidan  tushunilishi  hamda  qabul 

qilinishi katta rol o‘ynaydi, ya’ni ularning aqlan o‘ylab ko‘rilganligini tushunishga 

intilishni,  haqgo‘ylikni,  izohlanganlikni,  uning  izidan  borish  xoxishi  qo‘yilib 

keladigan ijobiy munosabatlarni unda shakllantiradi.  

Psixologlarimiz  yoshiga  ko‘ra  quyidagicha  davrlashtirishni  taklif 

etadilar: 

- ilk bolalik davri 

-o‘spirinlik davri. 

Kasbiy bilish jarayonining psixologiyasi 

Bilish  jarayonida  insonda  muayyan  faoliyag  bilan  birga  ichki  ruhiy  faoliyat 

ham yuz beradi. Bu faoliyat shaxsning ruxiy rivojlanishga olib keladi. 

Xo‘sh, ta’lim birlamchimi, rivojlanish birlamchimi? 

BILISH JARAYONI 

- Qabul etish (eshitish) 

- Tushunish 

- Anglash 

- Umumlashtirish 

- Mustahkamlash 

- Qo‘llash 

O‘zlashtirish  jarayonida  ijodiy  tafakkurni  rivojlantirish  uchun  maxsus 

usullardan  foydalanish  zarur.  Buning  uchun  tadqikiy  amaliy  ishlarni  bajarish, 

ijodiy  masalalarni  echishning  original  variantlarini  kidirib  topishga  xizmat 

etadigan  mashqlar  yordam  beradi.  Mehnat  va  texnika  yuzasidan  mashqlar 

mobaynida  oddiy  qurilmalar  va  jixozlarni  loyixalash  ishlariga,  ixtirochilik  va 

kashfiyotchilikning mumkin bo‘lgan usullariga o‘quvchilarni o‘rgatish zarur. 

 

Mustahkamlash uchun savollar: 

1. Ta’lim jarayonida shaxs rivojlanishining pedagogik shart-sharoitlari 

deganda nimani tushunasiz? 

2. Bilish jarayonining psixologiyasi nima? 

3. Shaxsiy sifatlarning shakllanishi va rivojlanishi nimalarga bog`liq? 

 

Tayanch so`z va iboralar: 

Shaxs - ichki va tashqi xususiyatlarga bo‘linadi. 

Ijtimoiy  muhitning  bog`liqligi  -  ko‘p  jihatdan  sotsial  shart-sharoitlarga 

bevosita bog‘liq.  

Yoshiga ko‘ra davrlashtirish – ikkiga bo`linadi. 

Yoshiga ko‘ra davrlar - ilk bolalik davri va o‘spirinlik davri. 

Bilish  jarayoni  -  insonda  muayyan  faoliyag  bilan  birga  ichki  ruhiy  faoliyat. 

Bilish  jarayoni  -  qabul  etish  (eshitish),  tushunish,  anglash,  umumlashtirish, 

mustahkamlash, qo‘llash.