Taqdimot ishi

BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOG’ISTON DAVLAT UNIVERSITETINING KIMYO TEXNOLOGIYA FAKULTETI KIMYO TARIXI FANIDAN

TAQDIMOT ISHI

Tekshirdi:Qosnazarov Q

Talaba:Saipova Sh

Bo’yoqlar sintezining shakllanishi.O’g’itlar ishlab chiqarish mavzusidan

REJA:

• Bo’yoqlarning navlari va xususiyatlari.
• Organik bo’yoqlar.
• Bo’yoqlardan foydalanish.
• O’g’itlaar
• Mineral o’gitlarning ahamiyati,sinflarga bo’linishi va olinishi.

Organik bo'yoqlar, tolalar, materiallar chuqurligiga kiradigan kimyoviy elementlar sifatida taqdim etiladi. Ularga rahmat, rang paydo bo'ladi. Ular elyaflar, charm, mato, tsellyuloza, yog'ochni bo'yashadi. Oziq-ovqat sohasida ishlatiladigan bo'yoqlar, sovun tayyorlashda. Ular to'qimalar va kiyimlarni o'zgartirish uchun zarur. Har bir modda o'z maqsad va xususiyatlariga ega.

Ushbu komponentlar quruq tuproqdir, suvda eriydi. Ko'pincha pigmentlar bilan solishtiriladi, ammo ular boshqa xususiyatlarga ega. Pigmentlar bo'yoqlar bilan solishtirganda, sirt bo'yash uchun samarali bo'ladi. Ular suv bilan, organik erituvchilar bilan ta'sir qilmaydi. Komponentlar tabiiy, sintetik, organik va mineral bo'lishi mumkin.

Bo'yoqlar ikki xil: tabiiy va sintetik. Ularning farqlari kimyoviy formulada, bo'yalish intensivligida, dastur sohalarida mavjud.

Tabiiy organik bo'yoqlar organizmlardan, o'simliklardan olinadi. Bular xlorofill, karotenoidlar, flavonoidlarni o'z ichiga olgan moddalardir. Ular turli rangi, rangi zichligi, gipoallergenligi, xavfsizligi bor.

Tabiiy noorganik bo'yoqlar, masalan, Berlin azure, marganets kislotasi pigmentlari mineral kompozisyonlar shaklida taqdim etilgan. Sintetik moddalar turli komponentlarning kimyoviy ta'siriga asoslangan holda yaratiladi. Ular tabiatda, hayvonlar va o'simliklarning moddalarida mavjud emas. Moddalar yuqori darajada bo'yalish, termal stabillik, nurga qarshilikka ega.

Odamlar kundalik narsalar va kiyim-kechaklarni yaratishga kirishgan paytdan boshlab, binoni texnikasi tug'ildi. Keyinchalik bo'yoqlar birinchi marta ishlatilgan edi. Pigmentlar turli narsalarning bo'yashida ishlatiladi. Odatda ular suvda erimaydi, yog'lar va erituvchilar bilan aloqa qilmaydi. Ular bo'yoq materiallari, g'ishtlar, keramik plitkalar, plastmassalar yaratish uchun ishlatiladi.

Organik bo'yoq faqat sirtini qorishtiradi. Qadim zamonlarda odamlar indigo rangini yaratishga qiziqishgan . Sariq bo'yoqlar bilan aralashmasi tufayli yashil ranglar yaratiladi.

Yer shari yuzasining 10 % ga yaqin qismiga qishloq xo'jalik ekinlari ekiladi. Ekin maydonlarining bundan kengaytirishning iloji yo'q. Ammo sayyoramiz aholisi to'xtovsiz o'sfb bormoqda, ularni oziq-ovqat bilan ta'minlash uchun hosildorlikni yanada oshirish zamr. Buning eng muhim yo'llaridan biri mineral o'g'itlardan foydalanishdir. O'g'it — bu o'simliklar oziqlanishini yaxshilashga va tuproq unumdorligini oshirishga mo'ljallangan modda.

O‘g‘itlar

Organik

go‘ng

axlat

torf

gumus

Mineral

Oddiy

Kompleks

Mikroo‘g‘itlar

Qishloq xo‘jaligi ekinlaridan yuqori hosil olishda mahalliy o‘g‘itlar bilan bir qatorda mineral o‘g‘itlarning ahamiyati ham juda katta.

O‘simliklarning normal hayot kechirishi uchun uglerod, vodorod, kislorod, azot, fosfor, kaliy, kalsiy, magniy, temir kabi elementlar zarur. Ayniqsa, ushbu elementlardan azot, fosfor va kaliyning ahamiyati juda muhimdir

Kaliy

Azot

Fosfor

Kaliy g‘uncha, gul, meva uchun zarur

Azot poya va barglar o‘sishi uchun zarur

Fosfor ildizlar o‘sishi uchun zarur

Mineral o‘g‘itlar

Temir - o‘simlikda azot, fosfor va kaliyning o‘zlashtirilishini tezlashtiradi.

1

Mis, rux va marganeslar o‘simlikda sodir bo‘ladigan oksidlanish - qaytarilish jarayonlarini tezlashtiradi.

2

O‘simliklar makro va mikroelementlarni ionlar tarzida o‘zlashtiradi.

3

Tuproq eritmasida ionlarga ajraladigan moddalar mineral o‘g‘itlar deyiladi.

4

Qishloq xo‘jaligi o‘simliklaridan yuqori hosil olish uchun mineral o‘g‘itlardan to‘g‘ri foydalanish kerak. Mineral o‘g‘itni o‘simlikka qachon, qanday, qancha miqdorda berish kerakligini albatta bilish zarur. Agar o‘simlikka keragidan ortiqcha o‘g‘it berilsa, uning ortiqcha miqdori o‘simlik organizmida to‘planib qoladi. Bunday o‘simliklardan olin-

gan mahsulotlar iste’mol

uchun umuman yaroqsiz hisoblanadi.

Yustus fon Libix

Nemis olimi. Agrokimyo faniga asos solgan, o‘simliklarning mineral oziqlanish nazariyasini taklif etgan, tuproqqa mineral o‘g‘itlar solish yo‘li bilan madaniy o‘simliklar hosildorligini oshirishga doir tavsiyanomalar bergan.

Malik Nabiyevich Nabiyev

O‘zbekiston FA akademigi, O‘zbekistonda o‘g‘itlar kimyosi va texnologiyasi ustida juda katta ilmiy ishlar qilgan. Fosforitlarni nitrat kislota bilan ishlab, yangi kompleks o‘g‘itlar olishga muvaffaq bo‘lgan.

(1913—1995)

O‘zbekistonda fosforli, kaliyli o‘g‘itlar ishlab chiqarish uchun xomashyo manbalarini o‘rgangan.

Qoraqat fosfatlari asosida superfosfatlar olish texnologiyasini ishlab chiqqan. Kam zaharli defoliantlar ishlab chiqarish ustida qator tadqiqotlar olib borgan. M.N. Nabiyev Beruniy nomidagi Davlat mukofoti laureati

Malik Nabiyevich Nabiyev

E’tiboringiz Uchun Raxmat!