Таянч сўзлар


Download 447.9 Kb.
Sana08.05.2023
Hajmi447.9 Kb.
#1445438
Bog'liq
12.Maruza. JK-Trigger


12-mavzu: Sinxron va asinxron D va T triggerlar. Ularning tuzilishi va ishlash printsipi. Universal JK triggerlar. Ularning ikki pog’onali sxemasi.

Reja:



Таянч сўзлар:
Триггер, синхрон триггер, асинхрон триггер, синхроимпульс, RS-триггер, JK-триггер, D-триггер, DV-триггер, Т-триггер, TV-триггер, триггернинг ўтиш (ишлаш) жадвали, Вейч–картаси, Дe-Моргон қоидаси, узатиш функциялари, хотира элементи, Карно картаси, бошқарувчи ва инкорли кириш йўллари.


RS-триггер

Асинхрон RS-триггер деб иккита S ва R информацион кириш йўлига эга бўлган икки турғун мувозанат ҳолати қурилмасига айтилади. S триггерни бирлик ҳолатига ўтказувчи кириш йўли, R эса, триггернинг тўлиқ ҳолатига ўтказувчи кириш йўли. Асинхрон қуйидагича бўлади:


Асинхрон RS - триггерининг ўтиш жадвали (ишлаш жадвали).



S,R - триггернинг кириш йўллари;
Qn - триггернинг олдинги холати;
Qn - триггернинг кейинги холати;
х - ноаниқлик шартли белгиси;







S

R

Qn

Qn+1

0

0

0

0

0

0

1

1

0

0

0

0

0

0

0

0

0

1

0

0

0

1

1

0

1

0

0

1

1

0

1

1

1

1

0

х

1

1

1

х

154-расм. RS-триггернинг белгиланиши


Иккала кириш йўлига бир вақтда «1» хабарини улаш мумкин эмас. RS триггер синхрон триггер бўлиши ҳам мумкин.





D триггер хабарни қисқа вақт (1тактга) сақлаб туриш триггери.



D

Qn

Qn+1

0

0

0

0

1

0

1

0

1

1

1

1





155-расм. D-триггернинг ҳолат жадвали ва белгиланиши






Т-триггер - бир хонали санагич. Хар бир хабарга ўз ҳолатини ўзгартиради.



T

Qn

Qn+1

0

0

0

0

1

1

1

0

1

1

1

0

156-расм. Т- триггернинг ҳолат жадвали ва белгиланиши


DV, TV триггерларнинг D ва Т- риггерларидан фарқи қўшимча рухсат берувчи (бошқариш) V кириш йўлининг мавжудлиги. Агар Vқ0 бўлса, DV, TV триггерлар ишлайди, яъни олдинги ҳолатини сақлаб туради. Vқ1 бўлса, DV триггер D триггер сингари, TV- триггер эса Т- триггер сингари ишлайди.

157-расм. DV ва TV триггерларнинг белгиланиши

JK-триггер - универсал триггердир.





158-расм. JK-триггер-нинг ҳолат жадвали ва белгиланиши





J

K

Qn

Qn+1

0

0

0

0

0

0

1

1

0

1

0

0

0

1

1

0

1

0

0

1

1

0

1

1

1

1

0

1

1

1

1

0





159-расм. Мураккаб мантиқли триггерлар.




160-расм. Икки поғонали синхрон RS - триггер (MS- триггер).






161-расм. Икки тактли синхрон RS - триггер.


4.3. Асинхрон ва синхрон триггерларни синтезлаш ва асинхрон RS-триггернинг схемасини тузиш

Хар қандай триггерли схема икки қисмдан иборат бўлади: бошқариш схемасидан ва триггернинг олдинги ҳолатини сақлаш схемасидан.





162-расм. Триггернинг схемаси

Х1- Хn - триггернинг кириш хабарлари


V1- Vk – оралиғ функциялар
Q,Q - чиқиш хабарлари

Кўпинча хотира элементи сифатида асинхрон RS - триггер ишлатилади. Бошқариш схемасининг кўриниши триггерни ишлаш принципига боғлиқ бўлади.


Асинхрон RS-триггер деб иккита S ва R информацон кириш йўлига эга бўлган икки турғун мувозанат холатли қурилмага айтилади. S триггерни бирлик холатига ўтказувчи кириш йўли, R эса, триггерни тўлиқ ҳолатига ўтказувчи кириш йўли. Асинхрон RS-триггерининг ўтиш жадвали қуйидагича бўлади:

S,R- триггернинг кириш йўллари;
Qn- триггернинг олдинги ҳолати ;
Qn+1 - триггернинг кейинги ҳолати;
х -ноаниқлик шартли белгиси;
n - индекси кириш ёки чиқиш
йўлларида хабарларнинг вақтнинг n- моментидаги қийматларини билдиради.





S

R

Qn

Qn+1

0

0

0

0

0

0

1

1

0

0

0

0

0

0

0

0

0

1

0

0

0

1

1

0

1

0

0

1

1

0

1

1

1

1

0

X

1

1

1

X

Асинхрон RS-триггернинг иккала кириш йўлига бир вақтда «1» хабарни улаш мумкин эмас, чунки бу ҳолда триггернинг холати ноаниқ бўлади. Жадвалда S,R ва Qn мантиқий ўзгарувчилар бўлиб Qn+1 мантиқий функция бўлади. Вейч картаси қуйидагича кўринишда бўлади:





Qn+1=S V R Qn


Qn+1=R V S Qn-1

Агар схемани И-НЕ элементларида тузиш керак бўлса, у ҳолда ифодаларни де-Морган қоидаси асосида қуйидаги кўринишга келтирамиз ва шу ифодалар асосида схемаларни тузамиз.


Qn+1= S V R Qn қ S R Qn


Qn+1=R V S Qn қ R S Qn
163-расм. И-НЕ элементларида тузилган схемалар

Схемаларни бирлаштирсак, асинхрон RS-триггернинг И-НЕ элементларидаги схемасини ҳосил қиламиз ва унинг шартли белгиланишини кўрсатамиз.




4.4. Асинхрон JK-триггернинг синтези

Асинхрон JK-триггернинг схемаси асинхрон RS-триггери асосида тузилади. Унинг умумий кўриниши қуйидагича:





J,K - схеманинг кириш хабарлари;
S* R* - оралиқ функциялар;
Q,Q- триггернинг чиқиш йўлларидаги хабарлар;
S* ва R*- хабарлар бошқарувчи схеманинг чиқиш хабарлари бўлиб, хотира элементи учун кириш хабарлари вазифасини бажаради. Бу хабарларга узатиш функциялари деб хам ном қўйилган.
JK - триггерни ўтиш жадвали қуйидагича:



Хотира элементи сифатида ишлатиладиган RS-триггернинг схемаси маълум бўлгани учун, JK-триггернинг синтези асосан бошқариш схемасини тузишдан иборат бўлади. S ва R функцияларнинг кўринишини аниқлаш учун асинхрон JK-триггернинг ишлаш принципларини ифодалайдиган жадвалнинг учинчи ва тўртинчи устунларини Qn ва Qn+1 асинхрон RS-триггернинг ўтиш жадвали билан солиштирамиз. Биринчи қаторда JK-триггер «0» ҳолатини сақлаб қолади. RS-триггер «0» ҳолатини сақлаб қолиш учун икки кириш йўлига «0» хабари уланиши керак (жадвалнинг 1-қатори) ёки S кириш йўлига «0» уланиб, R кириш йўлига «1» хабари берилган бўлиши шарт (жадвалнинг 3-қатори). Бу S кириш йўлида албатта «0» хабари бўлиб, R кириш йўлида ёки «0», ёки «1» (ноаниқлик) уланган бўлиши керак деганидир. Шунинг учун жадвалнинг биринчи қаторидаги S* устунига 0, R* устунига ноаниқлик белгисини ёзиб қўямиз. Шу тарзда қолган қаторларда хам S* ва R* устунларининг кўриниши аниқланади. Натижаси жадвалда кўрсатилган. Жадвалда J,K,Qn-мантиқий ўзгарувчилар бўлиб, Qn+1, S* R* - мантиқий функциялар.
S* ва R* функциялар учун Карно карталарини тузиб, бу функцияларнинг минимал кўринишини аниқлаймиз:



S*=J Qn R*=K Qn

Ифодалар асосида JK- триггернинг кўринишини аниқлаймиз.





Агар триггерни конкрет элементларда тузиш керак бўлса, ифодаларни керакли базасига ўтказамиз. Масалан И-НЕ базасида RS- триггерда инкорли кириш йўллари ишлатилади.

S*=J Qn



R*=K Qn

Натижада JK-триггернинг И-НЕ элементлари асосидаги схемаси қуйидагича тасвирланади:^





Ҳар қандай ихтиёрий триггер қурилмаси шу усулда тузилиши мумкин. Масалан, синхрон JK-триггерни схемаси тузилиши керак бўлса, унинг ўтиш жадвалида қўшимча C кириш йўли киритилади.





C

J

K

Qn

Qn-1

S*

R*

0

0

0

0

0

0

x

0

0

0

1

1

X

0

0

0

1

0

0

0

x

0

0

1

1

1

X

0

0

1

0

0

0

0

x

0

1

0

1

1

X

0

0

1

1

0

0

0

x

0

1

1

1

1

X

0

1

0

0

0

0

0

x

1

0

0

1

1

X

0

1

0

1

0

0

0

1

1

0

1

1

0

0

1

1

1

0

0

1

1

0

1

1

0

1

1

X

0

1

1

1

0

1

1

0

1

1

1

1

0

0

1







Қисқача хулосалар

Шахсий компьютерларнинг элемент базасининг асосий ташкил этувчиларидан бири триггер щисобланади. Триггерлар иккита турғун мувозанат холатига эга бўлган қурилма бўлиб, актив хотира элементи щисобланади.


Бу мавзуда триггерларнинг кодлаш принципи бўйича, ахборотни киритиш (ёзиш) усули бўйича, триггер холатининг ўзгаришига синхроимпульснинг қайси қисми сабаб бўлишига қараб, ишлатиладиган турли синхроимпульслар сонига қараб, бошқариш схемаси бажарадиган мантиқий функцияга нисбатан асосий турлари таърифлаб берилган.
Энг оддий щисобланган RS–триггернинг щамда D, DV, T, TV–триггерларнинг белгиланиши, холат (ишлаш) жадвали келтирилган. Бундан ташқари асинхрон ва синхрон триггерларни синтезлаш ва схемасини тузиш масаласи щам кўриб чиқилган. Бунда асосан асинхрон RS, JK –триггерларнинг синтези кўриб чиқилган.
Назорат учун саволлар:

  1. Триггерлар қандай қурилма щисобланади ?

  2. Кодлаш принципи бўйича қандай триггерлар бўлади?

  3. Ахборотни киритиш (ёзиш) усули бўйича триггерлар неча хил бўлади?

  4. Триггер ҳолатининг ўзгаришига синхроиспульснинг қандай қисми сабаб бўлишига қараб триггерлар қандай фарқланадилар?

  5. Ишлатиладиган турли синхроимпульслар сонига қараб қандай триггерлар бўлади?

  6. Бошқариш схемаси бажарадиган мантиқий функцияга нисбатан триггерларнинг қандай турлари мавжуд?

  7. Асинхрон RS–триггерни ўтиш жадвалини тушунтириб беринг.

  8. Бошқарувчи кириш йўлининг вазифаси нимадан иборат?

  9. Асинхрон RS–триггернинг схемаси қандай тузилади?

  10. Асинхрон JK–триггернинг синтези қандай амалга оширилади?



Фойдаланилган дабиётлар:

  1. Схемотехника ЭВМ: Учебник для вузов. /Под ред. Г.Н. Соловьёва.- М.: Вўсшая школа, 1985г.

  1. Угрюмов Е.П. Проектирование элементов и узлов ЭВМ. - М. Вўсшая школа,1987.

  1. Преснухин Л.Н., Воробьёв Н.В., Шишкевич А.А. Расчётў элементов цифровўх устройств. - М. Вўсшая школа, 1981 г.

  2. Микропроцессорў: в 3-х томах. Учебник для вузов. /Под.ред. Преснухина А.А. -М. Вўсшая школа, 1986.

  3. /аниев С.К. ЭХМ ва системалари.-Т.: Œқитувчи,1990.

  4. Алексеенко А.Г. Основў микросхемотехники. / 3-е издание. М.: ЮНИМЕДИАСТАЙЛ, 2002, 448 стр.

  1. Гутников С.М. Интегральнўе схемў в измерительной технике, Л., 1988

  1. Угрюмов Е.П. Проектирование элементов и узлов ЭВМ. М.: Вўсшая школа, 1987

  2. Мостицкий Ш. Л. Англо-русский словарь по современной электротехнике и программированию: Компьютерў, интернет, телекоммуникации, аудио, видео, теле и радиотехника и пр.: Около 19000 терминов (более 12700 слов). М.: 2004, - 784 стр.

Download 447.9 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling