Tema: Mektepke shekemgi pedagogikanin pán sipatinda qollaniwi Reje

Tema: Mektepke shekemgi pedagogikanin pán sipatinda qollaniwi

Reje:

1.Mektepke shekemgi pedagogikanıń ulıwma tiykarları.

2.Mektepke shekemgi pedagogikanin pán sipatinda qollaniwi
3. Mektepke shekemgi pedagogika pániniń basqa pánler menen baylanısı.

Ósip kiyatirǵan jas áwladti belgili maqset jolinda hár tárepleme kamal taptiriw, oniń sanasi, kózqarasi, isenimin asiriw, minez-qulqin qáliplestiriw mektepke shekengi pedagogikaniń actual máselelerinen esaplanadi. Házirgi dáwirde hár tárepleme rawajlanǵan barkamal insandi tárbiyalawdiń maqset hám waziypalarimánawiy bayliq, ádep-ikramliliq jaqtan páklik, fizikaliq quramalliǵin ózinde jámlegen sotsial iskerlikti tárbiyalawdi talap etedi. Mektepke shekengi tárbiya pedagogikasi pániniń maqseti tárbiyashilardiń óz aldina maqset qoyiwi, jas áwladti hár tárepleme rawajlanǵan jetik shaxs qilib tárbiyalaw ushin óz ústinde islewi, umtiliwi, izleniwi, hayallardi zaman talaplari tiykarinda tárbiyalaw ushin tárbiyaniń jańa usil hám qurallarinan keń paydalana aliw siyaqli tárbiyashiliq sheberligin qáliplestiriwge qaratilgán.

Ósip kiyatirǵan jas áwladti barkamal insan etib tárbiyalaw barisindaǵi bas mashqalalardi sheshiw, tárbiya nátiyjeliligin zaman talaplari tiykarinda táminlew, oni dúnya talaplari dárejesinealip shiǵiwǵa erisiw, jas áwladqa tárbiya beriwde milliy hám uliwma insaniy qádiriyatlarǵa tayaniw arqali tárbiyaniń mánisi, mazmunin qáliplestiriw hám rawajlantiriw, mektepke shekemgi tárbiya pedagogikasi pániniń qaǵiyda hám nizamlarin xalqimizdiń bay tájriybeleri tiykarinda bayitip bariw hám oniń jańa táreplerin izlew bugungi kúnniń actual máselelerinen biri bolip tabiladi.

Soniń menen, ǵárezsizlik sharayatinda úzliksiz bilimlendiriw sistemasin jánede rawajlantiriw mashqalalarin sheshiw mektepke shekemgi tárbiya pedagogikasi páni aldina qatar waziypalardi qoymaqta:

Mektepke shekemgi jastaǵi balalardi tárbiyalaw waziypalari bolsa shaxsti tárbiyalaw maqsetleri tiykarinda olardiń jasina hám ózgesheliklerine qarab belgilenedi:

-mektepke shekemgi bilimlendiriw jasindaǵi bala shaxsin hár tárepleme kamal taptiriw fizikaliq, aqiliy, ádep-ikramliliq, miynet hám ádep-ikramliliq tárbiya jiynaǵinan ibarat;

- bul tarawda shiǵis hám batis xaliqlari jaratqan awizeki dóretiwshilik, ulli oyshil, pedagog hám alimlardiń tárbiyaǵa tiyisli aldaǵi pikirlerin úyrenib, analiz qilib, barkamal insandi tárbiyalaw protsessin úyreniw biz ushin júda qimbatli;

- tárbiya haqqindaǵi nizam-qaǵiyda printsip, metod hám usillardi balalar baqshalari ámeliy turmisi menen baylanistirip, bolajaq tárbiyashi – oqitiwshilarǵa úyretiw hámde xalq tárbiyasin basqariw hám basshiliq máselelerin tereń úyrenip, bolajaq tárbiyashilardi qanday tayarlaw mashqalalarin sheshiw;

- mektepke shekemgi jastaǵi mekemelerinde shańaraq penen úzliksiz hamkarliqta balalardi hár tárepleme rawajlantiriw isin ámelge asiriw.

Bunday waziypalarda izertlew;

- birinshiden balalar salamatliǵin saqlaydi hám bekkemleydi, fizikaliq rawajlaniwin támiyinleydi;

- ekinshiden ilimge qiziǵiw hám qábiletin rawajlantiradi;

- úshinshiden Watanǵa, tábiyatqa, janajan úlkege muhabbat, úlkenlerge húrmetti, ortaqliq hám jámáátshilik, qulq mádeniyati, ǵárezsizlik, intizam, miynet súyerlik siyaqli unamli páziletlerdi tárbiyalaydi;

- tórtinshiden ádep-ikramliliq tárbiyani ámelge asiradi.

Insan tárbiyası insannıń ózi sıyaqlı áyyemgi hám keń qamtılǵan bolıp tabıladı. Usınıń sebepinen, insandı hár tárepleme tárbiyalaw insaniyattıń ázeliy ármanı bolıp, babalarımız bilim hám mádeniyattı jas áwladqa úyretiw, olardı kámallıqqa etaklash jollıq, nızam -qaǵıydaların izlengenler. Haqıyqattan da, insannıń bilimliligi hám ruwxıy kámallıǵına erisiw jumısları pedagogika páni jetekshiliginde ámelge asıriladı. Sonday eken, pedagogika páni shaxsqa hár tárepleme tárbiya beriw, hár bir shaxstı hámme jas dáwirlerinde uyqas rawajlandırıw nizamlıqları tuwrısındaǵı fan bolıp tabıladı. Sol sebepli, pedagogika páni insandı hár tárepleme tárbiyalaw haqqındaǵı pán bolıp, tárbiya salasındaǵı jámiyet talapların ámelge asırıw jolında xızmet etedi.

Mektepke shekemgi pedagogika bolsa balaǵa tuwılganidan tap jeti jasına shekemgi hár tárepleme tárbiya beriw nizamlıqların úyrenedi hám baqsha sharayatında bilimlendiriw- tárbiya jumısın shólkemlestiriwdiń mazmunı, metodı hám formaların islep shıǵadı. Insan tárbiyasına tiyisli nızamlar daslep xalıq awızsha ijodida: ertek, qıssa, pandnoma, naqıl hám maqal sıyaqlılarda, keyin jazba esteliklerde, ádislerde tiykarlab berilgen. Bilimlendiriw-tárbiya jumıslarınıń rawajlanıwlasıp barıwında Sarq hám Batıstıń qomusiy alım hám pedagoglarınıń ornı úlken bolıp tabıladı. Oraylıq Aziyalıq belgili oqımıslılar: Muhammad al-Xarezmiy, Abu Ólshem hám uyqassız qara sóz benen jazılǵan kórkem shıǵarma Farabiy, Abu Rayhan Beruniy, Abu Ali ibn Sina, Yusuf Tán Hajib, Kaykovus, Alisher Navaiy, Ahmad Danish, Ayralıq, Abdulla Avlaniy sıyaqlı jáhán tán alǵan oyshıllar ózleriniń qatar dóretpelerinde bilimlendiriw-tárbiyaǵa úlken itibar menen qaraganlar. Filosof alım Farabiy óziniń «Pazıl qala adamlarınıń qarawlari» shıǵarmasında tárbiya arqalı insanǵa beriletuǵın 12 pázıyletti túsindiriw beredi. Abdulla Avlaniy bolsa tárbiya haqqında oǵada ibratlı pikirlerdi ańlatadı. «Pedagogika - Abdulla Avlaniyning jazıwısha, - bala tárbiyasınıń páni, bolıp esaplanadı». «Sabaq ila tárbiya ikkisi jan ila tán kabidir», «Sabaq alıwshı-biluvchi, tárbiya alıwshı-amal etiwshidir». Bul erda pedagogika pánine qısqa hám qısqasha tariyp berip, bilimlendiriw menen tárbiyanı bolsa jan menen teńge uqsatıp, olardı bir-birinen ajıratıp túsiniw múmkin emesligin jaqtı ańlatpalap bergen. Avlaniyning atap ótiwishe, tárbiyanı jaslıqtan beriw asa zárúr. Balaǵa áwele, kishi jastan baslap, ata-ana tárbiya beredi, keyin tárbiya menen pútkil jámaáátshilik shuǵıllanadı, sebebi bunda insan taqsiri hal etiledi deydi. Sonday eken, pedagogikanıń bas máselesi tárbiya esaplanadi. Tárbiya processinde bolsa balanıń sanasın, sezim- sezimleri qáliplesedi. Eń áhmiyetlisi social turmıs ushın zárúr bolǵan hám social munasábetlerge xızmet etetuǵın xulqiy ádetler payda baladı.

Mektepke shekemgi bilimlendiriw pedagogikası balalardıń, jas hám individual qásiyetlerin itibarǵa alǵan halda olardıń hár tárepleme rawajlanıwın támiyinlewge xızmet etedi. Mektepke shekemgi tárbiya shólkemleri de balalardı hár tárepleme tárbiyalaydı. Bala turmısındaǵı dáslepki jas eń zárúrli dáwir bolıp,

tap mine sol dáwirde balanıń fizikalıq, etikalıq, miynet, estetik rawajlanıwına tiykar baladı. Birinshi ret dawıs metodı tiykarında Tashkentlik Saidrasul Saidazizov 1902 jılda " Ustodi aldın" ni jarattı. Bul sabaqlıq tiykarında ózbek xalqiniń úlken bólegi sawat shıǵardı hám jazıwdı úyrendi. Baqshasaroylik qrim-tatar milletine tiyisli Ismoil Gaspirali da dawıs metodı tiykarında 40 kún oqıw dawamında balalar sawatın shıǵarıw sıyaqlı úlken jumıstı ámelge asırdı.

Mektepke shekemgi bilimlendiriw pedagogikası pániniń maqseti hám wazıypası

Mektepke shekemgi pedagogika mektepke shekemgi bilimlendiriw-tárbiyaniń uliwma nizamliqlari, belgili jámiyette jalǵiz sotsial maqsetke muwapiq mektepke shekemgi jastaǵi balalardi úyrenetuǵin pán. Mektepke shekemgi pedagogika sotsial pánler sistemasina kiriwshi pán esaplanip, mektepke shekemgi jastaǵi balalardiń fizikaliq hám ruwxiy kamalatin tárbiyalaw, olarǵa bilimlendiriw beriw mashqalalarin úyrenedi.

Mektepke shekemgi pedagogika tuwilǵannan jeti jasqa shekem bolǵan balalarǵa hár tárepleme tárbiya beriw nizamliqlarin úyrenedi hám mektepke shekem bilimlendiriw shólkemi sharayatinda bilimlendiriw-tárbiya jumisin shólkemlestiriwdiń mazmuni, forma, usil hám qurallar hámde mektepke shekemgi bilimlendiriw jasindaǵi balalardiń jas hám ózine tán ózgesheliklerin esapqa alǵan halda olardiń hár tárepleme rawajlaniwin támiyinlewge qaratilǵan shárt sharayatlardi islep shiǵadi. Ol mektepke shekemgi bilimlendiriw mekemeleri, shańaraq hám mekteb ishindegi izshillikti támiyinleydi hámde balalardi mekteb bilimlendiriwine tayarlaydi8.

Mektepke shekemgi pedagogika uliwma pedagogikaniń ayriqsha tarawi bolip, oniń uliwma nizamliqlari, printsipleri, metodologiyaliq tiykari, shólkemlik forma, uslib hám qurallarǵa tayanadi. Mektepke shekemgi pedagogikaniń teoriyasi hám ámeliyati mektepke shekemgi bilimlendiriw jasindaǵi balalarǵa bir pútin tárbiya beriwdiń maqseti, balaniń jas imkaniyatlari hám oni erte jastan baslap tárbiyalawdiń roli, mektepke shekemgi bilimlendiriwdi turmis, ámeliyat hám zamanawiylik penen baylanisliqta alip bariwdiń zárúrligi, bala shaxsiniń qáliplesiwinde ortaliqtiń sheshiwshi áhmiyetke iye ekenligine tiykarlanadi.

Mektepke shekemgi pedagogika páni bala shaxsin rawajlantiriwdiń eki zárúr tárepi oni oqitiw hám tárbiyalawǵa tiykarǵi itibarin qaratilǵanliǵi sebepli didaktika (bilimlendiriw teoriyasi) hám tárbiya teoriyasi pánniń zárúr quramliq bólimleri esaplanadi. Didaktika (bilimlendiriw teoriyasi, yunonsha didaktikos - "úyretiwshi", didasko - "úyreniwshi") bilimlendiriwniń teoriyaliq tárepleri, bilimlendiriw protsessiniń mánisi, printsipleri, nizamliqlari, tárbiyashi hám tárbiyashi xizmetleri, bilimlendiriwniń maqseti, mazmuni, forma, usil, qurallari, nátiyjesi, bilimlendiriw protsessin rawajlantiriw jollari siyaqli mashqalalardi izertleydi. Tárbiya teoriyasi – pedagogikaniń zárúr quramliq bólimlerinen biri bolip, tárbiya protessi mazmuni, forma, usil, qural hám usillari, oni shólkemlestiriw mashqalalarin úyrenedi.

Mektepke shekemgi pedagogika pániniń