Texnologiya menejment va kommunikatsiya insituti

Download 451.78 Kb.

Bog'liq
dildora (2)

TEXNOLOGIYA MENEJMENT VA KOMMUNIKATSIYA INSITUTI

Xayol - odamning ongida ilgaridan bor bo‘lgan vaqtli aloqalarning qaytadan tiklanishi va bir-biri bilan yangicha qo‘shilishi orqali narsa va hodisalarning yangi obrazlarini hosil qilish.

XAYOL JARAYONLARI
Xayol (fantaziya) obrazlari qanday yaratiladi?
Xayol jarayonlari ham idrok, xotira, tafakkur kabi analitik va sintetik xarakterga ega. Analiz idrok va xotiradek ob`ektning ayrim umumiy belgilarini ajratish va saqlash hamda muhim bo`lmagan belgilardan chetlashish imkoniyatini beradi. Analiz va undan keyingi sintez natijasida andaza, etalon hosil qilinadi. Shu etalonga suyangan holda tashqi olam, borliq, predmetlar va hodisalar o`rganiladi.
Analiz va sintez xayol jarayonida boshqacha o`ringa va yo`nalishga ega. Chunki xayol jarayonida yangi, avval bo`lmagan obrazlar, tasavvurlar yaratiladi. Albatta bunda yangilik va eskilik o`rtasidagi izchillik saqlanib qoladi. Xayol jarayonlarida tasavvurlar sintezi turlicha amalga oshiriladi.

GIPERBOLIZASIYA. Giperbolizasiya narsalarni kattalashtirish, kichraytirish, ularning ma`lum qismlarining sonini ko`paytirish, ularning o`rnini almashtirish orqali yangi obrazlar yaratish. Bunga misol qilib ko`p qo`lli xudolarning obrazi (hind afsonalarida), tog`dek katta odam, no`xatdek kichik polvon, etti boshli ajdarlar va shu kabilar giperbolizasiya yo`li bilan yaratilgan obrazlarni keltirish mumkin. URG`U BERISH Fantaziya obrazlarini yaratishning yana bir yo`li narsalarning qandaydir sifatlarini, belgilarga urgu berish, ularga diqqatni turli yo`llar bilan jalb qilishdir. Bu usullar ayniqsa satirik jurnallarda ko`p qo`llaniladi. Bu usul bilan o’rtoqlik hazillari va turli karikaturalar yaratiladi. SXEMATIZASIYA (sxemalashtirish) - biror mavjud narsadan andaza olib, shu andaza asosida obrazlar yaratish. Masalan rassomlar turli o`simliklarning obrazi asosida naйshlar yaratadilar.

Faol (qasddan) tasavvur.Istaklarda, odam yangi rasmlarni, spektakllarni yaratadi. Masalan, olimning ma'lum biri - ushbu sohada kashfiyot qilish uchun.
Passiv (bexossiz) tasavvur.Biror kishining haqiqatni o'zgartirish maqsadida maqsadga ega emas. Uning boshidagi rasmlar mutlaqo o'z-o'zidan paydo bo'ladi. Ushbu turdagi ruhiy hodisalarning bunday turi rejalashtirilmagan g'oyalar, orzularni o'z ichiga oladi.
Samarali (ijodiy) tasavvur. Shunday qilib, aniq namunaga ega bo'lmagan mutlaqo yangi g'oyalar yaratiladi. Ushbu jarayon davomida haqiqat o'zgaradi.
Reproduktiv (Qayta tikish) tasavvur. Ta'rifdan foydalanib, ob'ektlarning o'ziga xos xususiyati, hodisalar. Haqiqat xotira odami tomonidan asl shaklida takrorlanadi.

Tasavvur qilish funktsiyalari:
Kognitiv - yangi bilim olishga yordam beradi, yangi imkoniyatlarga qarang, mavjud ma'lumotlarni yozib oling va yangi dalillarni oling.
Prognoz - insonga nomukammallik yoki harakatlarning to'liqligini yanada rivojlantirishni oldindan bilishga yordam beradi.
Tushunish - boshqa odamning his-tuyg'ulari va holatini tasavvur qilishga imkon beradi. Bunga hamdardlik deyiladi.
Himoya - mumkin bo'lgan qiyinchiliklar va muammolarni oldindan bilish, odam o'zini himoya qilishi mumkin.
O'z-o'zini rivojlantirish - tasavvur qilish, inson yaxshilanmoqda, boshqasiga aylanadi.
Xotiralar - odamga tez o'tmish boshida, yana tashvishlanish va aylantirishga imkon beradi.

Karimova V. M. Auditoriyada bahs-munozarali darslarni tashkil etishning psixologik texnikasi. - T., 2000

Download 451.78 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: